آینده مبهم پیام‌نور در جغرافیای آموزش‌عالی؛ ادغام یا تجمیع؟

انتشار پیام روز گذشته رئیس‌جمهور درباره دانشگاه پیام‌نور و ضرورت تجمیع ظرفیتهای آموزش کشور، دوباره موضوع دانشگاه پیام‌نور و حواشی ادغام و یا تجمیع واحدهای آن را که طی سالهای گذشته هر از چند گاهی مطرح می‌شد و به یکی از موضوعات ثابت حوزه آموزش عالی و در دستورکار وزارت علوم، در دوره‌های مختلف تبدیل شده بود را بر سر زبان‌ها انداخت.

پیام روز گذشته رئیس‌جمهور در واقع به نشست چند هفته قبل وی با  رؤسای دانشگاه‌های پیام نور و فرهنگیان و وزرای مربوطه بر می‌گذشت. نشستی که روز چهارشنبه ۷ آبانماه در پایگاه اطلاع رسانی دولت با عنوان “فرصت یک هفته‌ای رئیس‌جمهور پزشکیان برای ارائه برنامه عملیاتی بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های دانشگاه‌های پیام نور و فرهنگیان” خبری شد.در توضیحات این خبر آمد “رئیس‌جمهور از رؤسای دانشگاه‌های پیام نور و فرهنگیان خواست تا ظرف مدت یک هفته، طرح جامع و برنامه عملیاتی مشخصی برای تحقق اهداف و مأموریت‌های محوله و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های موجود این دو دانشگاه تهیه و به دولت ارائه کنند.”

حواشی دانشگاه پیام نور از ادغام تا تجمیع

موضوع ادغام و یا تجمیع دانشگاههای دولتی به خصوص دانشگاههایی مانند پیام‌نور، علمی کاربردی و حتی فنی‌حرفه‌ای در سالهای گذشته مطرح بود. حداقل در دو دولت قبل، تلاشهایی برای ساماندهی وضعیت این دانشگاهها به خصوص دانشگاه پیام‌نور صورت گرفت و طی سالهای اخیر با طرح سند آمایش آموزش عالی که توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب و برای اجرا به وزارتخانه‌های مد نظر ارجاع شد روند پرشتاب‌تری گرفت.

در سال ۹۷ موضوع تجمیع واحدهای دانشگاه پیام‌نور برای جلوگیری از تداوم رشد بی‌ضابطه دانشگاهها، مطرح شد. در این دوران دولت انجام سیاستهای انقباضی مشخصی برای ادامه فعالیت این دانشگاه را مطرح کرد. موضوعی که با توجه به روند توسعه کیفی این دانشگاه در دوره قبل مشکل به نظر می‌آمد اما تصمیم دولت انجام سیاستهای مشخصی برای ساماندهی و کوچک سازی این دانشگاه بود اما این سیاستها طی سالهای گذشته آنطور که باید پیش نرفت.

نگاه دولت سیزدهم به دانشگاه پیام‌نور

در دولت قبل نیز هر از چندگاهی اخباری درباره ادغام و تجمیع دانشگاه پیام‌نور حتی با دانشگاه فنی حرفه‌ای (ملی مهارت) مطرح می‌شد. در برخی مواقع حتی اساتید این دانشگاه به دلیل کاهش جمعیت دانشجویی در این دانشگاه و کمبود استاد در دانشگاه فنی‌حرفه‌ای مجبور به تدریس در دانشگاه فنی و حرفه‌ای می‌شدند اما در نهایت وزیرعلوم وقت در سال ۱۴۰۲ اعلام کرد دولت دنبال حذف یا ادغام این دانشگاه نیست. لذا تغییر رویکرد دانشگاه با هدف حفظ ساختار و شاکله اصلی آن را دنبال خواهد کرد.

در این مدت موضوع تجمیع واحدهای دانشگاه پیام‌نور نیز به شکل جدی‌تری ادامه یافت و تغییر ماموریت شعار و رویکرد جدید این دانشگاه تعریف شد.

طبق اعلام مسئولان دانشگاه پیام‌نور در سال ۱۴۰۲، قرار شد این دانشگاه از حدود ۳۸۶ مرکز و واحد موجود، ۲۵۰ مرکز که عمدتا در شهرستان‌های بزرگ هستند را حفظ کند و سایر مراکز و واحدهایی که تعداد دانشجوی زیادی نداشتند را در واحدهای دیگر دانشگاه تجمیع کنند.همچنین قرار شد  تعدادی از اعضای هیئت علمی دانشگاه پیام‌نور به دانشگاه فرهنگیان منتقل شوند.

