دستگیری قاسمیان و پیامدهای آن برای زائران ایرانی؛ از اغراق تا واقعیت

حسین کشتکار: حوالی ظهر روز دوشنبه ۵ خرداد ماه ویدئویی از حجت الاسلام قاسمیان به سرعت در رسانه‌های فارسی زبان پخش شد که در آن انتقادات تندی علیه دولت سعودی درخصوص عدم رعایت شئونات اسلامی در شهرهای مکه و مدینه مطرح شده بود. پس از انتشار این ویدئو بسیاری به نقد و تحلیل این اقدام پرداختند اما شامگاه همان روز با انتشار خبر دستگیری حجت الاسلام قاسمیان، موجی از انتقادات حول آثار این اقدام بر روابط فی ما بین ایران و عربستان شکل گرفت. این در حالی بود که ما تنها شاهد انتشار ویدئویی انتقادی از یک چهره تلویزیونی قرآنی بودیم و نه چیزی بیشتر. به عبارت دیگر، برخی انتشار چنین ویدئویی از جانب یک استاد قرآنی را در حد اعلام موضعی رسمی از جانب جمهوری اسلامی علیه دولت سعودی بازنمایی کردند در حالی که مسئله خیلی ساده‌تر بود. البته انتشار این ویدئو از ابعاد مختلف، اقدامی ناصواب بود و در هر صورت نباید با کنش‌هایی هیجانی اقدام به حاشیه سازی و تحریک افکارعمومی نسبت به سیاست تعامل جمهوری اسلامی با کشورهای منطقه کرد.

در چنین شرایطی معمولاً دستگاه‌های مربوطه به ویژه دستگاه دیپلماسی کشور پیگیر وضعیت شهروند ایرانی دستگیر شده در کشور ثانی می‌شوند و نسبت به لزوم آزادی شهروند خود اعلام موضع می‌نمایند. بر همین اساس نیز سفیر جمهوری اسلامی ایران در ریاض و وزیر امور خارجه کشورمان نسبت به این اتفاق واکنش نشان دادند؛ اما آنچه در این واکنش‌ها قابل توجه بود، تاکید صرف بر محکومیت اقدام شهروند ایرانی و تمجید از حسن میزبانی دولت سعودی بود، گویی آزادی شهروند ایرانی از اولویت و فوریت خاصی برخوردار نیست. لازم به ذکر است حوالی ظهر روز بعد از دستگیری، رئیس اداره حمایت‌های کنسولی و قضائی وزارت امور خارجه در خبری اعلام کرد وضعیت شهروند ایرانی دستگیر شده در حال پیگیری است، اما فارغ از کیفیت این پیگیری‌ها، باید عنوان کرد که دستگاه دیپلماسی کشورمان در اعلام موضعی صریح نسبت به حقوق شهروند خود و پیگیری آزادی وی، دست به عصا و انفعالی اقدام نمود.

پازل واکنش‌های دستگاه دیپلماسی با توئیت دیروز مشاور وزیر امور خارجه در واکنش به این اتفاق کامل شد. رنجبران در این واکنش ضمن بیان انتقاداتی نسبت به حجت الاسلام قاسمیان و برخی موافقان او در خصوص ایجاد دوقطبی در جامعه، در توضیح تبعات این اقدام، از توقف صدور روادید زائران ایرانی توسط دولت سعودی و بلاتکلیفی هزاران زائر ایرانی خبر داد. رنجبران در حالی مدعی توقف صدور روادید برای هزاران زائران ایرانی شد که ساعتی بعد، روابط عمومی سازمان حج در گفتگویی اعلام کرد «مشکلی در صدور ویزا نداریم و تا ۱۰ خرداد، ۱۰ هزار زائر باقی‌مانده هم اعزام خواهند شد». همچنین مدیرکل کنسولی وزارت امور خارجه  عنوان کرد «بخش عمده روادید برای حجاج صادر شده اما وجود برخی اختلالات فنی از سه‌شنبه موجب توقف در صدور بخشی از روادیدها شده که تلاش برای رفع ایراد ادامه دارد». بر این اساس بنظر می‌رسد توقف صدور روادید مسئله‌ای ساده و موقت بوده و ارتباطی به حواشی اخیر نداشته است.

باید دید چرا برخی مسئولان وزارت خارجه پیش از نهایی شدن تصمیمات و کسب اطلاع دقیق از اتفاقات، اقدام به موضع گیری هایی این چنین می‌کنند که در نتیجه آن، با بهره‌گیری از اطلاعات غیرصحیح، خود باعث ایجاد شکاف و دوقطبی در جامعه شوند. نهایتاً در این دوران که نمودهای رسانه‌ای خود بخشی از کنش‌های دیپلماتیک محسوب می‌شوند، در نگاهی کلی به موضع‌گیری مسئولان دستگاه دیپلماسی کشورمان نسبت به این ماجرا، شاهد انفعال از سویی و ارائه برخی کژتحلیل ها از سوی دیگر بودیم.

در نهایت، صبح امروز با پیگیری مسئولان سازمان حج و زیارت و دستگاه دیپلماسی کشورمان، حجت الاسلام قاسمیان آزاد و به کشور بازگشت و هیچکدام از تحلیل‌های اغراق‌آمیز از تبعات داخلی و خارجی اقدام اخیر این شهروند ایرانی به وقوع نپیوست.