ام‌البنین (س) شخصیتی ولایتمدار بود و فرزندانی ولایتمدار تربیت کرد

به گزارش گروهفرهنگی عصر قانون، نقل است که سیزدهم جمادی الثانی سالروز وفات حضرت ام‌البنین سلام الله علیها است. حضرت فاطمه بنت حِزام مشهور به ام‌البنین از همسران حضرت امام امیرالمومنین علی (ع) و مادر ابوالفضل العباس (ع)، عبدالله، جعفر و عثمان بود که هر چهار تن در روز عاشورا به شهادت رسیدند. پیشینه و اصالت خانوادگی، شاخص مهمی در برقراری پیوندها و رابطه‌ها در میان افراد است؛ به دلیل این که شاخص‌های رفتاری، غریزی و تربیتی افراد را باید در پیشینه خانواده‌ها جست. هرچه خانواده‌ای، شاخص‌های اخلاقی و رفتاری والاتری داشته باشد، نشان دهنده اصالت آن خانواده است. اصالت خانوادگی در گذشته نیز حساس و مهّم بوده است و هر خانواده و قبیله و طایفه‌ای که ویژگی‌های اخلاقی و جسمانی برجسته‌تری داشت، به خود می‌بالید. در تاریخ مسعودی آمده است که فاطمه بنت حِزام (س) از خاندانی است که به شهامت، رشادت و شجاعت و ویژگی‌های نیکوی اخلاقی مشهور بودند. و همین موضوع در ازدواج علی (ع) با ام‌البنین (س) تأثیرگذار بود.

بعد از شهادت حضرت فاطمه زهرا (س)، امام امیرالمومنین علی (ع) به منظور تمشیت امور زندگانی و اداره فرزندان خویش مجبور بودند تا همسری را اختیار کنند و حضرت علی (ع) در مشورتی که با برادرشان جناب عقیل بن ابی طالب که به علم انساب اشراف داشت و خانواده‌های آن زمان قبایل عرب را می‌شناخت، مشورت کردند و از خاندان بنی کلاب بانویی را اختیار کردند که والدینی بسیار شجاع و خانواده‌ای اصیل و ریشه دار داشت. اصالت و نجابت حضرت فاطمه بنت حِزام (س) آنقدر عمیق و دقیق بود که در بدو ورودشان به زندگی امیرمومنان علی (ع) از همان روزهای نخست آشکار بود و وقتی که حضرت وارد منزل امام علی (ع) شدند نام این بانوی عظیم الشان فاطمه بود. روزی حضرت ام‌البنین (س) به حضرت علی (ع) فرمودند وقتی شما نام فاطمه را به زبان می‌آوری یتیمان زهرا (س) متأثر و غمگین می‌شوند من از شما درخواست می‌کنم مرا دیگر به نام صدا نزنید؛ بر همین اساس حضرت علی (ع) کنیه ایشان را ام‌البنین به معنای مادر فرزندان نامید. این نامگذاری در حالی بود که هنوز حضرت ام‌البنین فرزندی نداشت.

حضرت فاطمه بنت حِزام (س) با این درخواست بیش از پیش اصالت، جایگاه و نجابت خانوادگی خویش را به نمایش گذاشت و همین امر باعث شد حضرت در قلب و ذهن امام علی (ع) نفوذ بیشتری داشته باشد. پارسایی و ورع از دیگر شاخصه‌های حضرت ام‌البنین (س) بود. آن حضرت به قدری متقی بودند که هرگز در عبادت و بندگی پروردگار و اطاعت از امام زمان خویش فروگذار نکردند و همواره در عمل و رفتار اهل پارسایی و ورع بودند.

زمانی که پروردگار حضرت عباس (ع) را به حضرت ام‌البنین (س) عنایت کرد با ورود ابوالفضل العباس (ع) به زندگانی امیرالمومنین (ع) طبیعی بود که فرزندان ورود برادر جدیدشان را گرامی بدارند و زمانی که این بانوی گرامی چهره حضرت زینب کبری (س) را مشاهده کرد و دید ایشان چگونه نسبت به وجود حضرت عباس (ع) ابراز علاقه و محبت می‌کند حضرت ام‌البنین (س) قنداقه فرزند را برداشت و بر اساس رسم دیرینه فرزندش را بلاگردان حضرت سیدالشهدا (ع) معرفی کرد و او را بر گرد سر امام حسین (ع) به درگردش درآورد و فرمودند این پسر بلاگردان فرزند حضرت فاطمه (س) است این هم نشان از جایگاه عظیم شأن حضرت ام‌البنین (س) ایشان داشت. شخصیت، نجابت، جسارت، شرافت و شجاعت این بیت زبان زد همه عام و خاص بود.

شیوه تربیتی حضرت ام البنین (س)

در خصوص شیوه تربیتی ایشان می‌توان گفت حضرت ام‌البنین وقتی وارد زندگی امام علی (ع) شد همواره نشان داد که آمده است تا خدمت گذار فرزندان حضرت زهرا (س) باشد و افتخارش نیز این بود که تا آخرین روز حیات مبارکشان در خدمت فرزندان دختر پیامبر و امیرمومنان (ع) بوده است.

