اسنپ‌بک؛ تلاش موفق اروپا برای «توافق نکردن»!

شورای امنیت سازمان ملل در جلسه عصر روز جمعه خود به تمدید قطعنامه «لغو تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران» رای نداد.

پیش‌نویس قطعنامه توسط کره جنوبی، رئیس دوره‌ای شورای امنیت با ۴ رأی موافق، ۹ رأی مخالف و ۲ رأی ممتنع، تصویب نشد.

این قطعنامه تلاش داشت روند تعلیق تحریم‌ها مبتنی بر قطعنامه‌های قبلی صادر شده علیه ایران از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ را بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ تمدید کند که با مخالفت عمده کشورهای عضو شورای امنیت به ویژه آمریکا و سه کشور اروپایی به نتیجه نرسید.

به عبارتی با تصویب‌نشدن این قطعنامه و با توجه به نامه فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی سه کشور اروپایی در شورای امنیت، راه برای بازگشت تحریم‌های سازمان ملل درباره ایران تا پایان ماه جاری میلادی (۶ مهرماه) هموار شد.

اولین نتیجه عدم تصویب قطعنامه مذکور، برداشته شدن موانع حقوقی و بین‌المللی فعال شدن روند اسنپ‌بک است؛ رد این قطعنامه عملاً باعث شروع روند بازگشت تحریم‌های سازمان ملل می‌شود. به عبارتی تحریم‌های تسلیحاتی، محدودیت‌های موشکی، مسدود شدن دارایی‌ها و ممنوعیت همکاری‌های حساس که بر اساس برجام از سال ۱۳۹۴ تعلیق شده بود، دوباره رسمیت پیدا می‌کنند و موقعیت ایران در سازمان ملل را بعد از ۱۰ سال دوباره به پیش از سال ۱۳۹۴ بازمی‌گرداند.

از خرداد سال جاری که آژانس گزارش جامع و به‌روز شده درباره برنامه هسته‌ای ایران را با پشتیبانی و حمایت سیاسی سه کشور اروپایی و آمریکا در شورای حکام ارائه کرد، فشارهای بین‌المللی علیه ایران در سطوح سیاسی و دیپلماتیک افزایش یافت و برخلاف سال ۲۰۲۰ که سه کشور اروپایی با اقدامات آمریکا برای از بین بردن برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ اقدام کرد این بار خود آتش بیار این معرکه شدند. این در حالی بود که فعالیت‌های هسته‌ای ایران تحت نظارت آژانس در چارچوب موافقت‌نامه پادمان جامع قرار داشت و همکاری‌های ایران با آژانس در بالاترین سطح دنبال می‌شد.

یکی از مهم ترین نتایج سیاسی تصویب‌نشدن قطعنامه مذکور، کاهش قدرت مانور در مذاکرات سیاسی بر سر موضوع هسته‌ای، به ویژه همکاری‌ها با آژانس است. به طبع بازگشت تحریم‌های گذشته فضای مذاکرات را بیش از پیش محدود و تنگ‌تر خواهد کرد. ایران همواره در مواضع سیاسی و عملی خود نشان داده است که هرگونه اقدام غیرقانونی علیه منافع و امنیت ملی را به طور جدی و متقابل پاسخ می‌دهد از این رو باید منتظر پاسخ متقابل ایران به اسنپ بک هم باشیم که همین مساله به تشدید فضای سیاسی و دیپلماتیک منجر خواهد شد و گره مذاکرات را تنگ‌تر از قبل می‌کند.

موضع مستحکم ایران در فضای بین‌الملل با رأی مثبت چین و روسیه

هر چند ۹ کشور به قطعنامه کره جنوبی برای تمدید تعلیق قطعنامه‌های قبلی علیه ایران رای منفی دادند اما ادامه حمایت روسیه و چین از ایران در این شرایط، موضع ایران در فضای بین‌الملل به ویژه در میان افکار عمومی مستحکم خواهد ماند. این همراهی بدون شک در شرایط منطقه‌ و بین‌الملل با توجه به فشارهای آمریکا و اروپا به روسیه و نیز سیاست تعرفه‌ای آمریکا علیه چین برای هر دو طرف منفعت بالایی خواهد داشت. به علاوه این اقدام در شورای امنیت و بازگشت قطعنامه‌ها، بعد از حمایت اروپا و آمریکا از رژیم اسرائیل در جنگ ۱۲ روزه موضع ایران را در رسانه‌های منطقه و بین‌الملل و نیز در میان افکار عمومی داخلی قوی می‌کند.

