سرکوب علویان سوریه و تاثیر آن بر انتخابات آینده ترکیه

اعتراضات مردمی چند روز گذشته در مناطق علوی نشین سوریه بخصوص لاذقیه و طرطوس که توسط دولت انتقالی این کشور با قتل عام بیش از ۴۰۰ غیرنظامی سرکوب شد، بازتاب‌های زیادی در سطح منطقه داشته است.

در ترکیه نیز به عنوان همسایه سوریه که طی سه ماه گذشته با تغییر حکومیت در این کشور نفوذ فراوانی بدست آورده، این تحولات با واکنش های متفاوتی روبرو شده است.

حمایت دولت ترکیه و محکوم کردن اپوزیسیون

وزارت خارجه ترکیه در بیانیه‌ای با محکوم کردن اعتراضات علویان و حمایت از سرکوب آنها توسط نیروهای احمد الشرع یا همان جولانی، اعلام کرد: نباید اجازه تبدیل چنین تحرکاتی به یک تهدید علیه امنیت و صلح سوریه و منطقه داده شود. با هر نوع اقدامی که حق زندگی مسالمت‌آمیز و مرفه مردم سوریه را مورد هدف قرار می‌دهد، مقابله می‌کنیم. ترکیه همچنان در کنار مردم و دولت سوریه خواهد بود.

با این وجود، مقامات حزب جمهوری خلق از جمله اوزگور اوزل، رهبر حزب، منصور یواش، شهردار آنکارا و کمال کلیچداراوغلو رهبر سابق حزب با حمایت از علویان، سکوت مقامات دولت ترکیه در قبال این کشتار و حمایت وزارت خارجه از آن را محکوم کردند.

اوزگوز اوزل رهبر حزب جمهوری خلق در این خصوص در صفحه مجازی خود نوشت: ما حوادث اخیر سوریه را از نزدیک و با اندوه دنبال می کنیم. به نظر می رسد که فضای کاذب ایجاد شده توسط دولت با شعار پیروزی در سوریه، از بین رفته و درگیری ها دوباره شعله ور شده است. افزایش تلفات غیرنظامیان و ترس از کشتار اقلیت ها در نتیجه خشونت علیه علویان در لاذقیه و اطراف آن، نگرانی زیادی را در میان همه شهروندان ما ایجاد می کند.

وی افزود: ما نگرانی‌های شهروندان علوی خود که در مناطق نزدیک سوریه زندگی می کنند و نسبت به وضعیت بستگانشان در سوریه نگران هستند را درک کرده و در آن شریک هستیم. ما از دولت ترکیه دعوت می کنیم تا در این زمینه به طور مؤثرتری عمل و با دولت دمشق ابتکارات موثری برای جلوگیری از تلفات غیرنظامیان اتخاذ کند.

کمال کلیچداراوغلو رهبر سابق حزب جمهوری خلق که خود از کردهای علوی است، با محکوم کردن این سرکوب و کشتار غیرنظامیان، نوشت: سکوت در برابر این کشتارها پشت کردن به وجدان بشریت است. من قتل عام و جنایات علیه مردم سوریه در لاذقیه را به شدت محکوم می‌کنم. نظامی که در آن همه بتوانند آزادانه عقاید خود را اجرا کنند، تنها با صلح و عدالت امکان پذیر است.

عکس: منصور یواش در یک جم خانه علوی‌ها

منصور یواش شهردار آنکارا نیز در این خصوص در صفحه مجازی خود نوشت: تشدید درگیری‌ها و حملات به غیرنظامیان در لاذقیه سوریه، عامل نگرانی بزرگی است. هدف قرار دادن غیرنظامیان در منطقه، به ویژه جوامع اقلیت را نمی پذیریم. ما از جامعه جهانی می خواهیم که نسبت به این بحران انسانی بی تفاوت نمانند. یک فاجعه انسانی در لاذقیه در حال وقوع است. برای جلوگیری از تلفات غیرنظامیان و اطمینان از اینکه مردم لاذقیه می توانند در امنیت در سرزمین خود زندگی کنند، باید اقدام فوری انجام شود. برای جلوگیری از عمیق تر شدن این فاجعه، ترکیه باید دیپلماسی موثرتری داشته باشد و با همکاری جامعه بین المللی برای توقف درگیری ها تلاش کند.

چرا حزب جمهوری خلق نگران وضعیت علویان است؟

به طور کلی برای این موضع گیری مقامات حزب جمهوری خلق دو علت را می توان نام برد:

۱- نگاه تاریخی

اول این که علویان در ترکیه به طور سنتی با حزب جمهوری خلق روابط بهتری داشته اند تا احزاب اسلام‌گرا. در دوره عثمانی به واسطه علوی بودن و نزدیک بودنشان به رهبران صفوی روی خوشی به آنها نشان داده نشد. همچنین جامعه اهل سنت ترکیه عمدتاً از حنفی‌ها تشکیل شده و آنها علوی‌ها را خارج از اسلام می دانند. با فروپاشی عثمانی و قدرت گرفتن مصطفی کمال آتاتورک از آنجایی که او نگاهی سکولار داشت و از دین مداری دوره عثمانی فاصله گرفته بود، فضا برای علوی ها در ترکیه نسبتاً باز شد. به همین دلیل علویان نسبت به آتاتورک و حزب جمهوری خلق که او پایه گذاری کرد نگاه مثبتی داشته اند.

