مزایا و چالش های حذف دلار از مبادلات تجاری ایران و روسیه

محمدرضا فرزین رئیس‌کل بانک مرکزی در سفر اخیری که به روسیه داشت با تاکید بر عملیاتی شدن پیمان پولی میان ایران و روسیه و اینکه به منظور تسهیل و تسریع در مبادلات اقتصادی میان تجار و بازرگانان، ارز دو کشور بر اساس نرخ توافقی بازار ارز تجاری، مبنای تسویه قرار می‌گیرد گفت: طی مذاکرات با مقامات پولی و بانکی روسیه، تابلوی روبل با نرخ توافقی بزودی در مرکز مبادله ارز و طلای ایران راه اندازی و پول دیجیتال ایران و روسیه نیز به منظور افزایش ارزش مبادلات اقتصادی فعال می‌شود.

در ملاقات فرزین رئیس‌کل بانک مرکزی ایران با نابیولینا رئیس بانک مرکزی روسیه، سند اقدام مشترک میان بانک‌های مرکزی ایران و روسیه در سه سرفصل اصلی «استفاده از پول‌های ملی در تجارت دو کشور»، «امکان اتصال پیام‌رسان‌های بانکی و بومی دو کشور موسم به سپام و SPFS» و «امکان اتصال شبکه پرداخت کارتی دو کشور» عملیاتی شد.

رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه اخیراً توافقی میان بانک مرکزی ایران و روسیه درباره پول دیجیتال انجام شده است, از به کارگیری پول دیجیتال در مبادلات تجاری میان ایران و روسیه خبر داد و گفت: با راه اندازی شعب بانک‌های «V.T.B» و ” میربیزینس” تجار ایرانی می‌توانند عملیات صادرات خود را از طریق این شعب انجام دهند همچنین با تمهیدات پیش بینی شده در صدد رفع مشکل عدم تعادل تجاری بین دو کشور هستیم.

ایجاد شعب بانکی در ایران و روسیه

عالی‌ترین مقام بانک مرکزی در ادامه با اشاره به هماهنگی‌های انجام شده برای ایجاد شعب بانک‌های ایرانی و روسی در دو کشور گفت: هم اکنون بانک vtb یک دفتر نمایندگی در ایران دارد. هرچند این بانک علاقمند به افتتاح شعبه در ایران است. حتی ازبر بانک روسیه نیز می‌تواند در ایران شعبه‌ای داشته باشد و ما از این موضوع استقبال می‌کنیم. همچنین سه بانک ایرانی دارای حساب نزد اگزیم بانک هستند. لذا ما در این باره هیچ محدودیتی نداریم و هر بانکی که تمایل به حضور در این زمینه باشد، استقبال می‌کنیم.

تسهیل گری در مبادلات پولی تجار و بازرگانان

وی با بیان اینکه پیمان پولی بسیار فراتر از اتاق پایاپای است، اظهار کرد: به واسطه این پیمان، با روبل و ریال مبادله خواهیم کرد. هم اکنون در حال راه اندازی اتاق پایاپای با قزاقستان و چند کشور دیگر هستیم. اما در پیمان پولی میان ایران و روسیه، مشکل نرخ تسویه ارز بود که به زودی این مسأله نیز برطرف می‌شود و دیگر نیازی به اتاق پایاپای نیست و تمام مبادلات به روبل و ریال انجام می‌شود. لذا به تجار اطمینان می‌دهم که در زمینه پولی مشکلی وجود ندارد.

تلاش برای حل مشکل عدم تعادل تجاری

رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه یکی از چالش‌های ما عدم تعادل میان تجارت ایران و روسیه است، گفت: امیدواریم با نرخ جدید توافقی که برای روبل ایجاد خواهیم کرد، بخشی از این عدم تعادل را کاهش دهیم. همچنین در صورتی که تجار با محدودیت‌هایی در صادرات روبرو هستند، برای نمونه می‌توانیم فاینانس کشتی‌ها را انجام دهیم و با همکاری سایر بخش‌های اقتصادی محدودیت‌های مذکور را برطرف کنیم.

راه اندازی تابلوی روبل در بازار ارز تجاری

وی خاطرنشان کرد: به تازگی بازار جدیدی به اسم بازار ارز توافقی ایجاد کرده‌ایم که در این بازار، نرخ بر اساس توافق صادرکننده و وارد کننده شکل می‌گیرد.

او با بیان اینکه در حال راه‌اندازی تابلوی روبل در مرکز مبادله هستیم و ریال آفشور روبل را تعریف می‌کنیم تاکید کرد: با همکاری میربیزینس (شبکه کارتی روسیه) در تلاش هستیم که روبل، نرخ جداگانه‌ای بر اساس توافق تجار داشته باشد و مطمئن باشید در این زمینه ظرف یکی دو هفته آینده خبرهای خوبی می‌شنوید و دیگر مشکلی نخواهیم داشت.

فعال شدن کارتهای عضو شبکه شتاب در خود پردازهای روسیه

فرزین ادامه داد: در حال حاضر کارت‌های عضو شبکه شتاب در دستگاه‌های خودپرداز روسیه فعال است؛ پیش از سفر به روسیه، یک میلیارد روبل به حساب V.T.B واریز شد این بانک، بانک عامل از طرف روسیه است و از طرف ایران هم بانک صادرات به عنوان بانک عامل تعیین شده است در تلاش هستیم تا بانک ملی را هم در این پروژه درگیر کنیم.

