روایت‌سازی برای احساس پیروزی؛ چرا نتانیاهو نام جنگ غزه را تغییر داد؟

کابینه رژیم اسرائیل به‌رهبری بنیامین نتانیاهو هفته گذشته در اقدامی بی‌سابقه و بحث‌برانگیز، نام رسمی جنگی را که از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شده بود، از «شمشیرهای آهنین» (Iron Swords) به «تِکوما» (Tekumah) یا «رستاخیز ـ احیا» تغییر داد.

این تصمیم که سنت دیرینه نام‌گذاری عملیات‌های نظامی توسط ارتش را نقض می‌کند، فراتر از یک تغییر واژگانی ساده است و به‌باور بسیاری عرصه‌ای نبرد سیاسی و روایی جدید در جامعه متکثر و بحران‌زده اسرائیل گشوده است.

به‌نظر‌ می‌رسد این اقدام، تلاشی چندوجهی از سوی نتانیاهو برای کنترل روایت جنگ، فرار از مسئولیت شکست تاریخی هفتم اکتبر و تثبیت میراث سیاسی خود در آستانه پایان احتمالی درگیری‌ها و انتخابات پیش رو است.

شکستن سنت و تصاحب روایت

طبق رویه مرسوم در اسرائیل، نام‌گذاری عملیات‌های نظامی در حیطه اختیارات ارتش  است. نام «شمشیرهای آهنین» نیز توسط ارتش این رژیم برای این جنگ برگزیده شده بود. ورود مستقیم کابینه و شخص نخست‌وزیر به این حوزه و تحمیل نامی جدید، یک گسست آشکار از این سنت به حساب می‌آید.

این اقدام به خودی خود پیامی روشن دارد: نتانیاهو به دنبال آن است که روایت نهایی جنگ را نه نهاد نظامی، بلکه نهاد سیاسی تحت رهبری او بنویسد. انتخاب واژه «رستاخیز- احیا» نیز کاملاً هدفمند است.

این مفهوم برای صهیونیست‌ها معنای ویژه‌ای دارد و پیش از این آنها تأسیس رژیم جعلی اسرائیل در ۱۹۴۸ را رستاخیز خوانده بودند. نتانیاهو در نشست کابینه اعلام کرد: «از فاجعه هفتم اکتبر برخاستیم، این جنگ، جنگ احیای اسرائیل بوده است.»

اهداف و انگیزه‌های چندلایه نتانیاهو

1. ایجاد روایت پیروزی: اولین و مهم‌ترین هدف، بازنویسی تاریخ دو سال اخیر است. نتانیاهو در تلاش است تا با تغییر نام، نقطه تمرکز افکار عمومی را از «فاجعه و شکست» اولیه به «پیروزی و رستاخیز» نهایی منتقل کند. این کار به او اجازه می‌دهد تا علیرغم هزینه‌های سنگین انسانی و اقتصادی و عدم تحقق کامل اهداف اعلامی جنگ، ادعای پیروزی کند.
2.  اعلام غیررسمی پایان جنگ و تثبیت دستاوردها: با نام‌گذاری دائمی و نهایی برای جنگ، نتانیاهو به طور ضمنی پایان آن را اعلام می‌کند. این اقدام به او این امکان را می‌دهد که دستاوردهای موجود را «تثبیت» کرده و خود را به عنوان رهبری معرفی کند که شکست را به پیروزی تبدیل کرده است. این امر به ویژه با توجه به «آتش‌بس بسیار شکننده» و بازگشت حماس به خیابان‌های غزه، تلاشی پیش‌دستانه برای بستن پرونده جنگ پیش از بروز تحولات منفی بیشتر است.
3. فرار از مسئولیت شکست هفتم اکتبر: این انگیزه، کلیدی‌ترین و جنجالی‌ترین بخش ماجراست. در طول دو سال گذشته، نتانیاهو همواره تلاش کرده تا مسئولیت شکست را متوجه نهادهای نظامی و امنیتی (شاباک، آمان و ارتش) کند و خود و کابینه سیاسی‌اش را تبرئه نماید. او از تشکیل یک کمیته تحقیق حقیقت‌یاب حاکمیتی که  قدرت تحقیق از مقامات سیاسی را دارد، جلوگیری کرد تا از پاسخگویی بگریزد. تغییر نام جنگ به «رستاخیز» آخرین حلقه از این زنجیره است؛ با اعلام یک «پایان پیروزمندانه»، او امیدوار است که فریادها برای پاسخگویی در قبال «آغاز فاجعه‌بار» جنگ خاموش شود، به خصوص که اسرائیل به فضای انتخاباتی نزدیک می‌شود.

