حوادث شغلی دومین عامل مرگ در کشور/نبود آمار بیماری‌های شغلی

به گزارش گروه اجتماعی عصر قانون: هر ساله با فرا رسیدن روز جهانی کار و کارگر در یازدهم اردیبهشت، توجه دوباره‌ای به مسائل و چالش‌های جامعه کارگری جلب می‌شود؛ یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، حوادث شغلی است که سالانه جان هزاران کارگر را در سراسر جهان تهدید می‌کند.

این حوادث، امسال باتوجه به وقوع حادثه بندر شهید رجایی نیز بیش از پیش موردتوجه قرار گرفته است.

حوادث شغلی که اغلب در نتیجه نبود ایمنی کافی، آموزش ناکافی و نظارت ضعیف رخ می‌دهند، نه تنها به سلامت نیروی کار آسیب می‌زنند، بلکه تبعات اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای نیز به همراه دارند.

نبود آمار دقیق درباره حوادث وبیماری‌های ناشی از کار

در همین راستا حسن اصیلیان مهابادی، رئیس انجمن متخصصین بهداشت حرفه‌ای ایران در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم درباره حوادث شغلی اظهار کرد: یکی از چالش‌های مهم کشور در حوزه ایمنی و بهداشت حرفه‌ای، نبود آمار دقیق درباره حوادث و بیماری‌های ناشی از کار است. دستگاه‌های مسئول از جمله وزارتخانه‌های مربوطه، تاکنون اطلاعات دقیق و جامع در این زمینه ارائه نکرده‌اند. این موضوع همواره محل انتقاد بوده، چرا که نخستین گام در جهت بهبود وضعیت ایمنی کار، داشتن آمارهای دقیق و قابل اتکاست.

وقوع سالانه ۱۳۰۰۰ حادثه ناشی از کار در کشور، ۸۰۰ مورد مرگ

وی افزود: بر اساس آمارهای پراکنده‌ای که منتشر شده‌اند، در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۳ هزار حادثه ناشی از کار در کشور ثبت شده که از این میان، حداقل ۷۰۰ تا ۸۰۰ مورد منجر به مرگ شده است.

حوادث شغلی دومین عامل مرگ در ایران پس از تصادفات

اصیلیان ادامه داد: مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در گزارشی تازه که در سال ۱۴۰۴ منتشر کرده و تمرکز آن بر حادثه معدن طبس بوده، اعلام کرده است که حوادث شغلی، سومین عامل مرگ و میر در جهان و دومین عامل مرگ و میر در ایران پس از تصادفات جاده‌ای هستند.

آمارهای جهانی از حوادث شغلی

وی با بیان اینکه در سطح بین‌المللی نیز آمارهایی منتشر شده‌اند که درک ملموس‌تری از ابعاد این بحران ارائه می‌دهند، تصریح کرد: به عنوان نمونه، در ایالات متحده در سال ۲۰۲۰، با جمعیتی بالغ بر ۱۳۰ میلیون کارگر و بیش از ۸ میلیون کارگاه، ۴۷۶۴ نفر بر اثر حوادث شغلی جان خود را از دست داده‌اند. همچنین سازمان بین‌المللی کار (ILO) اعلام کرده است که در سال ۲۰۲۰، نزدیک به ۳ میلیون نفر در سراسر جهان در اثر حوادث و بیماری‌های ناشی از کار جان باخته‌اند. این آمار نسبت به سال ۲۰۱۵ بیش از ۵ درصد افزایش داشته است. طبق گزارش ILO، حدود ۳۹۵ میلیون کارگر در جهان دچار صدمات غیرکشنده ناشی از کار شده‌اند و بیش از ۹۵ میلیون کارگر نیز در معرض خطرات جدی قرار دارند که هرچند منجر به مرگ نمی‌شوند، اما ممکن است آسیب‌های جبران‌ناپذیری به سلامت آن‌ها وارد کنند.

کار در معادن از پرخطرترین مشاغل در ایران

رئیس انجمن متخصصین بهداشت حرفه‌ای ایران درباره پرخطرترین مشاغل در جهان و ایران بیان کرد: بر اساس همین گزارش، کشاورزی و ماهیگیری از جمله خطرناک‌ترین مشاغل محسوب می‌شوند و ۶۳ درصد از کل آسیب‌های شغلی به این دو بخش مربوط است. البته این الگو در ایران تفاوت‌هایی دارد. طبق آمار ارائه‌شده توسط مجلس، کار در معدن‌ یکی از مشاغل پرخطر در کشور ما محسوب می‌شود. برای نمونه، در نیمه نخست سال ۱۴۰۰، آمار حوادث و جان‌باختگان در معادن کشور، به شکل نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است.

آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی ناشی از حوادث شغلی

وی یادآور شد: این حوادث نه‌تنها باعث نقص عضو و از کارافتادگی کارگران می‌شود، بلکه کارفرمایان را نیز از نیروی ماهر محروم می‌کند. از سوی دیگر، آسیب‌های روحی و روانی برای کارگر و خانواده‌اش و همچنین بار اقتصادی و اجتماعی سنگینی برای کارفرما و جامعه به دنبال دارد و لزوم توجه به موضوع ایمنی و بهداشت حرفه‌ای اهمیتی دوچندان می‌یابد.

اصیلیان مهابادی ادامه داد: روز هشتم اردیبهشت نیز روز جهانی ایمنی و بهداشت حرفه‌ای بود که توسط سازمان بین‌المللی کار نام‌گذاری شده و هر ساله با شعاری خاص همراه است. این شعارها نباید صرفاً نمادین تلقی شوند، بلکه باید به سیاست‌ها و اقدامات اجرایی تبدیل شوند. برای مثال، شعار سال ۱۴۰۲ این بود: «محیط کار ایمن و سالم، حق مسلم هر کارگر است». این پیام تأکید دارد که دولت، کارفرمایان و نهادهای مسئول باید برای تحقق این حق تلاش کنند. شعار سال ۱۴۰۳ نیز بر اثرات تغییرات اقلیمی تأکید داشته و خواستار اقدام فوری در برابر خطراتی نظیر اشعه ماوراء بنفش برای کارگران کشاورزی و ماهیگیران شده است.

وی خاطرنشان کرد: کارگران در بسیاری از مشاغل در معرض خطرات جدی ناشی از گرمایش زمین هستند، از جمله اشعه‌های مضر ماورای بنفش که می‌تواند منجر به بیماری‌هایی مانند آب‌مروارید (کاتاراکت) و بیماری‌های پوستی شود.

هوش مصنوعی رویکردی نوین برای کاهش حوادث شغلی

رئیس انجمن متخصصین بهداشت حرفه‌ای ایران با بیان اینکه شعار سال جاری نیز مبتنی بر کاربرد هوش مصنوعی در کاهش حوادث شغلی است، گفت: در واقع، کاربرد هوش مصنوعی و دیجیتال‌سازی می‌تواند فرصتی باشد برای کاهش استفاده مستقیم از نیروی انسانی در مشاغل پرخطر. استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند ما را در ارزیابی ریسک و شناسایی خطرات شغلی یاری دهد. این موضوع از محورهای اصلی شعار امسال روز جهانی ایمنی و بهداشت حرفه‌ای بود.

آمار بالای حوادث منجر به فوت در ایران

وی با بیان اینکه در خصوص حوادث شغلی، متأسفانه میزان حوادث منجر به فوت در ایران بالاتر از میانگین جهانی است، تصریح کرد: علیرغم اینکه ما در حال گذار به سمت صنعتی شدن هستیم، اما هنوز زیرساخت‌های ایمنی متناسب با این تحول را فراهم نکرده‌ایم. علاوه بر مرگ، موارد زیادی از نقص عضو نیز دیده می‌شود. از جمله رایج‌ترین حوادث می‌توان به سقوط از ارتفاع، برق‌گرفتگی، و خطاهای انسانی اشاره کرد. خطاهایی که اغلب به واسطه مشکلات روانی، معیشتی یا اجتماعی مانند مشکلات خانوادگی رخ می‌دهند.

لزوم توجه به بیماری‌های شغلی در کارگران

رئیس انجمن متخصصین بهداشت حرفه‌ای ایران با اشاره به اینکه بیماری‌های شغلی نیز از جمله مسائلی است که منجر به از کارافتادگی کارگران می‌شود، گفت: نوع بیماری‌های شغلی نیز بستگی به فرآیندها و آلاینده‌های موجود در هر صنعت دارد. به عنوان نمونه کارگرانی که با حلال‌هایی مثل بنزن کار می‌کنند، در معرض سرطان خون یا سرطان ریه هستند. کسانی که در معادن آزبست فعالیت دارند، ممکن است به بیماری آزبستوزیس مبتلا شوند.

نبود آمار مشخص درباره بیماری‌های شغلی!