رئیس کل بانک مرکزی گفت: در مرحله بعدی کارت‌های روسی در ایران فعال خواهد شد. در مرحله سوم این طرح از سال آینده کارت‌های ایرانی در پایانه‌های فروش کشور روسیه و بالعکس قابل استفاده خواهد بود تا بتوان از فروشگاه‌های موردنظر خرید انجام داد. نرخ نیز براساس توافق خواهد بود و دخالتی در این باره نخواهیم داشت و بر اساس توافق شکل خواهد گرفت.

روابط تاریخی اقتصادی ایران و روسیه

روابط اقتصادی بین ایران و روسیه به قرن‌ها قبل باز می‌گردد، اما پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، این روابط دستخوش تغییرات چشمگیری شد. از آن زمان، هر دو کشور به طور فزاینده‌ای به دنبال تقویت روابط اقتصادی خود بوده‌اند.

عوامل کلیدی در روابط مالی

چندین عامل در روابط مالی ایران و روسیه نقش دارند، که از جمله این موارد عبارتند از:

منافع مشترک: هر دو کشور منافع مشترکی در زمینه‌های مختلف مانند انرژی، امنیت منطقه‌ای و کاهش وابستگی به دلار آمریکا دارند.

تحریم‌های بین‌المللی: تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، باعث تقویت روابط اقتصادی آن با روسیه شده است، زیرا هر دو کشور به دنبال راه‌هایی برای دور زدن این تحریم‌ها و تجارت با یکدیگر هستند.

پروژه‌های مشترک: دو کشور در پروژه‌های مشترک زیادی در زمینه‌های انرژی، حمل و نقل و زیرساخت‌ها همکاری می‌کنند.

تجارت: تجارت بین ایران و روسیه در سال‌های اخیر افزایش یافته است، اگرچه هنوز نسبتاً پایین است.

حوزه‌های کلیدی همکاری مالی

برخی از حوزه‌های کلیدی همکاری مالی بین ایران و روسیه عبارتند از:

انرژی: ایران و روسیه هر دو از تولیدکنندگان بزرگ انرژی هستند و در این بخش همکاری‌های زیادی دارند. روسیه در پروژه‌های توسعه میادین نفتی و گازی ایران سرمایه‌گذاری کرده است و همچنین در صادرات محصولات نفتی به ایران همکاری می‌کند.

بانکداری: با توجه به محدودیت‌های دسترسی ایران به سیستم بانکداری بین‌المللی، همکاری‌های بانکی با روسیه افزایش یافته است. دو کشور به دنبال ایجاد کانال‌های پرداخت جایگزین برای دور زدن تحریم‌های بین‌المللی هستند.

تجارت: تجارت بین ایران و روسیه در حال افزایش است و هر دو کشور به دنبال تنوع بخشیدن به سبد تجاری خود هستند. کالاهای صادراتی ایران به روسیه شامل محصولات کشاورزی، مواد غذایی و فرش است، در حالی که کالاهای صادراتی روسیه به ایران شامل ماشین‌آلات، تجهیزات صنعتی و فلزات است.

حمل و نقل: دو کشور در حال همکاری برای توسعه کریدورهای حمل و نقل بین‌المللی هستند. خط آهن رشت-آستارا یکی از مهم‌ترین پروژه‌های مشترک در این زمینه است که ایران را از طریق روسیه به اروپا متصل خواهد کرد.

سایر زمینه‌ها: دو کشور در زمینه‌های دیگری مانند فناوری، کشاورزی و گردشگری نیز همکاری می‌کنند.

با وجود چالش‌ها، انتظار می‌رود روابط مالی بین ایران و روسیه در سال‌های آینده بیشتر تقویت شود. هر دو کشور منافع مشترکی در این زمینه دارند و به دنبال ایجاد یک سیستم مالی جایگزین در مقابل سیستم مالی تحت سلطه غرب هستند.

حذف دلار از مبادلات تجاری بین ایران و روسیه، موضوعی پیچیده با جنبه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی است. در اینجا به برخی از نکات مثبت و منفی این اقدام برای هر دو کشور اشاره می‌کنم:

مزایای بالقوه حذف دلار برای ایران و روسیه:

کاهش وابستگی به دلار: هر دو کشور تلاش می‌کنند وابستگی خود به دلار آمریکا را کاهش دهند. حذف دلار در مبادلات دوجانبه می‌تواند این هدف را تقویت کند و آن‌ها را در برابر تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی آمریکا کمتر آسیب‌پذیر سازد.

تقویت ارزهای ملی: استفاده از ارزهای ملی (ریال ایران و روبل روسیه) در تجارت دوجانبه، می‌تواند به تقویت این ارزها و افزایش اعتماد به آن‌ها کمک کند.

تسهیل تجارت دوجانبه: با حذف دلار، ممکن است موانع و هزینه‌های مربوط به تبدیل ارز کاهش یابد و تجارت بین دو کشور تسهیل شود.

ایجاد نظام مالی مستقل: این اقدام می‌تواند به ایجاد یک نظام مالی مستقل از سیستم‌های مالی غربی کمک کند.

تنوع‌بخشی به سبد ارزی: کاهش وابستگی به دلار و استفاده از ارزهای متنوع‌تر می‌تواند سبد ارزی دو کشور را متنوع‌تر کرده و ریسک‌های اقتصادی را کاهش دهد.

با وجود چالش‌ها، روابط مالی بین ایران و روسیه در حال توسعه است و انتظار می‌رود در سال‌های آینده نیز رشد کند. هر دو کشور منافع مشترکی در کاهش وابستگی خود به غرب و ایجاد یک نظم اقتصادی چند قطبی دارند. انتظار می‌رود که همکاری دوجانبه در بخش‌های مختلف از جمله تجارت، انرژی، زیرساخت‌ها و فناوری بیشتر شود.