اگرچه واقعه تونجلی یا درسیم که در آن، تظاهرکنندگان علوی به رهبری سید رضا درسیمی٬ رهبر کردهای علوی در سال ۱۹۳۷-۳۸ با سرکوب شدید دولت آتاتورک و عصمت اینونو، رئیس جمهور بعد از وی روبرو شد اما به طور کلی نگاه علویان به آتاتورک و حزب جمهوری خلق مثبت بوده است.

آمار دقیقی از جمعیت علویان در ترکیه در دست نیست که علت اصلی آن می‌تواند آزارها و رنجش‌های تاریخی علیه آنها باشد. با این وجود، جمعیت این گروه ۲۵ میلیون برآورد می‌شود که ۳۰ درصد جمعیت ترکیه است.

با این وجود حزب عدالت و توسعه با قدرت گرفتن در ترکیه برای حل این معضل و نزدیکی به علویان برنامه هایی را اجرا کرد. در چارچوب این رویکرد جدید بود که مقامات حزب حاکم از جمله احمد داود اوغلو نخست وزیر پیشین و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور به «جم خانه‌ها» رفته و با رهبران علویان دیدار می کردند. آنها برای حل مسائل علویان قول‌هایی نیز داده بودند. هر چند به همه این وعده ها عمل نشد اما فضا به نسبت گذشته برای آنها بازتر شده بود.

اردوغان حتی در دوره ای خواستار عذرخواهی حزب جمهوری خلق بابت کشتار  شهر «درسیم» شد اما خودش اقدام قابل توجهی در خصوص علویان انجام نداد.

۲- رقابتهای سیاسی

علت دیگر این موضع گیری، استفاده از فرصت به وجود آمده برای حزب جمهوری خلق به عنوان بزرگترین حزب مخالف دولت اردوغان است که تلاش دارد تا ضمن بهره برداری از فرصت پیش آمده و قراردادن دولت اردوغان در موضع انفعال بدلیل حمایت از احمد الشرع در قلع و قمع تظاهرکنندگان علوی، از ظرفیت علویان ترکیه برای انتخابات بعدی استفاده کند.

علویان به طور سنتی با توجه به وضعیتی که در ترکیه دوره عثمانی و جمهوری داشته اند، اقلیتی منفعل محسوب می شدند. با این وجود، نگاه اردوغان به آنها برای استفاده از آرایشان در ابتدای قدرت گیری حزب عدالت و توسعه که تا چند سال بعد ادامه داشت، آنها را در عرصه سیاسی ترکیه برجسته کرده و توجه حزب جمهوری خلق را نیز جلب کرد.

حزب جمهوری خلق طی سالهای گذشته تلاش داشته تا با پتانسیل نگاه مثبت علوی ها به خود، در رقابتهای انتخاباتی از آنها بهره برداری کند.

پررنگ شدن نقش علوی ها در سپهر سیاسی ترکیه

با توجه به جمعیت قابل توجه علوی ها، به نظر می رسد که آنها که از فشار و ظلم دوره عثمانی خلاص شده و از انفعال دوره جمهوری نیز تا حدودی خارج شده اند. بر این اساس با توجه به جمعیت قابل توجهشان از سوی دو حزب بزرگ عدالت و توسعه و نیز جمهوری خلق مورد توجه بیشتری قرار خواهند گرفت.

در حال حاضر حزب حاکم ترکیه در یک دو راهی سخت قرار گرفته است. یا باید حمایت خود را از دولت احمد الشرع در قبال سرکوب تظاهرکنندگان و کشتار علویان ادامه دهد و یا باید تغییر سیاست داده و دولت جدید سوریه را از این سرکوب بازدارد.

اگر اردوغان و حزب حاکم از انفعال چند روز گذشته نسبت به کشتار علویان در سوریه خارج نشده و در برابر آن موضع گیری خاصی انجام ندهد، حزب جمهوری خلق می تواند حداکثر بهره برداری را از فضای موجود برای افزایش آرای علویان ترکیه داشته باشد، بخصوص اینکه گفته می شود شکست اردوغان در انتخابات شهرداری ها ناشی از نارضایتی بازنشستگان و نیز جدایی فاتح اربکان رهبر حزب دوباره رفاه از ائتلاف جمهور بود.

در شرایطی که دو الی سه میلیون رای، وضعیت انتخابات را در رقابت‌های نزدیک بین حزب حاکم و اپوزیسیون تغییر می‌دهد، پایگاه اجتماعی علویان با حدود ۲۵ میلیون رای می تواند برنده انتخابات را مشخص کند. بخصوص اگر انتخابات ریاست جمهوری در سال آینده میلادی و به صورت پیش از موعد برگزار شود.