وی در پاسخ به این سوال که آمار بیماری‌های شغلی در ایران چه قدر است؟ افزود: متأسفانه آمار دقیقی از بیماری‌های شغلی، به ویژه سرطان‌های شغلی، در کشور وجود ندارد. وزارت بهداشت متولی بیماری‌های شغلی است و وزارت کار مسئول رسیدگی به حوادث است، اما هیچ‌یک تاکنون آمار قابل اتکایی منتشر نکرده‌اند. البته وزارت کار معمولاً بر اساس گزارش‌های کارخانه‌ها و فرم‌های ثبت حادثه، آماری اعلام می‌کند، اما این داده‌ها نیز ممکن است به دلیل نبود بیمه و نظارت بر کارفرمایان برای برخی کارگران، دقیق نباشند.

پیشنهادهایی برای کاهش آمار حوادث و بیماری‌‌های شغلی

وی درباره سیاستگذاری‌های لازم برای پیشگیری از حوادث و بیماری‌های شغلی اظهار کرد: اولین قدم برای پیشگیری از حوادث، تقویت سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای در محیط کار است. این امر از طریق ترویج اصول ایمنی در صنایع و رعایت مفاد قانون کار ممکن است. قانون کار به کارفرمایان توصیه می‌کند که از متخصصین ایمنی و بهداشت حرفه‌ای استفاده کنند، اما در عمل بسیاری از کارفرمایان به دلیل هزینه‌زا بودن این استخدام، از به‌کارگیری کارشناسان خودداری می‌کنند.

وی افزود: در قانون کار، وظایف مرتبط با سنجش آلاینده‌ها و رسیدگی به بیماری‌های شغلی بین وزارت بهداشت و وزارت کار تفکیک شده که این تفکیک، به گفته کارشناسان، غیرکارشناسی و ناکارآمد بوده است. در نتیجه، نیاز به بازنگری جدی در ساختار مدیریتی ایمنی و بهداشت حرفه‌ای در کشور وجود دارد در بخش بهداشت، کارشناسان بهداشت ایمنی و بهداشت محیط وظایف مشخصی دارند. اما در حوزه ایمنی، علی‌رغم تأکید قانون کار بر وجود «دفتر بهداشت حرفه‌ای» مستقل، متأسفانه این دفتر در عمل با بخش بهداشت محیط ادغام شده است. این در حالی است که بهداشت محیط و بهداشت حرفه‌ای، دو رشته و تخصص کاملاً مجزا با وظایف مشخص و تعریف‌شده هستند. این ادغام باعث شده است که نه بهداشت محیط به وظایف خود به درستی عمل کند و نه بهداشت حرفه‌ای بتواند نقش واقعی خود را ایفا کند.

وی با بیان اینکه یکی از پیشنهادهای مهم انجمن ما، اصلاح قوانین مربوط به بازرسی‌های بهداشتی و افزایش اختیارات بازرسان است، توضیح داد: این بازرسان باید بتوانند در صورت مشاهده موارد غیرایمن یا غیربهداشتی، گزارش لازم را ارائه دهند و در صورت عدم تمکین کارفرما، برخورد قانونی صورت گیرد اما اکنون فرایند برخورد، زمان‌بر و ناکارآمد است، ابتدا گزارش باید اعلام شود، سپس به دادگاه ارجاع یابد و فرایند رسیدگی آغاز گردد. این فرآیند نیازمند اصلاح جدی است.

وی ادامه داد: پیشنهاد دیگر، که به مجلس نیز ارائه شده و در حال بررسی است، تشکیل یک سازمان مستقل ایمنی و بهداشت شغلی مشابه آن‌چه در بسیاری از کشورهای دنیا وجود دارد، است. سازمان‌هایی مانند OSHA در آمریکا، تمام اختیارات مربوط به ایمنی و بهداشت را در یک نهاد متمرکز کرده‌اند. تشکیل چنین سازمانی در ایران می‌تواند بازرسی‌ها را به‌موقع و مؤثر انجام دهد، قوانین را اصلاح کرده و رسیدگی به تخلفات را تسریع ببخشد. این سازمان همچنین می‌تواند از بروز حوادثی نظیر حادثه‌ای که در معدن طبس یا بندر شهید رجایی رخ داد جلوگیری کند.

وی تاکید کرد: آموزش و ارتقاء فرهنگ ایمنی در سطح جامعه، مدیران و کارفرمایان نیز باید افزایش یابد.