حتی زمانی که کاروان اسرا وارد مدینه شدند حضرت ام‌البنین (س) با مشاهده کاروان اسرا از دلیل غیاب چهار فرزند خویش سوال نکرد که بگوید عباس، عثمان، جعفر و عبدالله کجا هستند؟ بلکه از ایشان پرسید حسین کجاست؟ ایشان در میان کاروان خاندان عصمت و طهارت به دنبال امام حسین (ع) بود و زمانی که شنید حضرت را شهید کردند فرمود مگر برادرش عباس آنجا نبود که امام حسین (ع) از دست قاتلان و جانیان نجات دهد؟ ادب حضرت عباس نیز ریشه در مدل تربیت حضرت ام‌البنین (س) دارد لذا حضرت عباس به شدت نسبت به امام حسین (ع) علاقه داشت چون با مدل رفتاری مادر تربیت شده بود.

حضرت ام‌البنین (س) شخصیتی ولایتمدار بود و فرزندانی ولایتمدار تربیت کرد. حضرت ام‌البنین (س) وقتی که همسر امام علی (ع) شد همسرش امام معصوم جامعه بود لذا حضرت خودش را مطیع صددرصدی امام زمان خویش قرار داد. درست است که امام زمانشان همسر ایشان بودند اما از جایگاه حقوقی حضرت ام‌البنین (ع) همواره نظام امامت و اطاعت و فرمان برداری از امام زمانش را رعایت می‌کرد و با رعایت ادب همیشه تلاش می‌کردند پناهگاه و تکیه گاه محکمی برای حضرت علی (ع) باشند و به همین جهت است که خروجی آن ادب، تربیت و فرمانبرداری چهار فرزند می‌شود که هر همه آن‌ها در کربلا به شهادت می رسند و بر اساس ادب، فرمانبرداری و اطاعت از امام زمانشان به صف دشمن زدند و جانشان را فدا کردند.

جایگاه بصیرت و بصیرت افزایی در سیره زندگی حضرت ام البنین

بصیرت و بصیرت افزایی بخش دیگری از سیره تربیتی و از زوایای زندگی حضرت ام‌البنین (س) است. نکته اول اینکه در انتخاب حضرت امام علی (ع) به عنوان همسر نشان از بصیرت ایشان دارد چرا که حضرت امیر در آن دوران از نظر مالی اموال خاصی نداشت اما شخصیتی با صلابت، مقتدر، عدالتخواه و… بود.این بصیرت باعث شد فرزندان با بصیرتی نیز تربیت و به جامعه تحویل دهد تا جایی که وقتی دشمن برای فرزندان ایشان امان نامه می‌آورند و نه تنها حضرت عباس بلکه ما بقی برادران نیز موافق پاره کردن امان نامه بودند بر همین اساس آنان امان نامه آورنده و نویسنده آن را لعن کردند. این بزرگواران به راحتی می‌توانستند امام حسین (ع) را رها کنند و به اردوگاه عمر سعد پناهنده شوند اما چون افرادی با بصیرت بودند چنین نکردند و تا آخرین قطره خون خویش پای رکاب امام ایستادند و شمشیر زدند و به شهادت رسیدند. دفاع آنان از برادر نبود بلکه دفاع از مقام ولایت و امام زمانشان بود و این ارزشمند است و می‌تواند از یک انسان سرباز دلیر برای اسلام تربیت کند. فرزندان حضرت ام‌البنین (س) هرگز فریب وعده‌های دروغین دشمن را نخورند و همواره با بصیرت مدافع حجت خدا و مدافع ساحت قدسی ائمه اطهار بودند.

پس از واقعه کربلا، حضرت ام‌البنین روزها به قبرستان بقیع می‌رفت و برای امام حسین (ع) و فرزندانش سوگواری می‌کرد.عالمان شیعه شجاعت، فصاحت و علاقه ام‌البنین به اهل‌بیت (ع) به‌ویژه امام حسین (ع) را ستوده و از او به نیکی یاد کرده‌اند. به گفته شهید ثانی و عبدالرزاق مُقَرَّم، ام‌البنین نسبت به خاندان پیامبر (ص)، محبت شدیدی داشت و خود را وقف خدمت به آنان کرده بود؛ به همین دلیل اهل بیت نیز برای او احترام ویژه قائل بودند و در روزهای عید، نزد او می‌رفتند.

حضرت ام‌البنین (س)، بعد از زینب کبری (س) دار فانی را وداع گفت، ولی تاریخ ‏نگاران سال ارتحال او را متفاوت نگاشته ‏اند، به طوری که عده ‏ای آن را سال ۷۰ هجری قمری بیان و عده دیگری تاریخ وفات آن مادر فداکار را، سیزدهم جمادی الثانی سال ۶۴ هجری قمری دانسته ‏اند. با این وجود آنچنان که از پژوهش‌های تاریخی اخیر که خصوصاً توسط آیت الله رضا استادی و آیت الله عندلیب همدانی انجام شده است بر می‌آید، تاریخ وفات آن بانوی نمونه‬ مدرک معتبری ندارد. حضرت ام‌البنین (س) در قبرستان بقیع در کنار حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام و فاطمه بنت اسد و دیگر چهره‌های درخشان تاریخ اسلام به خاک سپرده شد.