در بهمن همان سال اعلام شد طبق توافق رؤسای این دو دانشگاه (فرهنگیان و پیام ‌نور) از مجموع ۳۲۰۰ عضو هیئت علمی دانشگاه پیام‌نور، حدود ۱۳۰۰ عضو هیئت علمی در دانشگاه پیام‌نور حفظ می‌شود و سایر اعضای هیئت علمی به دانشگاه فرهنگیان یا دانشگاه‌های دولتی منتقل خواهند شد. قرار بود این فرایند تا پایان سال ۱۴۰۳ انجام شود که با توجه به عمر ناتمام دولت سیزدهم و سیاستهای اعلامی و بخشی از  این مسیر طی نشد.

نگاه مسئولین جدید دانشگاه پیام‌نور به ادغام و تجمیع

امین ناجی، رئیس فعلی دانشگاه پیام نور چندی پیش اعلام کرده بود “بیش از ۱۱۵ واحد این دانشگاه در گذشته تجمیع شدند البته پیش‌بینی شده بود ۱۰۷ مرکز دیگر دانشگاه پیام‌نور نیز ادغام شوند که تعدادی از این مراکز ادغام شدند اما مجدد نسبت به جذب دانشجو اقدام کردند که وضعیت آنها مشخص خواهد شد.”

وی که مخالف ادغام این دانشگاه با دانشگاههای دیگر است خواستار ابلاغ ماموریت‌های متناسب با نیازهای فعلی به این دانشگاه شده بود.

به گفته وی این دانشگاه در سال ۱۴۳۰،  چهارصد و سی هزار دانشجو و ۶۲ هزار صندلی خالی داشته است.

البته معاون حقوقی، مجلس و امور استان‌‌های دانشگاه پیام‌نور اخیرا در گفت‌وگویی به تسنیم گفته بود برخی از واحدهای دانشگاه پیام نور که دانشجویی ندارند دچار تغییر ماموریت شدند اما این دانشگاه تعطیل نمی‌شود.

نگاه آموزش و پرورش به ادغام پیام‌نور و فرهنگیان

سخنگوی وزارت آموزش‌وپرورش هفته قبل به موضوع مورد اشاره رئیس جمهور درباره ادغام “دانشگاه پیام نور و فرهنگیان” واکنش نشان داده بود.

وی در نشستی در این خصوص گفته بود: بحث ادغام مطرح نیست  اما قرار است در مناطقی که فضای دانشگاه پیام‌نور بلااستفاده مانده و دانشگاه فرهنگیان می‌تواند از آن استفاده کند، این فضاها منتقل شوند حتی عنوان شده اگر اعضای هیئت‌علمی این واحدها می‌توانند در دانشگاه فرهنگیان ادامه خدمت بدهند، به این دانشگاه منتقل شوند که دانشگاه فرهنگیان هم استقبال کرده است.

نگاه مجلس درباره موضوع تجمیع دانشگاهها

رمضان رحیمی دشتلوئی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون آموزش مجلس در گفت وگو با تسنیم از درخواست این کمیسیون از مرکز پژوهش‌های مجلس برای انجام تحقیق جامعی درباره دانشگاههای کل کشور و بحث تجمیع دانشگاهها خبر داد.

تعطیلی مراکز پیام‌نور در برخی مناطق

وی افزود: دانشگاههای مد نظر ما در این خصوص دانشگاههای دولتی  به ویژه پیام نور است که به دلیل کاهش دانشجو در مناطقی که جمعیت رو به کاهش هست با کاهش آمار دانشجو روبرو شده  و برخی از مراکز پیام نور در شهرستانها تعطیل شده است.

این نماینده گفت: در اکثر شهرستانها و حتی برخی مراکز استانها، واحدهای پیام‌نور دانشجو ندارند لذا تجمیع دانشگاهها ضروری است. وزیرعلوم هم در جلسات کمیسیون موافقت خود را نسبت به این موضوع  اعلام کرده است اما از وزارت خواستیم طرح و برنامه بیاورد تا مجلس هم از این موضوع حمایت کند و این ادغام‌ها رقم خورد. البته در بخشی از بدنه وزارت علوم و آموزش و پرورش مقاومتها و مشکلاتی در این زمینه وجود دارد.

