سفر به عالم ارواح در «کمدی الهی»/ دوزخ تونسی‌ها در وحدت دیده شد

به گزارش گروه فرهنگی عصر قانون، در هفتمین روز از اجراهای صحنه‌ای جشنواره تئاتر فجر نمایش «کمدی الهی» از تونس در ۲ نوبت ۱۷ و ۲۰:۳۰ در تالار وحدت به صحنه رفت.

«کمدی الهی» سه‌گانه‌ای است منظوم شامل عناوین دوزخ، برزخ و بهشت که نگارش آن به قلم دانته آلیگیری شاعر و نویسنده ایتالیایی در سال ۱۳۰۸ میلادی آغاز شد و تا یک سال قبل از مرگ دانته، یعنی در سال ۱۳۲۱ میلادی به طول انجامید. این کتاب، به شکل گسترده به‌عنوان برجسته‌ترین اثر در ادبیات ایتالیا شناخته می‌شود. دانته در این کتاب، سفر خیالی خود را به دوزخ، برزخ و بهشت تعریف می‌کند.

«کمدی الهی» داستان سقوط دانته به دوزخ به همراهی، راهنمایی به نام ویرژیل (شاعر رومی که چند سده پیش از دانته زندگی می‌کرده است)، عروج او به برزخ و ملاقات با معشوقه‌اش بئاتریس و در نهایت، رسیدن او به بهشت را روایت می‌کند. این شاهکار بزرگ تاریخ ادبیات به مسائلی چون ایمان، آرزو و روشن ضمیری می‌پردازد و با ارائه تصاویری خیره‌کننده و به یاد ماندنی از دنیای بعد از مرگ، قصه تمثیلی شگفت‌آور و تکان‌دهنده‌ای را از مسیر سعادتمندی بشر به تصویر می‌کشد.

در نمایش «کمدی الهی» که شب گذشته در قالب بخش بین‌الملل جشنواره تئاتر فجر به صحنه رفت و در اجرای دوم برخلاف اجرای اول با استقبال مخاطبان همراه بود، دانته الیگیری شاعر بزرگ ایتالیایی با ابوالعلاء المعاری نویسنده و شاعر بزرگ عرب در سفری از طریق جهنم تا مرزهای برزخ سفر می‌کند و در این سفر با وضعیت و سرنوشت بشر و افراد شناخته‌شده‌ای که گناهکار تشخیص داده شده‌اند، روبرو می‌شود.

در اقتباسی که کارگردان تونسی از جلد دوزخ «کمدی الهی» دانته داشته است به پیشنهاد ویرژیل شاعر بزرگ رومی، ابوالعلاء المعاری شاعر شناخته شده دنیای عرب با او همراه می‌شوند. از آنجا که برخی از مفسران بر این عقیده‌اند که دانته در نگارش «کمدی الهی»، سبک داستان‌نویسی و نقد احوال قهرمانان داستان را از کتاب «رساله الغفران» ابوالعلاء المعاری وام گرفته است، کارگردان نمایش تصمیم گرفته او را در این سفر دور و دراز با دانته همراه کند.

همراهی دانته با ابوالعلاء المعاری می‌توانست به تقابل نگاه این ۲ شاعر در سفر به قلمرو ارواح بینجامد اما در عمل این اتفاق رخ نداده و مخاطبان با تفکر و طرز نگاه متفاوت این شاعر عرب با دانته مواجه نمی شوند.

سفر به عالم ارواح و جهان پس از مرگ یکی از سوژه‌های جذاب در دنیای هنر به حساب می‌آید و سه گانه «کمدی الهی» در طول قرن‌ها یکی از منابع اصلی الهام هنرمندان چه در حوزه هنرهای تجسمی و در حوزه‌هایی چون شعر و هنرهای نمایشی بوده است از این رو وقتی خبر اجرای نمایش «کمدی الهی» از کشوری مسلمان منتشر شد به نظر می‌رسید قرار است شاهد اقتباسی متفاوت و سمبولیک از این اثر حماسی دوران قرون وسطی باشیم که ارجاعات زیادی به سیاست‌، ادبیات کلاسیک و الهیات قرون وسطایی می‌دهد اما در اجرا چنین اتفاقی رخ نداده و نمایش نه تنها در محتوا نتوانست خط فکری و دیدگاه مستقلی را به نمایش بگذارد بلکه در شیوه اجرایی نیز با بهره گیری از حرکات فرم غیرخلاقانه و بارها تجربه شده تصویر جذابی از دوزخ را برای مخاطبان به تصویر نکشید.