واکنش‌های به روایت‌سازی نتانیاهو

1. حامیان (هم‌حزبی‌ها): وزرای حزب لیکود و حامیان نتانیاهو این اقدام را ستوده و آن را مشابه نام‌گذاری جنگ‌های تاریخی دیگر مانند «جنگ شش روزه» یا «جنگ استقلال» دانسته‌اند که نام خود را پس از وقوع گرفته‌اند. آن‌ها نیز روایت “برخاستن از فاجعه به سمت احیا” را تکرار می‌کنند.
2. مخالفان درون کابینه: شکاف حتی در کابینه راست‌گرای نتانیاهو نیز دیده می‌شود. آمیخای شیکلی (وزیر امور دیاسپورا) با اشاره به اینکه مفهوم «رستاخیز» به بنیان‌گذاری اسرائیل در سال ۱۹۴۸ تعلق دارد، این نام‌گذاری را نامناسب دانست. اوریت استروک (وزیر شهرک‌سازی) نیز به عنوان تنها رأی منفی، با صراحت بیشتری مخالفت کرده و هشدار داده که اهداف جنگ هنوز محقق نشده و اعلام پیروزی زودهنگام است.
3. اپوزیسیون سیاسی: یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون، این اقدام را نه «جنگ احیا» بلکه «جنگ فرار از مسئولیت» نامید و تأکید کرد که این جنگ تا ابد با نام «فاجعه هفتم اکتبر» در تاریخ ثبت خواهد شد.
4. خانواده‌های اسیران و قربانیان: این گروه که یکی از قدرتمندترین صداهای منتقد در جامعه اسرائیل هستند، این اقدام را تلاشی برای «خاتمه نمادین جنگ» در حالی که سرنوشت عزیزانشان نامشخص است، محکوم کردند.
5. نهادهای نظامی و رسانه‌ها: وزارت جنگ رژیم صهیونیستی با اعلام اینکه در سنگ‌نوشته‌های قبور کشته‌شدگان به خواست خانواده‌ها عمل خواهد شد، به طور تلویحی از این تصمیم فاصله گرفته است. رسانه‌های منتقد مانند روزنامه هاآرتص نیز با تندی این اقدام را نه «رستاخیز اسرائیل» بلکه «رستاخیز خود نتانیاهو» و تلاشی مذبوحانه برای بقا در قدرت توصیف کرده‌اند.

تغییر نام جنگ غزه از «شمشیرهای آهنین» به «رستاخیز» یک مانور سیاسی حساب‌شده از سوی بنیامین نتانیاهو است که اهدافی فراتر از یک تغییر ساده دارد. این اقدام در هسته خود، تلاشی برای کنترل انحصاری روایت تاریخی جنگ، پاک کردن لکه ننگ شکست هفتم اکتبر از کارنامه سیاسی خود و ساختن یک میراث پیروزمندانه است.

با این حال، واکنش‌های شدید اپوزیسیون، خانواده‌های قربانیان، رسانه‌ها و حتی بخشی از کابینه نشان می‌دهد که این روایت رسمی با مقاومت جدی روبرو شده است. در حالی که نتانیاهو تلاش می‌کند پرونده جنگ را با مُهر «رستاخیز» ببندد، بسیاری در اسرائیل مصمم هستند که این فصل از تاریخ با عنوان «شکست و عدم پاسخگویی» باز بماند. آینده سیاسی اسرائیل و سرنوشت نتانیاهو به‌شدت به این بستگی دارد که کدام روایت در نهایت بر افکار عمومی غلبه خواهد کرد.