بقائی: قرارداد ۲۵ ساله با چین در حال اجرا است/ ایران در پیگیری منافع خود در برابر خواسته‌های اروپایی‌ها جدی است

اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در گفتگو با با خبرگزاری “شینهوای” چین در خصوص قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین گفت:  قرارداد ۲۵ ساله با چین در حال اجرا و پیشرفت است. روابط دوجانبه ما بسیار خوب و رو به رشد است. ما ارزش زیادی برای رابطه‌مان با چین قائل هستیم و معتقدم این سفر رئیس‌جمهور پزشکیان نقطه عطفی در توسعه روابط دوجانبه و تثبیت جایگاه و موضع‌ ما در سازمان همکاری شانگهای خواهد بود.

وی درباره نقش و کارکرد سازمان‌هایی همچون شانگهای و بریکس گفت: فکر می‌کنم سازمان همکاری شانگهای می‌تواند چارچوب بسیار مؤثری برای همکاری میان کشورهای جنوب باشد. هم سازمان شانگهای و هم گروه بریکس، ساختارهایی هستند که می‌توانند فرصت‌های ذیقیمتی برای نقش‌آفرینی کشورهای در حال توسعه فراهم کنند تا برنامه‌های توسعه‌ای خود را پیش ببرند.

متن مصاحبه سخنگوی وزارت امور خارجه به شرح زیر است:

مجری: پرسش نخست خود را در ارتباط با سازمان همکاری شانگهای مطرح میکنم. در جهان کنونی و با توجه به شرایط فعلی نظر شما در ارتباط با اجلاس آتی این سازمان چیست؟

بقائی: سازمان همکاری شانگهای (SCO) یک گروه‌بندی بین‌المللی نوظهور است و اگرچه نسبتا جوان است اما معتقدم بسیار تأثیرگذار و مؤثر است، زیرا می‌تواند منافع و دغدغه‌های جهان جنوب را نمایندگی کند. این سازمان بیش از ۴۰ درصد جمعیت جهان و حدود ۲۰ درصد تولید ناخالص داخلی جهانی را شامل می‌شود. بنابراین، این یک سازمان بین‌المللی بسیار مهم است که می‌تواند روابط بین‌الملل را به شکل مثبت تحت تأثیر قرار دهد. اگر توجه کرده باشید، آرمان‌های رهبران سازمان همکاری شانگهای بر حفظ حاکمیت قانون در سطح بین‌المللی و ارزش‌های مشترکی استوار است که همه کشورهای عضو آنها را قبول دارند و من فکر می‌کنم این بسیار مهم است، زیرا ما شاهد زوال حاکمیت قانون در سطح جهانی هستیم. ما شاهد افزایش تعرضات به سامانه هنجاری بین‌المللی هستیم که پس از جنگ جهانی دوم چارچوب اصلی روابط بین‌الدولی را تشکیل داده است.

معتقدم اجلاس آتی سران برای ما به‌عنوان جمهوری اسلامی ایران نیز بسیار مهم است. این اولین بار است که رئیس‌جمهور ما، آقای پزشکیان، به چین سفر می‌کند. اگرچه ما در سه سال گذشته عضو کامل سازمان همکاری شانگهای بوده‌ایم، اما این اجلاس اهمیت زیادی دارد چون از این فرصت برای توسعه روابط دوجانبه با چین و همچنین دیدار با دیگر رهبران کشورهای شرکت‌کننده استفاده خواهیم کرد.

مجری: آیا این نخستین باری است که به عنوان عضو دائم در این اجلاس شرکت می‌کنید؟

بقائی: ایران از ژوئیه ۲۰۲۲ عضو کامل سازمان همکاری شانگهای شده است. مرحوم شهید ابراهیم رئیسی، اولین رئیس‌جمهور ایران بود که در این اجلاس مشارکت داشت (البته به‌صورت آنلاین). نوبت دوم، معاون اول رئیس‌جمهور، آقای محمد مخبر، در اجلاس سران حضور یافت. بنابراین، این سومین بار است که ایران به عنوان عضو کامل در نشست سران سازمان شانگهای شرکت می‌کند. در عین حال اولین بار است که رئیس‌جمهور پزشکیان به پکن سفر می‌کند.

