فرونشست تهران؛ بمب ساعتی زیر پای شهروندان

پایتخت پرجمعیت ایران، با یکی از جدی‌ترین تهدیدات زیست‌محیطی و عمرانی خود یعنی فرونشست زمین مواجه شده است.

این پدیده که به معنای نشست تدریجی یا ناگهانی سطح زمین به دلیل جابجایی مواد زیرسطحی است، در سال‌های اخیر ابعاد نگران‌کننده‌ای در این منطقه پیدا کرده و کارشناسان و مقامات را به صدور هشدارهای فوری واداشته است.

فرونشست زمین نه تنها زیرساخت‌های حیاتی تهران را تهدید می‌کند، بلکه زندگی میلیون‌ها نفر از ساکنان این استان را در معرض خطر قرار داده است.

بر اساس گزارش‌ها، نرخ فرونشست زمین در برخی از دشت‌های استان تهران به ۳۶ سانتی‌متر در سال رسیده است، آماری که بسیار بالاتر از میانگین جهانی و حتی مناطق بحرانی دیگر است.

استاندار تهران «تأمین آب» را یکی از ابرچالش های مهم در این استان می‌داند

این میزان فرونشست به ویژه در مناطق جنوبی و جنوب غربی تهران مشاهده شده و اثرات مخرب آن بر زیرساخت‌های شهری مشهود است. جاده‌ها، پل‌ها، خطوط راه‌آهن و تأسیسات انتقال آب و گاز در معرض آسیب‌های جدی قرار دارند.

به گفته شرکت آب منطقه‌ای تهران، اتوبان تهران-قم و خطوط راه‌آهن از جمله زیرساخت‌هایی هستند که به شدت تحت تأثیر این پدیده قرار گرفته‌اند.

این وضعیت همچنین خطرات مستقیمی برای ساکنان به همراه دارد، گزارش‌هایی از ترک‌خوردگی ساختمان‌ها و منازل مسکونی در برخی مناطق دریافت شده و در مواردی ساکنان مجبور به تخلیه خانه‌های خود شده‌اند.

کارشناسان هشدار داده‌اند که ادامه این روند می‌تواند به ایجاد شکاف‌ها و گودال‌های عمیق در سطح زمین منجر شود که جان انسان‌ها را به خطر می‌اندازد.

علت اصلی فرونشست زمین در تهران، استخراج بی‌رویه آب‌های زیرزمینی عنوان شده است، افزایش جمعیت و نیاز روزافزون به آب، به‌ویژه در شرایط خشکسالی‌های طولانی‌مدت، فشار مضاعفی بر منابع آب زیرزمینی وارد کرده است.

«آب» در واقع مهم‌ترین مسأله‌ای است، که به گفته محمدصادق معتمدیان، استاندار تهران، در حال حاضر این استان با آن روبرو است، مدیریت نادرست منابع آب و نبود برنامه‌های مؤثر برای احیای این منابع، وضعیت را وخیم‌تر کرده است.

فرونشست زمین در اطراف تهران می‌تواند به زلزله شدید منجر شود

به گفته کارشناسان، برداشت بیش از حد آب از سفره‌های زیرزمینی باعث کاهش فشار در لایه‌های خاک و در نتیجه فرونشست زمین شده است.

مدیر دفتر حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها در این باره می‌گوید: فرونشست زمین در اطراف تهران مانند یک بمب ساعتی عمل می‌کند و می‌تواند حتی به زلزله‌های شدید منجر شود.

این مقام مسئول هشدار داده است که اگر اقدامات فوری صورت نگیرد، این پدیده می‌تواند به یک فاجعه انسانی و اقتصادی تبدیل شود.

مقامات استان تهران نیز نسبت به وخامت اوضاع ابراز نگرانی کرده‌اند، شرکت آب منطقه‌ای تهران در گزارشی اعلام کرده است که فرونشست زمین تهدیدی جدی برای زیرساخت‌های حیاتی مانند خطوط انتقال گاز و آب محسوب می‌شود.

