بهای سنگین تعطیلی مدارس/ضرر اقتصادی و افزایش افت تحصیلی

از ابتدای سال تحصیلی جاری تاکنون، مدارس استان تهران بیش از ۱۰ روز تعطیل شده‌اند و آموزش‌ها به فضای مجازی منتقل شده است. امروز دوشنبه، ۱۷ دی‌ماه نیز مدارس ابتدایی استان تهران (به‌جز دماوند و فیروزکوه) تعطیل و آموزش‌ها به‌صورت غیرحضوری برگزار شد.

هرچند تعطیلی مدارس به دلیل آلودگی هوا با هدف حفظ سلامت دانش‌آموزان انجام می‌شود، اما تبعات این تصمیم بر کیفیت یادگیری نباید نادیده گرفته شود.

چالش‌های آموزش مجازی برای دانش‌آموزان

آموزش مجازی به‌ویژه برای دانش‌آموزان دبستانی که نیازمند تعامل حضوری و راهنمایی مستقیم معلمان هستند، به‌مراتب دشوارتر و کم‌کیفیت‌تر از آموزش حضوری است. در دوره متوسطه نیز پیچیدگی دروس و نیاز به توضیحات حضوری معلمان، یادگیری را در محیط مجازی دشوارتر می‌کند.

از سوی دیگر، بسیاری از دانش‌آموزان به دلیل نبود نظارت کافی یا عدم دسترسی به ابزارهای مناسب، به‌طور کامل در کلاس‌های مجازی شرکت نمی‌کنند. به‌عنوان مثال، ممکن است صرفاً حضور خود را در ابتدای کلاس اعلام کنند، اما هنگام تدریس معلم مشغول فعالیت‌های دیگر شوند و توجه کافی به درس نداشته باشند. این مسئله به‌ویژه در دروس اساسی مانند ریاضی، علوم و زبان فارسی، افت تحصیلی قابل‌توجهی را به دنبال دارد.

تفاوت در کیفیت آموزش مدارس دولتی و غیردولتی

یکی دیگر از مشکلات جدی، تفاوت سطح آموزش مجازی بین مدارس دولتی عادی و مدارس غیردولتی یا خاص است. مدارس دولتی عادی عمدتاً از شبکه “شاد” برای برگزاری کلاس‌ها استفاده می‌کنند که به دلیل ترافیک بالای کاربران، مشکلاتی مانند کندی در بارگذاری محتوا و دشواری در برقراری ارتباط تصویری وجود دارد.

در مقابل، مدارس غیردولتی و خاص با استفاده از پلتفرم‌های اختصاصی، با این چالش‌ها کمتر مواجه‌اند و آموزش مجازی را با کیفیت بهتری ارائه می‌دهند.

بنابراین بیشترین آسیب، آموزش‌های مجازی و تعطیلی مدارس برای دانش‌آموزان مدارس دولتی عادی است که حتی در شرایط عادی و بازگشایی مدارس هم همچنان به نسبت مدارس خاص و غیردولتی در حاشیه توجه‌ها قرار  دارند.

کیفیت آموزش مجازی؛ راهکار یا چالش؟

شبکه “شاد” برای بهبود کیفیت آموزش مجازی، کلاس درس مجازی را با امکاناتی نظیر گفت‌وگوی تصویری، تخته مجازی و اشتراک‌گذاری صفحه نمایش را برای بهبود کیفیت آموزش فراهم کرده است. با این حال، طبق گزارش مسئولان، تنها ۱۰درصد از ظرفیت این سرویس به دلیل عدم آشنایی مدیران مدارس مورد استفاده قرار گرفته است.

با وجود تلاش‌ها برای ارتقای آموزش مجازی، کارشناسان معتقدند که هیچ‌کدام از این راهکارها نمی‌تواند جایگزین آموزش حضوری شود.