مجری: اکنون آقای دکتر پزشکیان می¬خواهند برای اولین بار به چین سفر نموده و در این اجلاس شرکت کنند. من فکر می‌کنم دستورکارهای مهم دیگری نیز وجود داشته باشد از جمله ملاقات با رئیس جمهور چین و دیگر رهبران جهان. شما این دیدار را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ انتظارات شما از سفر آقای پزشکیان به چین چیست؟

بقائی: شما می‌دانید ما دارای شراکت راهبردی با چین هستیم. قرارداد ۲۵ ساله با چین در حال اجرا و پیشرفت است. روابط دوجانبه ما بسیار خوب و رو به رشد است. ما ارزش زیادی برای رابطه‌مان با چین قائل هستیم و معتقدم این سفر رئیس‌جمهور پزشکیان نقطه عطفی در توسعه روابط دوجانبه و تثبیت جایگاه و موضع‌ ما در سازمان همکاری شانگهای خواهد بود. دو جنبه مهم در این سفر وجود دارد؛ یکی در سطح دوجانبه با چین و دیگری در سطح چندجانبه، یعنی مشارکت در سازمان شانگهای به مثابه یک ترتیبات چندجانبه و فرصت گفت‌وگو با دیگر رهبران. این بسیار نویدبخش است.

مجری: شرایط کنونی و جنبه‌های توسعه روابط ایران و چین را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بقائی: همان‌طور که گفتم، توافقات دوجانبه زیادی در حوزه‌های مختلف از جمله تجارت، اقتصاد، انرژی، کشاورزی و گردشگری داریم. نکته مهم این است که رهبران هر دو کشور مصمم هستند روابط دوجانبه را تقویت کنند. توانسته‌ایم درک عمیقی بین دو کشور ایجاد کنیم که بر پایه پیوندهای دیرینه تاریخی، تمدنی و فرهنگی بنا نهاده شده است. روابط دوجانبه ایران-چین بر اعتماد متقابل و فهم مشترک استوار است که قرن‌ها بین دو ملت وجود داشته است. بر این اساس، پایه‌ها و مبانی روابط دوجانبه ما بسیار محکم است و هر دو ملت مصمم هستند این روابط عالی را برای تحقق منافع مشترک ادامه دهند.

مجری: در ارتباط با بعد فرهنگی چطور؟

بقائی: این یک بعد بسیار مهم روابط است. شما می‌دانید، ایران بخشی از جاده ابریشم بوده است و اگرچه این موضوع به تاریخ مربوط می‌شود، اما میراث فرهنگی تمدنی به همراه ظرفیت‌های نوین، فرصت‌های زیادی برای توسعه روابط دوجانبه فراهم می‌کند. در همه ابعاد روابط دوجانبه، فرصت‌های زیادی وجود دارد که ما مصمم به شناسایی و بالفعل کردن آن‌ها هستیم.

مجری: در سال‌های اخیر تهدیدات امنیتی نامتقارن مانند تروریسم، جرایم سایبری و قاچاق مواد مخدر در سطح فراملی در منطقه سازمان همکاری شانگهای در حال توسعه بوده است. دولت‌های عضو چگونه می‌توانند برای افزایش امنیت منطقه ای با یکدیگر هماهنگ شوند؟

بقائی: همان‌طور که گفتید، تروریسم تهدیدی است که برای همه اعضای سازمان همکاری شانگهای نگران‌کننده است. تروریسم یک پدیده فرامرزی است، مشابه جرائم سازمان‌یافته فراملی همچون قاچاق مواد مخدر. بنابراین، اگر بخواهیم این چالش‌ها و تهدیدهای قدیمی و نوظهور را حل کنیم، نیازمند همکاری هستیم. همان‌طور که می‌دانید، یکی از ستون‌های همکاری میان اعضای سازمان همکاری شانگهای مبارزه با تروریسم است. مبارزه با تروریسم نیازمند همکاری گسترده، همکاری اطلاعاتی، همکاری در حوزه اجرای قانون و همچنین همکاری در زمینه معاضدت قضایی و استرداد مجرمان است. بنابراین، این یکی از حوزه‌هایی است که ایران و شرکای آن در سازمان همکاری شانگهای در حال فعالیت برای افزایش همکاری هستند. شما همچنین به جرائم سایبری اشاره کردید. من می‌توانم موارد دیگری مانند اطلاعات نادرست، اخبار جعلی و همکاری‌های رسانه‌ای را اضافه کنم. این‌ها همگی حوزه‌هایی هستند که فکر می‌کنم ایران، چین و دیگر کشورهای مشارکت‌کننده تمایل دارند در مورد آنها همکاری کنند.

