سند راهبردی آمریکا و ترس از اقتدار ایران؛ سرفصل ها و جزئیات

یکی از مهمترین اسناد راهبردی آمریکا در حوزه دفاعی و امنیتی، متضمن گزارش مفصلی است که توسط «کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان» تدوین می‌شود. گزارش سالانه کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان آمریکا، سندی بسیار مهم در حوزه سیاست دفاعی و نظارت قانونگذاری آمریکا است و بخش‌های عمده اهداف و اقدامات مداخله گرانه آمریکا در مناطق مختلف جهان و نگرش قلدرمآبانه واشنگتن به تحولات دنیا را به وضوح به نمایش می‌گذارد.

در نتیجه، مرور سرفصل‌ها و جزئیات گزارش، می‌تواند برای فهم رویکردهای سیاسی دفاعی آمریکا در جهان و به ویژه در منطقه، مؤثر و راهگشا باشد. در تازه‌ترین متن این گزارش سالانه که به نام سند ۲۶ (H.R. ۳۸۳۸) نامگذاری شده، بارها با این واقعیت روبرو می‌شویم که اطلاعات مندرج در این سند، نشان دهنده ترس عمیق واشنگتن از توانمندی‌های دفاعی و نقش آفرینی ایران در تحولات منطقه است. مرور این متن و اشاره به سرفصل‌ها، نشان دهنده این است که برخلاف ادعاهای کاخ سفید و وزارت امور خارجه آمریکا، ادراک این کشور درباره روند تحولات بین الملل، همچنان بر اساس راهبرد بکارگیری «قدرت سخت» بوده و حول این محور توهم‌آمیز می‌چرخد که آمریکا با استفاده از قدرت قهریه و ادوات نظامی، توان آن را دارد که به همه اهداف و برنامه‌های مدنظر خود دست پیدا کند.

دلایل اهمیت «کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان» آمریکا

گزارش کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان، خلاصه‌ای جامع از کار کمیته در طول یک دوره خاص کنگره آمریکا (معمولاً دو سال) است. این گزارش در پایان هر کنگره منتشر می‌شود. این گزارش تمام لوایح، قطعنامه‌ها و اصلاحاتی را که کمیته بررسی کرده، مستند می‌کند. بدون شک، مهمترین بخش سند، قانون مجوز دفاع ملی (NDAA) است که سنگ بنای بودجه و سیاست نظامی سالانه‌ی آمریکا است.

برای تدوین نهایی گزارش، هر عضو کمیته نیروهای مسلح تیمی از مشاوران سیاست‌گذار، دستیاران قانونگذار و تحلیلگران دفاعی را مدیریت می‌کند و این کارکنان جلسات توجیهی، پیش‌نویس متن و هماهنگی با آژانس‌های فدرال را انجام می‌دهند. در همین حال، اندیشکده‌ها و مؤسسات تحقیقاتی سازمان‌هایی مانند مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS)، شرکت RAND و بروکینگز داده‌ها، شهادت‌ها و توصیه‌های سیاسی ارائه می‌دهند. از بخش جامعه اطلاعاتی هم سازمان‌هایی مانند CIA، DIA و NSA ارزیابی‌های تهدید و پیش‌بینی‌های ژئوپلیتیکی را ارائه می‌دهند که لحن استراتژیک گزارش را شکل می‌دهد.

اما مهمترین لابی گران مالی این گزارش، ذینفعان صنایع دفاعی و اسلحه سازهای آمریکایی هستند چرا که بر اساس برنامه ریزی پیمانکاران دفاعی، شرکت‌های فناوری و ارائه‌دهندگان تدارکات، نظرات خود را در مورد آسیب‌پذیری‌های تدارکات، نوآوری و زنجیره تأمین ارائه می‌دهند و تهیه پیش‌نویس اولیه چندین ماه طول می‌کشد تا نهایتاً، گزارش مزبور، تکلیف بودجه و اولویت‌های نظامی، وضعیت سیاست خارجی و هزینه نوآوری‌های تکنولوژیک را روشن کند. بنابراین اغراق‌آمیز نیست اگر گفته شود، گزارش قانون مجوز دفاع ملی که توسط کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان تهیه شده، یکی از جامع‌ترین و مهم‌ترین اسناد سیاست دفاعی آمریکاست که به عنوان یک طرح استراتژیک، مسیر تصمیمات و رفتارهای آمریکا و نوع تعامل با کشورهای جهان را تعیین می‌کند.

