صادرات گاز روسیه به ایران بدون ساخت خط لوله جدید/ ترانزیت از مسیر جمهوری آذربایجان

کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه، طی اظهاراتی اعلام کرد که تهران امیدوار است عرضه گاز روسیه به ایران از طریق جمهوری آذربایجان در آینده نزدیک آغاز شود.

سفیر ایران در روسیه با بیان اینکه «ما اکنون در حال مذاکره با گازپروم هستیم و تقریباً تمام مسائل حل شده است»، افزود که با این وجود، طرفین هنوز باید بر سر قیمت گاز روسیه به توافق برسند. این دیپلمات، به نوشته خبرگزاری تاس، خاطرنشان کرد که اگر این موضوع حل و فصل شود، صادرات گاز آغاز خواهد شد.

لازم به یادآوری است که پیش از این، سرگئی تسیویلوف، وزیر انرژی روسیه، در جریان هجدهمین نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های تجاری و اقتصادی ایران و روسیه اعلام کرده بود که عرضه گاز از روسیه به ایران از طریق زیرساخت‌های موجود در خاک آذربایجان، در سال جاری میلادی آغاز خواهد شد. این وزیر همچنین حجم برنامه‌ریزی شده برای این صادرات را تا ۱.۸ میلیارد متر مکعب در سال عنوان کرده بود.

روسیه چگونه به ایران گاز صادر خواهد کرد؟

ایگور یوشکوف، تحلیلگر برجسته صندوق امنیت ملی انرژی و استاد دانشگاه مالی وابسته به دولت فدراسیون روسیه، به تشریح چگونگی ترانزیت گاز روسیه از طریق جمهوری آذربایجان به ایران پرداخت.

وی توضیح داد: «از زیرساخت‌های موجود استفاده خواهد شد، یعنی نیازی به ساخت خطوط لوله اضافی یا ایستگاه‌های تقویت فشار گاز نیست. یک خط لوله گاز از روسیه به آذربایجان و یک خط لوله دیگر از آذربایجان به ایران وجود دارد؛ ظرفیت آن بالا نیست، اما در حال حاضر نیز بحث بر سر صادرات عظیم گاز روسیه به ایران مطرح نیست.»

چرا ایران با وجود ذخایر عظیم، به گاز روسیه نیاز دارد؟

این کارشناس اقتصادی به ویژگی خاص تقاضای ایران اشاره کرد: دومین دارنده بزرگ ذخایر گازی جهان، برای تأمین استان‌های شمالی خود به واردات گاز نیاز دارد.

ایگور یوشکوف در این باره گفت: «ایران پس از روسیه بزرگترین ذخایر گازی جهان را در اختیار دارد و خود تولیدکننده بزرگ گاز است، اما تقریباً تمام تولید این کشور در جنوب و در میدان گازی “پارس جنوبی”، بزرگترین میدان گازی جهان که بین ایران و قطر مشترک است، متمرکز شده است.»

وی افزود: «در عین حال، ایران با یک مشکل جدی یعنی فقدان یک سامانه ذخیره‌سازی گاز مواجه است؛ این سامانه تقریباً به طور کامل وجود ندارد. به همین دلیل، زمانی که در زمستان هوای شمال ایران سرد می‌شود، به خصوص اگر این سرما ناگهانی باشد، تنها راه برای گرم کردن شهری مانند تهران، افزایش شدید تولید گاز در جنوب و انتقال آن به شمال است که این کار بسیار دشوار و غیربهینه است.»

یوشکوف با اشاره به راهکار ایران برای این چالش تصریح کرد: «ایران برای اینکه درگیر مانورهای پیچیده تولید نشود، تصمیم گرفته است تا از واردات گاز روسیه برای متعادل‌سازی شبکه گاز خود استفاده کند. روسیه گاز فراوان و یک سیستم ذخیره‌سازی پیشرفته دارد، بنابراین گازپروم قادر است به محض دریافت درخواست از ایران، عرضه گاز از طریق آذربایجان را به سرعت افزایش داده و تقاضای فزاینده را برآورده سازد. بدین ترتیب، پس از انعقاد قرارداد، روسیه زمانی که هوا در ایران سرد می‌شود، گاز ارسال خواهد کرد و با گرم شدن هوا، عرضه را متوقف می‌کند.»

این تحلیلگر در پایان با اطمینان بیان کرد: «برای چنین هدفی، خطوط لوله با ظرفیت نسبتاً کم کافی است؛ ظرفیت مورد نیاز ده‌ها میلیارد متر مکعب نیست، بلکه تنها چند میلیارد متر مکعب در مقیاس سالانه است. خطوط لوله موجود در آذربایجان برای این منظور کفایت می‌کند. شاید ایران در سمت خود به نوسازی یا انشعاب‌گیری بیشتر خطوط لوله اقدام کند، اما انتقال گاز از طریق آذربایجان همین حالا هم امکان‌پذیر است. این یکی از مزایای اصلی توافقات کنونی بین روسیه و ایران است: نیازی به ساخت خطوط لوله جدید نیست. ایران نیز دقیقاً به همین موضوع اشاره دارد که با نزدیک شدن به فصل سرما، برای متعادل‌سازی شبکه خود به سراغ روسیه خواهد رفت.»