مجری: شما نقشی را که سازمان همکاری شانگهای از آغاز تشکیل آن ایفا کرده است چگونه ارزیابی می‌کنید؟ فکر می‌کنید این سازمان باید چه قدم دیگری بردارد و به چه زمینه هایی اولویت بیشتری بدهد؟

بقائی: فکر می‌کنم سازمان همکاری شانگهای می‌تواند چارچوب بسیار مؤثری برای همکاری میان کشورهای جنوب باشد. هم سازمان شانگهای و هم گروه بریکس، ساختارهایی هستند که می‌توانند فرصت‌های ذیقیمتی برای نقش‌آفرینی کشورهای در حال توسعه فراهم کنند تا برنامه‌های توسعه‌ای خود را پیش ببرند. در عین حال، سازمان همکاری شانگهای، بریکس و سازمان‌های مشابه می‌توانند تداوم‌دهنده و قوام بخش نظم بین‌المللی مبتنی بر چندجانبه‌گرایی، حاکمیت قانون و ساختارهای هنجاری که از منشور سازمان ملل منشأ می‌گیرد، باشند. یکی از چالش‌های مشترک جهان، یک‌جانبه‌گرایی و قلدرمآبی است که برخی دولت‌ها ی عربی به‌ویژه ایالات متحده علیه کشورهای در حال توسعه اعمال می‌کنند. چیزی که در معرض خطر است، حاکمیت قانون، اصول منشور سازمان ملل، حق تعیین سرنوشت و اصل همکاری میان اعضای سازمان است. سازمان همکاری شانگهای می‌تواند نقش بسیار مهمی در حفظ چندجانبه‌گرایی ایفا کند که خود می‌تواند منافع کشورهای در حال توسعه و اعضای آن را تضمین کند.

مجری: نقش این سازمان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا فکر می‌کنید نقش برجسته و خوبی ایفا می‌کند؟

بقائی: سازمان همکاری شانگهای اکنون به عنوان یک نهاد بین‌المللی معتبر و تثبیت‌شده شناخته می‌شود که اراده کشورهای عضو خود را محترم می‌دارد و بر اصول ترویج حاکمیت قانون و چندجانبه‌گرایی استوار است. گستره عضویت این سازمان که از چند کشور معدود شروع شده بود، اکنون به ۱۰ کشور رسیده است و این ۱۰ کشور همگی بازیگران مهم در سیاست جهانی هستند. در این سازمان، دو عضو دائم شورای امنیت حضور دارند و کشورهای مهم اوراسیا نیز در آن مشارکت می‌کنند. کشورهای دیگری هم هستند که تمایل به پیوستن به این سازمان دارند. همچنین، «شانگهای پلاس» که ۱۰ کشور دیگر را شامل می‌شود، و بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی مهم مانند سازمان ملل هم در این اجلاس شرکت خواهند کرد. این نشان می‌دهد که جامعه بین‌المللی، به ویژه کشورهای در حال توسعه، اهمیت سازمان همکاری شانگهای را درک کرده‌اند و در آینده نیز تعداد نامزدهای بیشتری برای عضویت یا برقراری شراکت با این سازمان افزایش خواهند یافت.