مقاومت برخی دستگاهها در ادغام 

به گفته این نماینده مجلس، در اصفهان دانشگاه فرهنگیان با کمبود فضای آموزشی و خوابگاهی  مواجه است اما دانشگاه پیام‌نور دو  مرکز دانشگاهی دارد که می‌توان هر دو را تجمیع و به یک واحد تبدیل کرد. یا می‌توان واحد دیگر را در اختیار وزارت علوم قرار داد یا حتی از آن برای ایجاد خوابگاه استفاده کرد. حتی دانشگاه علوم پزشکی نیز در این مکان دچار مشکلاتی در فضای آموزشی است و این فضا می‌تواند به روند آموزش در این منطقه کمک کند.

وی هم‌افزایی و ساماندهی فضاهای آموزشی را یک ضرورت مهم ارزیابی کرد و گفت: نیاز است وزارتخانه‌ها در این خصوص همگرایی بیشتری داشته باشد. رئیس جمهور به عنوان رئیس دولت باید از وزارتخانه‌ها و وزرای خود بخواهد در این خصوص بیشتر فعال شوند و کمیته‌ای را مامور کند تا ساماندهی فضاهای آموزشی انجام شود. در این زمینه فقط ادغام دانشگاه فرهنگیان با پیام‌نور مد نظر نیست شاید در برخی مواقع دانشگاه فرهنگیان فضایی نیاز نداشته باشد و این مکانها می‌توانند به وزارت علوم داده شود تا از آن استفاده بهینه‌ای شود یا به دانشگاه دیگری سپرده شود.

پرهیز از نسخه واحد برای همه دانشگاهها در تجمیع یا ادغام

وی با اشاره به اینکه مجلس پیگیر وضعیت دانشگاه پیام‌نور است و در حوزه قانونگذاری و سیاستگذاری فعال خواهد بود اما در اجرا دخالتی ندارد، یاداور شد: البته ما برای همه دانشگاهها نمی‌توانیم نسخه واحد بپیچیم. با توجه به بوم و زیست هر استان و منطقه باید این موارد را بررسی کرد و بر اساس نیازها و سیاستها پیش رفت. با توجه به اینکه آموزش و پرورش، اخیرا هدایت تحصیلی را به صورتی انجام می‌دهد که بیش از ۵۰ درصد از دانش آموزان به  سمت رشته‌های کار و دانش و فنی و حرفه‌ای می‌روند نیاز به دانشگاه ملی مهارتی برای برخی از مناطق و استانها احساس می‌شود و  چنین دانشگاههایی باید به حد کفایت در کشور و استانها وجود داشته باشند.

وی توجه به آمایش سرزمینی را نکته مهمی در این زمینه خواند و گفت: باید بر اساس نیاز و مراکز آموزشی و جمعیت هر استان، این مدلها را پیاده کرد. البته نسخه کلی برای همه موارد جوابگو نیست و البته نباید به صورت جزیره‌ای عمل کرد.

 موضوع آمایش آموزش عالی و پیام‌نور

در اواخر سال ۹۲ موضوع آمایش آموزش عالی در قالب یک طرح کلان در فهرست ماموریت‌های اصلی وزارت علوم قرار گرفت و اقداماتی برای تدوین آن آغاز شد. این سند سرانجام سال ۹۵  توسط رئیس‌جمهور دولت یازدهم به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی ابلاغ و در دی‌ماه همان سال توسط وزارت علوم به دانشگاهها اعلام شد.

فصل دوم سند آمایش در حوزه وزارت علوم تحقیقات و فناوری است و سیاستهایی را درباره آمایش آموزش عالی مطرح کرده است. یک مرحله آمایش آموزش عالی در سال ۹۹ انجام شده و  در حال حاضر شورای عالی انقلاب فرهنگی تقاضای انجام مرحله دوم آن را از وارت علوم دارد.

آمایش تنها ادغام یا انحلال نیست

وزیرعلوم اخیرا در این خصوص گفته است رئیس جمهور به شدت پیگیر آمایش آموزش عالی با مفهوم وسیع آن است چرا که آمایش تنها به معنای ادغام و انحلال نیست بلکه شامل تجمیع، ادغام و الحاق، ساماندهی ماموریت‌ها و وجوه دیگر نیز است.

موضوعی که به گفته وزیر در برخی مواقع با موانعی خارج از اراده وزارتخانه‌ها و دستگاهها روبروست که باید با گفت وگو آنها را رفع کرد.