به اذعان کارشناسان، در ایران فقر یادگیری داریم  و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان ضعیف است  و تعطیلی آموزش حضوری، افت یادگیری را بیشتر خواهد کرد. برخی تصور می‌کنند با برگرداندن دانش‌آموزان به نظام آموزشی افت تحصیلی جبران می‌شود، اصلاً اینگونه نیست و این افت تحصیلی پایدار است که از بین نخواهد رفت و این موضوع در آینده در زندگی این افراد و حتی کسب درآمدشان تأثیرگذار خواهد بود.

هزار میلیارد تومان زیان مالی روزانه تعطیلی مدارس

علی فرهادی؛ سخنگوی وزارت آموزش و پرورش درباره این موضوع که آیا وزارت آموزش و پرورش مخالفت خود با تعطیلی مدارس و تأکید بر ضرورت بازگشایی مدارس را به استانداری‌ها اعلام کرده است، گفت: استاندار، به‌عنوان رئیس شورای آموزش و پرورش استان و بالاترین مقام اجرایی هر استان، اختیارات گسترده‌ای دارد. بااین‌حال، تعطیلی مدارس مورد تأیید وزارت آموزش و پرورش نیست. این وزارتخانه تأکید دارد که یک روز تعطیلی مدارس حدود هزار میلیارد تومان هزینه دارد و با وجود تمام تلاش‌ها، آموزش مجازی نمی‌تواند جایگزین مؤثری برای آموزش حضوری باشد.

وی افزود: آموزش و پرورش همواره در کارگروه اضطرار آلودگی هوا با تعطیلی مدارس مخالفت کرده است، اما تصمیم‌گیری نهایی به‌صورت جمعی انجام می‌شود و وزارت آموزش و پرورش تنها یک رأی دارد. تعطیلی‌های مکرر مدارس و کاهش زمان آموزش حضوری، به‌طور قابل‌توجهی بر کیفیت یادگیری دانش‌آموزان تأثیر منفی گذاشته و مانع دستیابی آنان به نتایج مطلوب آموزشی شده است.

لزوم برگزاری کلاس‌های جبرانی حضوری

برخی افراد در پیشنهاداتی که کمتر مناسب با وضعیت ایران است، راهکار جبران این افت یادگیری را توسعه زیرساخت‌های آموزش آنلاین مطرح می‌‌کنند اما با وضعیت حاکم بر ایران همچون سرعت اینترنت، عدم آشنایی کافی معلمان با تدریس مجازی با کیفیت، نداشتن پلتفرم آموزشی مناسب و از سوی دیگر عدم دسترسی برخی دانش‌آموزان به ابزارهایی همچون موبایل یا لب تاب این پیشنهاد منطقی نیست.

مدارس ابتدایی را تا نیمه خرداد دایر نگه دارید

تنها راه اندکی جبران تعطیلی مدارس، برگزاری کلاس‌های جبرانی حضوری است. بااین‌حال، وزارت آموزش و پرورش تاکنون برنامه‌ای برای این موضوع اعلام نکرده است. از سوی دیگر پیشنهاداتی مطرح می‌شود که برای کاهش تبعات تعطیلی و جبران افت یادگیری دانش‌آموزان، مدارس ابتدایی به‌جای تعطیلی در ابتدای خرداد، تا نیمه خرداد به آموزش ادامه دهند.

افت تحصیلی نگران کننده

افت تحصیلی ناشی از کاهش زمان آموزش، به‌ویژه در مهارت‌های پایه‌ای مانند خواندن و نوشتن، تبعات بلندمدتی برای دانش‌آموزان دارد. رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی، تأکید کرده است: «زمان واقعی آموزش در ایران به دلیل تعطیلی‌های مکرر کاهش یافته است. درحالی‌که در کشورهایی با عملکرد برتر در آزمون‌های بین‌المللی، حتی در مناطق سردسیر مدارس به‌ندرت تعطیل می‌شوند.

تصمیماتی که به تعطیلی مکرر مدارس یا ایجاد فشارهای اضافی بر نظام آموزشی منجر می‌شود، بی‌شک بر کیفیت یادگیری دانش‌آموزان تأثیر منفی دارد. ازاین‌رو، لازم است پیامدهای چنین تصمیماتی در سیاست‌گذاری‌های آموزشی به‌طور جدی مورد بررسی قرار گیرد.»