مجری: شما پیشرفت‌های اخیر این سازمان در ارتباط با تسهیل تجارت و پروژه‌های اتصال را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ این سازمان چگونه باید نقش عمیق‌تری در این حوزه‌ها ایفا نماید؟

بقائی: یکی از حوزه‌های مهم همکاری، گسترش همکاری‌های اقتصادی و اتصالات تجاری و ترانزیتی است. چین نقش رهبری در جنوب جهانی دارد. ظرفیت‌های زیادی در حوزه‌های جغرافیایی و مسیرهای ترانزیتی میان اعضا وجود دارد. اگرچه تاکنون پیشرفت‌ها آن‌طور که انتظار می‌رفت نبوده، اما حرکت به سمت افزایش ارتباطات بسیار نویدبخش است.

باید در نظر داشت که این سازمان بسیار جوان است و در سال ۱۹۹۶ تأسیس شده است؛ بنابراین، مسیر طولانی در پیش داریم، اما تاکنون اقدامات انجام‌شده بسیار مؤثر و امیدوارکننده بوده است.

مجری: در دنیای پیچیده کنونی روندهای ضدجهانی شدن در حال افزایش است و حمایت گرایی در حال خیزش می‌باشد، در چنین شرایطی سازمان مذکور چگونه می‌تواند نقش خود را به طور کامل ایفا نموده، تجلی روح خود باشد و قطعیت و ثبات را به جهان تزریق نماید؟

بقائی: سازمان همکاری شانگهای باید تلاش کند اعتماد و اطمینان بین اعضای خود را ارتقا دهد. این گام کلیدی در جهت افزایش نفوذ و نقش در سیاست جهانی است. شما به حمایت‌گرایی اشاره کردید. ما شاهد افزایش تعرفه‌ها و تحریم‌هایی هستیم که ایالات متحده و برخی از هم‌پیمانانش علیه کشورهای در حال توسعه اعمال می‌کنند. این موضوعات باید مورد توجه سازمان همکاری شانگهای قرار گیرد، زیرا تحریم‌های تحمیل‌شده همراه با تعرفه‌های ناعادلانه، تأثیر منفی بر حاکمیت قانون و آزادی تجارت در سطح جهانی دارند. اعضا باید سازوکارهایی برای مقابله با این وضعیت ایجاد کنند تا بتوانند منافع جمعی خود را در مقابل تحریم‌های یک‌جانبه، قلدرمآبی و تعرفه‌های ناعادلانه حفظ کنند.

مجری: من پست شما را دیروز در شبکه ایکس مشاهده کردم که در مورد شروع فرآیند موسوم به “مکانیسم‌ ماشه” توسط سه کشور اروپایی بود. آیا می‌توانید موضع ایران را در این خصوص شرح دهید؟

بقائی: آنچه انجام دادند، نقض تعهدات آن‌ها وفق برجام (JCPOA) و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است. سه کشور اروپایی از سال ۲۰۱۸ که ایالات متحده به صورت یک‌جانبه از برجام خارج شد، به تعهدات خود عمل نکرده‌اند. بنابراین، نمی‌توانند ادعا کنند که طبق برجام، حق قانونی برای توسل به ساز و کار حل اختلافی که در برجام تعیین شده است، دارند. دیدگاه ما این است که اروپایی‌ها – سه کشور اروپایی -صرفاً بر اساس دستورالعمل‌ ابلاغی ایالات متحده عمل کرده‌اند. آنها در واقع، به شدت به دیپلماسی آسیب زده‌اند. این کار آنها فاقد حسن نیت بوده و ناقض نص و روح برجام است. آن‌ها با این کار اعتبار خودشان را به‌عنوان طرف‌های مذاکراتی زیر سوال برده‌اند.

سه کشور اروپایی به جای تلاش برای احیای قطعنامه‌های لغو شده شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران، باید حملات غیرقانونی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران را محکوم می‌کردند، نه اینکه در کنار متجاوزان قرار گرفته و تلاش کنند فشار ناعادلانه‌ای بر ایران وارد کنند.

