“جولان موتورسیکلت‌های آلاینده” آسمان تهران را سیاه کرده است

موتورسیکلت‌های کاربراتوری که بخش عمده‌ای از موتورسیکلت‌های ایران را تشکیل می‌دهند، به دلیل استفاده از فناوری قدیمی و ناکارآمد در سیستم سوخت‌رسانی و احتراق، به یکی از بزرگ‌ترین منابع آلودگی هوای شهری تبدیل شده‌اند.

مطالعات و گزارش‌های معتبر نشان می‌دهد که یک موتورسیکلت کاربراتوری می‌تواند تا ۱۵ برابر بیشتر از یک خودروی سواری استاندارد یورو ۵ آلاینده تولید کند.در برخی شرایط، این میزان انتشار برای آلاینده‌هایی مانند مونوکسید کربن و هیدروکربن‌های نسوخته حتی به ۲۰ برابر خودروهای استاندارد نیز می‌رسد.

از نظر آلایندگی در هر کیلومتر پیمایش، هر موتورسیکلت کاربراتوری به‌طور متوسط حدود ۴۰ گرم هیدروکربن نسوخته تولید می‌کند. این در حالی است که خودروهای استاندارد یورو ۵ کمتر از ۲ گرم آلاینده در هر کیلومتر تولید می‌کنند. این تفاوت قابل‌توجه به دلیل احتراق ناقص در موتورسیکلت‌های قدیمی و نبود فناوری‌های مدرن کنترل آلایندگی است.

علاوه بر هیدروکربن‌ها، موتورسیکلت‌های فرسوده حجم قابل‌توجهی از مونوکسید کربن (CO) و دی‌اکسید کربن (CO₂) را نیز منتشر می‌کنند که تأثیرات مخربی بر کیفیت هوا دارند.

از سوی دیگر، سهم موتورسیکلت‌ها در تولید ذرات معلق (PM) نیز به‌ویژه در محیط‌های شهری چشمگیر است. بر اساس آمارهای رسمی، موتورسیکلت‌ها حدود ۳۰ درصد از آلودگی هوای کلان‌شهرهایی مانند تهران را به خود اختصاص می‌دهند.

این سهم عمدتاً به دلیل فرسودگی بالای موتورسیکلت‌ها، نبود سیستم‌های کنترل آلایندگی مانند کاتالیست و استفاده از سوخت باکیفیت پایین است. این عوامل در کنار هم نشان می‌دهند که موتورسیکلت‌های کاربراتوری به مراتب بیشتر از خودروها بر تشدید آلودگی هوا تأثیر می‌گذارند و نیازمند اقدامات جدی در زمینه نوسازی و بهبود فناوری هستند.

ایران و تردد ۱۳ میلیون موتورسیکلت

بر اساس آمارهای مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، حدود ۱۳ میلیون موتورسیکلت در کشور تردد دارند که از این بین ۵ میلیون مربوط به تهران است. نکته قابل توجه این جاست که از این ۱۳ میلیون تنها ۶ هزار دستگاه موتورسیکلت به معاینه فنی مراجعه کرده‌اند.

وضعیت زمانی بحرانی‌تر می‌شود که بدانیم به گفته جانشین رئیس پلیس راهور فراجا، ۹۰ درصد این موتورسیکلت‌ها فرسوده هستند.

تجارب جهانی در مواجهه با آلایندگی موتورسیکلت‌ها

در سطح جهانی، کشورهای مختلف با چالش آلودگی ناشی از موتورسیکلت‌ها مواجه بوده‌اند. به‌عنوان مثال، در ویتنام، ۸۰ درصد از وسایل نقلیه را موتورسیکلت‌ها تشکیل می‌دهند که منجر به مشکلات جدی آلودگی هوا شده است. در پاسخ به این معضل، دولت ویتنام برنامه‌هایی برای محدود کردن تردد موتورسیکلت‌ها و ترویج استفاده از وسایل نقلیه عمومی و برقی اجرا کرده است.

در هند نیز با توجه به تعداد بالای موتورسیکلت‌ها، دولت اقدام به اجرای استانداردهای سخت‌گیرانه‌تر آلایندگی و ترویج استفاده از موتورسیکلت‌های برقی کرده است. با این حال، چالش‌های زیرساختی و هزینه‌های بالای تولید موتورسیکلت‌های برقی، اجرای کامل این برنامه‌ها را با مشکلاتی مواجه کرده است.

تخمین‌ها نشان می‌دهند که هند حدود ۱۰۰ میلیون موتورسیکلت دارد. با توجه به اینکه بسیاری از موتورسیکلت‌ها در هند بدون پلاک هستند، ممکن است تعداد واقعی بیشتر از این مقدار باشد.

در ایران، با توجه به تعداد بالای موتورسیکلت‌های فرسوده و عدم مراجعه منظم به مراکز معاینه فنی، نیاز به برنامه‌ریزی و اجرای سیاست‌های مؤثر برای کاهش آلودگی هوا احساس می‌شود. ترویج استفاده از موتورسیکلت‌های برقی، ارائه تسهیلات به مالکان برای تعویض موتورسیکلت‌های فرسوده و افزایش نظارت بر اجرای معاینه فنی می‌تواند گام‌های مؤثری در این راستا باشد.