کدام تحریم‌ها بازمی‌گردد

به گزارش ایسنا، تصویب‌نشدن قطعنامه کره جنوبی درباره تمدید تعلیق تحریم‌های قبلی علیه ایران را که روز جمعه ۲۸ شهریور شاهد بودیم، به معنای اسنپ‌بک نیست. آغاز رسمی اجرای اسنپ‌بک در صورت عدم توافق دیپلماتیک روز ۲۸ سپتامبر خواهد بود و بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران بر اساس تاریخ تعیین شده از قبل در ۱۸ اکتبر (۶ مهرماه) به طور خودکار اجرا می‌شود و به این ترتیب؛

• قطعنامه ۱۶۹۶ (سال ۲۰۰۶) – الزام ایران به تعلیق غنی‌سازی اورانیوم
• قطعنامه ۱۷۳۷ (سال ۲۰۰۶) – تحریم فعالیت‌های حساس هسته‌ای و ممنوعیت انتقال فناوری
• قطعنامه ۱۷۴۷ (سال ۲۰۰۷) – تشدید تحریم‌ها، محدودیت‌های مالی و تسلیحاتی.
• قطعنامه ۱۸۰۳ (سال ۲۰۰۸) – محدودیت‌های بانکی، بازرسی محموله‌ها، ممنوعیت بیشتر سفر مقامات.
• قطعنامه ۱۸۳۵ (سال ۲۰۰۸) – تأکید مجدد بر تعهدات ایران و تکرار خواسته‌های قبلی.
• قطعنامه ۱۹۲۹ (سال ۲۰۱۰) – شدیدترین تحریم‌ها: تحریم تسلیحاتی جامع، محدودیت بانکی و کشتیرانی دوباره در دستور کار شورای امنیت قرار می‌گیرد.

هر چند از سال ۱۳۹۷ تحت سیاست فشار حداکثری آمریکا تحریم‌های یک‌جانبه گسترده علیه ایران اجرایی شده است که تحریم‌های ذیل قطعنامه‌های مذکور را هم شامل می‌شود اما بدون شک بازگشت این تحریم‌ها در قالب فصل هفتم شورای امنیت تبعات سیاسی، اقتصادی، امنیتی و بین‌المللی علیه ایران خواهد داشت. مقامات ایرانی هم تاکید دارند که این تحریم‌ها بیشتر جنبه روانی دارد تا اقتصادی.

اروپا فعال سیاسی و کارگزار آمریکا

کره جنوبی و روسیه ۲ کشوری بودند که درباره تمدید تعلیق قطعنامه‌های قبلی پیش‌نویس قطعنامه‌ هایی را مطرح کردند. در این میان روسیه پیش‌نویس خود را با توجه به جو منفی شورای امنیت در دستور کار قرار نداد اما کره جنوبی که ریاست دوره‌ای شورای امنیت را بر عهده دارد، طبق گزارش آکسیوس، با فشار آمریکا پیش‌نویس را مطرح کرد که در نهایت به تصویب نرسید. اما کارشناسان معتقدند که با توجه به فضای سیاسی میان ایران و اروپا و نیز ترکیب شورای امنیت از قبل مشخص بود، این پیش‌نویس رای نمی‌آورد؛ اما چرا کره جنوبی آن را در دستور کار قرار داد؟

این کارشناسان معتقدند، اروپایی‌ها خواستند با این کار به افکار عمومی جهان القا کنند که تمامی تلاش‌های سیاسی و دیپلماتیک بین‌المللی را برای حمایت از قطعنامه ۲۲۳۱ انجام دادند و حمایت نشدن از انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ را پای ایران بگذارند و از سویی خود را از اتهام «پشت پا زدن» به قطعنامه‌ای که خودشان از متولیان آن بودند برهانند. آنها با طرح این قطعنامه آن هم نه به پیشنهاد خودشان بلکه یک کشور غیر اروپایی و غیربرجامی، تقصیر شکست تلاش دو دهه‌ای برای حل و فصل مسالمت‌آمیز یک مساله بین‌المللی یعنی موضوع هسته‌ای ایران را به گردن جامعه جهانی انداختند.

آنها بر این نظرند که سه کشور اروپایی تحت تاثیر جنگ اوکراین و تحولات دو سال اخیر در منطقه و نیز حمله آمریکا و اسرائیل به ایران بر این تصورند که با اعمال فشار به ایران بیشتر می‌توانند به منافع شان و نیز انتقام از روسیه به خاطر جنگ اوکراین دست یابند. تعیین شروطی از سوی سه کشور اروپایی برای اجرا توسط ایران به منظور توقف اسنپ‌بک، نشان داد که تلاش تروئیکای اروپا نه برای «توافق»، که برای «توافق نکردن» است. آنها عملا در این روند به فعال سیاسی و کارگزار آمریکا تبدیل شدند. کشورهایی که در سال ۲۰۲۰ در دوره اول ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» در عمل به مقابله کم‌سابقه در شورای امنیت با تلاش‌های او برای به شکست کشاندن برجام و از بین بردن قطعنامه ۲۲۳۱ دست زدند، در ۲۰۲۵ به کارگزار سیاسی او در صحنه بین‌الملل تبدیل شدند که عملا منافع و سیاست های ترامپ را راهبری می‌کنند و به یکی از مهم‌ترین تلاش‌های ۲ دهه‌ای اتحادیه اروپا در حوزه سیاست خارجی پایان داد.