این یک نقطه عطف بسیار مهم است. ما در تماس با روسیه و چین هستیم که هر دو عضو دائم  شورای امنیت سازمان ملل هستند. کل توطئه‌ای که از سال ۲۰۰۶ به بهانه موضوع هسته‌ای علیه ایران آغاز شد با تصویب قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران در بازه زمانی ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹ واقعاً غیرقانونی، نامشروع و بی‌پایه بود. ما امیدواریم که چین، روسیه و دیگر بازیگران مسئول در شورای امنیت، مواضع مناسبی در مقابل این حرکت‌های غیرقانونی و بی‌پایه سه کشور اروپایی اتخاذ کنند، که همان‌طور که گفتم، واقعاً برخلاف روح و متن برجام (JCPOA) است.

مجری: آیا فکر می‌کنید این حرکت اروپایی‌ها از سوی اعضای شورای همکاری شانگهای در اجلاس محکوم گردد؟

بقائی: هر سازمان بین‌المللی و هر ترتیبات چندجانبه‌ای، برای اینکه معتبر، مؤثر و کارآمد تلقی شود، باید در وضعیت‌هایی که اعضایشان با چالشی مواجه می‌شوند از آنها حمایت و حفاظت کند. همان‌طور که از بریکس و سازمان شانگهای انتظار محکوم.کردن حمله‌های غیرقانونی اسرائیل و ایالات متحده به ایران وجود داشت، الان هم انتظار می‌رود که در این رویداد پیش رو، سازمان شانگهای با صدای واحد مخالفت خود را با سوءاستفاده از قدرت توسط سه کشور اروپایی ابراز کند. چون به نظر من، این موضوع برای همه، از جمله اعضای سازمان شانگهای، شامل روسیه و چین، کاملاً واضح است که سه کشور اروپایی صرفاً در صدد وارد کردن فشار غیرقانونی و ناموجه علیه ایران هستند. اگر نگاهی به تحولات سه چهار ماه گذشته بیندازید، می‌بینید که ما فرآیند دیپلماتیک با ایالات متحده را با حسن نیت شروع کردیم و ادامه دادیم. ما به این روندد دیپلماتیک متعهد ماندیم، اما دو روز قبل از ششمین دور مذاکرات، متحد اصلی آمریکا یعنی رژیم اسرائیل، به ایران حمله کرد.

این حمله تنها زیرساخت‌های ما را هدف قرار نداد؛ بلکه یک حمله غیرقانونی همه‌جانبه، و تجاوز نظامی هماهنگ، شامل اقدامات تروریستی و ترور شهروندان ما بود. سپس ایالات متحده با حمله به تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز ما، با اسرائیل همکاری کرد. ایران در حین یک فرآیند مذاکراتی مورد تعرض قرار گرفت؛ آمریکا با استفاده غیرقانونی از نیروی نظامی به دیپلماسی خیانت کرد. واضح است که این یک اقدام تجاوزکارانه ناموجه بود که با هدف نابودکردن دیپلماسی طراحی شده بود.

هر کشوری که برای حاکمیت قانون و اصول سازمان ملل ارزش قائل است، باید خواستار پاسخگویی ناقضان حقوق بین‌الملل شود. چین، روسیه و دیگر اعضای شورای امنیت و سازمان ملل نباید اجازه دهند که بدعت‌های بدی در شورا شکل بگیرد.

مجری: شما سی روز پیش رو تا پایان مهلت اجرایی شدن قطعنامه های سازمان ملل متحد مبتنی بر مکانیسم‌ ماشه را چگونه ارزیابی  می کنید؟

بقائی: اعتبار اعضای شورای امنیت سازمان ملل در معرض یک آزمون خطیر است. ایران در پیگیری منافع خود و مقاومت در برابر خواسته‌های نامشروع سه کشور اروپایی جدی است. ما نشان داده‌ایم که یک ملت با مواضع اصولی هستیم. ما عضو معاهده منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای (NPT) هستیم و تا زمانی که عضو این معاهده باشیم، باید بتوانیم از حقوق خود، از جمله حقوق مندرج در ماده ۴ معاهده، بهره‌مند شویم. بنابراین همه اعضای سازمان ملل باید در مقابل چنین رفتاری که برخلاف اصول سازمان ملل، حاکمیت قانون و غایت آن است، ایستادگی کند و از حقوق غیرقابل سلب کشوری که عضو معاهده متع اشاعه است دفاع نماید.