گروه بین الملل عصر قانون: آب و یا به عبارت دقیق‌تر بحران آب یکی از موضوعات مهمی است که در همه مطالعات پژوهشی و آینده پژوهانه در کشورهای مختلف و نهادهای بین‌المللی به عنوان یکی از مشکلات و بحران‌های آینده بشری وزیست انسان در کره زمین مورد توجه و تاکید قرار گرفته است.
مشکل آب و فقدان دسترسی مناسب به آب با کیفیت و آشامیدنی محدود به کشورهای خاص یا چند کشور اندک نیست بلکه پدیده جهانی و همه شمول است. منطقه غرب آسیا هم یکی از مناطقی است که همواره مسئله آب در آن چالش برانگیز و از عوامل ایجاد اختلاف و تنش بین کشورها بوده است. به عنوان مثال در سال‌های اخیر اقدامات ترکیه بر روی سه رودخانه دجله، فرات و اخیراً ارس باعث دامن زدن به نگرانی‌هایی از تبعات این اقدامات در کشورهای سوریه، عراق و ایران شده است.
البته اقدامات ترکیه با عنوان پروژه «گاپ» که شامل بیش از حدود ۱۵ سد بر روی دجله و فرات است به نحوی که سد آتاتورک به اندازه کل سدهای ایران ظرفیت دارد تقریبا به اتمام رسیده است و باید منتظر تبعات آن بود. خشک شدن بخش‌هایی از عراق و سوریه و ایجاد بحران ریزگردها در جنوب ایران کمترین تبعات این اقدامات است. شوربختانه باید به این نکته هم اشاره کرد که اقدامات ترکیه به همین حد محدود نمانده و این کشور ذیل استراتژی آب در مقابل نفت، اقدامات مخربی هم در مورد سد ارس شروع کرده که خروجی این اقدامات اثرات زیست محیطی و خشکسالی در شمال غرب کشورمان خواهد بود.
فعلاً آن چیزی که مسئله اولویت دار کشور است مشکلات آبی با گروه طالبان است. بعد از سخنان رئیس جمهور در سیستان وبلوچستان و بیانیه طالبان، حق آبه ایران در صدر رسانه‌های مختلف مورد واکاوی و بررسی قرار گرفته است.
مشکل خیلی واضح و روشن است اینکه طالبان حق آبه ایران از رود هیرمند را تخصیص نمی‌دهد. این کشور با احداث سد کمال خان، آب این رودخانه را مهار کرده و طبق توافقات فیمابین و قوانین بین‌المللی باید مقداری مشخص آب به ایران اختصاص دهد که با بهانه‌های واهی امتناع می‌کند.
عدم تخصیص حق آبه ایران که طبق توافقات فیمابین و قوانین بین المللی تعهد طالبان در قبال ایران و مردم استان سیستان و بلوچستان است منجر به تشدید بحران آب و خشکسالی در این منطقه شده است. مقامات جمهوری اسلامی ایران معتقد هستند که افغانستان در این زمینه یک رویکرد غیر مسئولانه و عدول از تعهدات فیمابین را در پیش گرفته است.
حضرت آیت الله رئیسی در سفری که هفته گذشته به استان سیستان و بلوچستان داشتند به مقامات طالبان هشدار دادند که حق آبه ایران را تخصیص بدهند چرا که صبر ایران دائمی و همیشگی نیست و ایران در مقابل این حق مردم استان سیستان و بلوچستان کوتاه نخواهد آمد. اما در آن سوی ماجرا روایت مقامات طالبان متفاوت است. آنها معتقدند که سد کمال خان و رودخانه هیرمند آب کافی برای تخصیص ندارد و حتی در صورت رها شدن آب به ایران نخواهد رسید.
وزارت امور خارجه طالبان در بیانیه خود متاسفانه رویکرد غیرمسئولانه و غیر همکاری جویانه اتخاذ کرده است. این رویکرد بدون تردید باعث تاکید بر این گزاره خواهد شد که طالبان همچنان در حدی از مسئولیت و عقلانیت قرار ندارد که به عنوان تشکیل دهنده یک دولت مشروع شناسایی شود. تردید کشورهای دنیا در عدم شناسایی دولت طالبان در همین گزاره ریشه دارد.
مشکل امروز حق آبه ایران عیان کننده یک انفعال هم در سمت ایران است. چرا که باوجود ضروری بودن مسئله آب در ایران به عنوان یک کشور خشک و نیمه خشک کشور ما راهبرد مشخصی در حوزه دیپلماسی آب ندارد. بررسی اقدامات وزارت امور خارجه در مقابل اقدامات ترکیه و افغانستان در حوزه آب نشان دهنده این امر است.
بنابراین وزارت امور خارجه و حتی شورای عالی امنیت ملی باید استراتژی مشخصی را در حوزه دیپلماسی آب تدوین کرده و فعالیت‌های خود در مورد کشورهای همسایه را تشدید کنند. تدوین این سند به عنوان یک اقدام بنیادین باید مدنظر قرار گیرد و در کوتاه مدت و برای حل مسئله حق آبه مردم سیستان و بلوچستان دولت باید اهرم‌های نرم و سخت را همزمان به کار گیرد تا طرف افغانستانی را متوجه این امر کند که ایران از حقوق خود کوتاه نخواهد آمد.
تحلیلی بر اقدامات غیرمسئولانه طالبان در قبال حق آبه ایران
نظرات