این سند، علاوه بر ابعاد سیاسی امنیتی، یک جنبه مالی رانتی عظیم هم دارد که تکلیف چگونگی به کارگیری یک بودجه نظامی ۹۰۰ میلیارد دلاری را روشن می‌کند. به همین خاطر، انواع و اقسام گروه‌های صنایع دفاعی، شرکت‌ها و گروه‌های امنیتی، تلاش می‌کنند تا ضمن اعمال نفوذ در تعیین راهبرد کمیته، حتی الامکان، بخشی از بودجه را به سوی نهادهای تحت امر خود، هدایت کنند. در نتیجه، بسیار طبیعی است که انگیزه مالی دست یافتن به بودجه‌های چند میلیارد دلاری، حتی سمت و سوی تحلیل‌ها و ارزیابی‌های سیاسی را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

کمیته خدمات نیروهای مسلح، پس از برگزاری صدها جلسه استماع، تحقیقات و نشست‌های توجیهی، برای نظارت بر آمادگی نظامی، مسائل پرسنلی، برنامه‌های خرید و تهدیدات استراتژیک، سرفصل‌های متن نهایی را مشخص می‌کند. در مجموع، هدف اصلی از ارائه این گزارش به کنگره، طرح ادعای شفافیت مالی و پاسخگویی کمیته، پنتاگون و سازمان‌های دفاعی در برابر مالیات دهندگان آمریکایی است. اما لابی‌های سیاسی احزاب و نهادهای مختلف، به منظور هدایت نامحسوس مسیر مالی گزارش، از تمام امکانات خود استفاده می‌کنند.

در نتیجه، گزارشی که با هدف جهت‌گیری سیاست‌گذاری در تعیین اولویت‌های امنیت سایبری، بازدارندگی هسته‌ای، نوآوری نظامی یا رفاه اعضای ارتش تدوین می‌شود، عملاً به آوردگاه لابی‌های مالی و دفاعی تبدیل می‌شود. در مجموع باید گفت که کمیته نیروهای مسلح یکی از قدرتمندترین کمیته‌های کنگره آمریکا است که تأثیر مستقیمی بر بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار در هزینه‌های دفاعی سالانه دارد.

اشاره به ایران در گزارش کمیته نیروهای مسلح آمریکا

در متن گزارش سال ۲۰۲۶ کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان آمریکا، بارها به ایران اشاره شده است. در دسته بندی، تلخیص و ارزیابی این گزارش در مورد نقش ایران در منطقه و جهان باید گفت:

الف) این گزارش نسبت به ایران، لحنی به شدت خصمانه دارد.

ب) این گزارش، ایران را به عنوان دشمن اصلی دولت آمریکا در خاورمیانه معرفی کرده است.

ج) ادعا شده که ایران در منطقه حامی تروریسم و بازیگر بی‌ثبات‌کننده‌ای است که از طریق گروه‌هایی مانند حزب‌الله لبنان، انصارالله و حشد شعبی، امنیت را مختل می‌کند.

د) گزارش مزبور، ایران را یک تهدید نظامی برای نیروهای آمریکایی، اسرائیل و متحدان خلیج فارس، قلمداد می‌کند.

ه) این گزارش، جمهوری اسلامی ایران را به عنوان یک قدرت توسعه‌دهنده قابلیت‌های موشکی و پهپادی معرفی کرده که امنیت آمریکا و شرکایش را تهدید می‌کند.

به طور خلاصه، گزارش مزبور، ایران را به عنوان یک تهدید استراتژیک به تصویر می‌کشد که نیاز به بازدارندگی و اقدام متقابل دارد.

در صفحه ۲۹۸ گزارش مزبور، در سرفصل «حفاظت از نیروها در پایگاه هوایی العدید» به وضوح به نگرانی آمریکا از قدرت پهپادی جمهوری اسلامی ایران اشاره شده و نوشته شده است: «این کمیته از خطری که قابلیت‌های موشکی و پهپادی و زرادخانه قابل توجه جمهوری اسلامی ایران متوجه پایگاه‌های نظامی ایالات متحده می‌کند، آگاه است. این کمیته نقش حیاتی پایگاه‌هایی مانند پایگاه هوایی العدید را در دفاع از منافع ایالات متحده در منطقه به رسمیت می‌شناسد و تلاش می‌کند تا از حفظ قابلیت‌های حفاظتی کافی برای نیروها اطمینان حاصل کند. بنابراین، کمیته به وزیر جنگ دستور می‌دهد تا حداکثر تا ۱۵ دسامبر ۲۰۲۵، گزارشی در مورد اقدامات حفاظتی نیروها در پایگاه هوایی العدید به کمیته خدمات مسلح مجلس ارائه دهد.