این شرکت تأکید کرده که تخریب این تأسیسات می‌تواند هزینه‌های سنگینی به اقتصاد کشور تحمیل کند و زندگی روزمره میلیون‌ها نفر را مختل سازد.

علاوه بر این، مسئولان محلی گزارش داده‌اند که در برخی مناطق، ترک‌های عمیق در ساختمان‌ها و زمین‌ها مشاهده شده است، یکی از مقامات شرکت آب منطقه‌ای تهران که خواست نامش فاش نشود، به خبرنگار مهر گفت: ما شاهد آسیب‌های گسترده‌ای به زیرساخت‌ها هستیم و این وضعیت هر روز بدتر می‌شود. نیاز به اقدام فوری داریم.

تداوم فرونشست بخش‌هایی از تهران را غیرقابل سکونت می‌کند

یک استاد دانشگاه به خبرنگار مهر گفت: فرونشست زمین در تهران تنها یک مشکل زیست‌محیطی نیست، این بحران پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای نیز به دنبال دارد.

فریبرز ممیزی گفت: با توجه به جمعیت بیش از ۱۳ میلیون نفری استان تهران، هرگونه اختلال در زیرساخت‌ها می‌تواند زندگی روزمره را به شدت تحت تأثیر قرار دهد، کاهش ارزش املاک و مستغلات در مناطق آسیب‌دیده و افزایش ریسک سرمایه‌گذاری از دیگر تبعات این پدیده است.

به گفته وی، در صورت ادامه این روند، ممکن است، بخش‌هایی از تهران غیرقابل سکونت شوند و مهاجرت اجباری ساکنان به مناطق دیگر را در پی داشته باشد، این امر فشار بیشتری بر منابع دیگر شهرها وارد خواهد کرد و چالش‌های جدیدی را برای دولت ایران ایجاد می‌کند.

باید از سیستم‌های بازیافت آب برای احیا سفره‌های زیرزمینی بهره بگیریم

فرماندار اسبق اسلامشهر و قرچک نیز در گفتگو با خبرنگار مهر بر لزوم اقدامات فوری و هماهنگ برای مقابله با این بحران تأکید کرد و گفت: کاهش برداشت از آب‌های زیرزمینی و اجرای برنامه‌های احیای سفره‌های آب، باید با فوریت در استان تهران به ویژه دشت‌های شهریار و ورامین اجرایی شود.

مسعود مرسلپور بر استفاده از فناوری‌های نوین برای رفع این معضل تاکید کرد و گفت: بهره‌گیری از روش‌های کشاورزی با مصرف آب کمتر و سیستم‌های بازیافت آب از اولویت‌های امروز در استان تهران باید باشد.

وی آموزش مردم در مورد اهمیت حفظ منابع آب و تشویق به مشارکت در برنامه‌های حفاظتی را نیز از دیگر برنامه‌ها و راهکارهایی دانست که می‌تواند، به کاهش این معضلات بیانجامد.

لزوم استفاده از فناوری‌های نوین برای کاهش مصرف آب

مرسلپور گفت: ما باید به سرعت برنامه‌های مدیریت منابع آب را اصلاح کنیم و از فناوری‌های نوین برای کاهش مصرف آب و احیای منابع زیرزمینی استفاده کنیم.

وی همچنین خواستار همکاری دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی در این خصوص شد.

فرونشست زمین در استان تهران هشداری جدی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

کارشناسان معتقدند که بدون اقدامات قاطع و به‌موقع، این پدیده می‌تواند به معضل بزرگ تبدیل شود، در حالی که مقامات محلی و کشوری در تلاش برای یافتن راه‌حل هستند، زمان نقش کلیدی در این معادله ایفا می‌کند.

تهران، به عنوان قلب تپنده ایران، نمی‌تواند این تهدید را تحمل کند، همکاری همه‌جانبه و اجرای برنامه‌های مؤثر نه تنها می‌تواند این بحران را مهار کند، بلکه الگویی برای سایر مناطق درگیر این مشکل در ایران و جهان ارائه خواهد داد.

اما سوال اینجاست: آیا اقدامات لازم به موقع انجام خواهد شد، یا تهران در برابر این «بمب ساعتی» تسلیم می‌شود.