اشاره به اهمیت پایگاه العدید و ترس از حملات موشکی و پهپادی جمهوری اسلامی ایران در شرایطی مطرح شده که پس از حمله موشکی مقتدرانه ایران به پایگاه نیروهای آمریکایی در العدید، شاهد انتشار چندین تحلیل سیاسی در فارن پالیسی (Foreign Policy ) و «ثبات جهانی» (Global Stability) بودیم و تحلیلگران آمریکایی نوشتند: «حمله موشکی ایران، شکنندگی امنیت کشورهای عربی خلیج فارس و وابستگی شدید آنها به حمایت نظامی ایالات متحده را آشکار کرد. با وجود تلاش‌ها برای تنوع بخشیدن به اتحادهایشان، کشورهای خلیج فارس به ویژه قطر، برای دفاع از حاکمیت خود به سیستم‌های پاتریوت آمریکایی متکی هستند».

اما ناتالی اکانو تحلیلگر ارشد آمریکایی در همان زمان، از سیاست آمریکا در قبال قطر انتقاد کرده و با زبانی کنایی به این موضوع اشاره کرده بود که آمریکایی‌ها در جریان آن حمله، تنها کاری که کردند، پناه گرفتن بود. همچنین مؤسسه مطالعات جنگ (ISW) به این مسئله اشاره کرده بود که ایران با شلیک موشک به العدید، یک پیام نمادین سنجیده ارسال کرده و قدرت خود در تأکید بر بازدارندگی را به رخ همه کشیده است.

در ادامه و در صفحه ۳۰۱ گزارش مزبور، در مطلبی تحت عنوان «درس‌های آموخته‌شده درباره استفاده دشمنان از سیستم‌های هواپیماهای بدون سرنشین» آمده است: «این کمیته نگران استفاده گسترده از پهپادهای تهاجمی از سوی دشمنان ایالات متحده است. این کمیته به وزیر جنگ، با هماهنگی دبیران بخش‌های نظامی، دستور می‌دهد تا حداکثر تا اول دسامبر ۲۰۲۵، گزارشی در مورد مشاهدات، بینش‌ها و درس‌های آموخته‌شده در مورد استفاده از پهپاد به منظور بهبود دکترین، برنامه‌ریزی، آموزش و تأمین تجهیزات مربوط به پهپاد به کمیته نیروهای مسلح مجلس ارائه دهد. این گزارش باید شامل اطلاعات زیر باشد: (۱) مشاهدات، بینش‌ها و درس‌های آموخته‌شده از استفاده از سیستم‌های پهپادی در تهاجم تمام‌عیار روسیه به اوکراین. (۲) مشاهدات، بینش‌ها و درس‌های آموخته‌شده از استفاده از پهپادها توسط ایران. (۳) شرحی از چگونگی پیاده‌سازی این مشاهدات، بینش‌ها و درس‌های آموخته‌شده برای برنامه‌ریزی، آموزش و تجهیز مربوط به قابلیت‌های پهپادها و ضد پهپادها.

مهمترین دغدغه دفاعی آمریکا در منطقه

مرور گزارش مزبور، نشان دهنده این واقعیت است که تأمین امنیت رژیم صهیونیستی در منطقه، مهمترین اولویت استراتژی دفاعی و امنیتی آمریکا است. در موارد متعددی که به موضوع امنیت اسرائیل اشاره شده، چنین موضوعاتی در اولویت قرار گرفته‌اند:

۱. ادغام پایگاه‌های صنعتی دفاعی با رژیم صهیونیستی.

۲. اهمیت مهمات و ذخایر جنگی رژیم صهیونیستی.

۳. ادغام پایگاه‌های تحقیقات دفاعی آمریکا و رژیم صهیونیستی در حوزه‌های دفاع موشکی، هوش مصنوعی، تسلیحات خودکار و امنیت سایبری و همچنین پیشبرد برنامه‌های تحقیقاتی مشترک در بخش رباتیک.

۴. ضرورت توجه ویژه سنتکام به امنیت رژیم صهیونیستی در منطقه.

۵. تمدید همکاری ضد تونل و ضد پهپاد با مجوز بودجه ۷۰ میلیون دلاری.

۶. اختیار ویژه ریاست جمهوری برای انتقال اقلام دفاعی به رژیم صهیونیستی.

در ادامه همین بخش، اقدام تجاوزگرانه آمریکا علیه تأسیسات هسته‌ای ایران تحت عنوان «عملیات چکش نیمه‌شب» نیز مورد توجه قرار گرفته و کمیته خواهان آن شده که تحقیقات دقیقی در مورد میزان اثرگذاری این عملیات صورت بگیرد. این موضوع نشان می‌دهد که با وجود ادعاهای گسترده و غوغاسالاری دولت ترامپ در مورد استفاده از بی ۲ در حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران، حتی در بالاترین رده‌های نهادهای تحقیقاتی نظامی آمریکا، اطلاعات روشن و قاطعانه‌ای در این مورد وجود ندارد.