نگاه ترکیه به توافق ۳جانبه واشنگتن درباره کریدور زنگه‌زور

ماجراجویی‌های نمایشی و مداخله‌گرایانه دونالد ترامپ همچنان ادامه دارد و رسانه‌های ترکیه نیز تمایل دارند در بازتاب این اقدامات، با دیگر رسانه‌ها رقابت کنند،

به‌ویژه وقتی که پای جمهوری آذربایجان، ارمنستان و دالان زنگه‌زور در میان باشد. مرور پایگاه‌های خبری اینترنتی ترکیه و روزنامه‌های این کشور، نشان می‌دهد که دیدار و توافق بین پاشینیان و علی‌اف یعنی رؤسای جمهوری ارمنستان و آذربایجان در کاخ سفید و در حضور ترامپ، در صدر گزارش‌ها قرار گرفته است.

پایگاه خبری تی۲۴ ترکیه از این موضوع خبر داده است که مسیر جدید به‌نام «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی» (TRIPP) به‌طور قابل‌توجهی نفوذ آمریکا در منطقه را افزایش می‌دهد.

پایگاه خبری گازته اوکو نزدیک به اتاق فکر حزب عدالت و توسعه ترکیه نوشته است: «پیداست آنکارا از توافق اخیر بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان با میانجیگری آمریکا خرسند است، چرا که بر اساس بیانیه وزارت امور خارجه ترکیه، این یادداشت تفاهم سه‌جانبه مثبت ارزیابی شده است».

در بیانیه دستگاه دیپلماسی ترکیه آمده است: «ما از پیشرفت حاصل‌شده در جهت برقراری صلح پایدار بین آذربایجان و ارمنستان و تعهدی که امروز در واشنگتن در این زمینه ابراز شد، خرسندیم. این گام در زمانی برداشته شده است که درگیری‌ها و بحران‌های بین‌المللی به‌طور فزاینده‌ای تشدید می‌شوند و به همین خاطر، تحولی حیاتی برای دستیابی به صلح و ثبات منطقه‌ای است. ما از کمک‌های دولت آمریکا به این روند قدردانی می‌کنیم، به‌عنوان ترکیه، به تلاش‌ برای تحقق این اهداف ادامه خواهیم داد و از تلاش‌های فداکارانه آذربایجان حمایت خواهیم کرد».

روزنامه‌های ملیت، ترکیه گازته، آکشام و ینی‌شفق که هر چهار مورد به حزب حاکم ترکیه نزدیک هستند، خبر توافق سه‌جانبه بین آذربایجان، ارمنستان و آمریکا را مهم تلقی کرده‌اند.

یحیی بستانجی تحلیلگر روزنامه ینی‌شفق درباره این موضوع نوشته است: «کریدور زنگه‌زور پروژه‌ای است که آخرین تغییر در پویایی منطقه‌ای پس از قره‌باغ را رقم خواهد زد، این پروژه ایجاد یک ارتباط زمینی برای جهانِ ترک است. این طرح حمل‌ونقل بدون وقفه بین چین و اروپا را ممکن می‌سازد و این یک اقدام بزرگ خواهد بود. ایران به‌طور کامل با این طرح مخالف است، اما پاشینیان به‌شکلی جسورانه اقدام کرد. دیدار اردوغان با پاشینیان در استانبول در ماه گذشته این روند را تسریع کرد، پس از آن بود که علی‌اف و پاشینیان در ابوظبی دیدار کردند. علامت‌گذاری مرزها، تعهدات سیاسی و کریدور زنگه‌زور مورد بحث قرار گرفت، اینجا بود که تام باراک سفیر ترامپ در آنکارا اعلام کرد؛ “یک شرکت خصوصی آمریکایی می‌تواند کنترل کریدور را به‌دست بگیرد.”، بنابراین، باید پرسید؛ هدف واشنگتن چیست؟ آیا صرفاً جلوگیری از کنترل احتمالی روسیه بر کریدور است؟ این طرح به دیدگاه آنکارا ـ باکو احترام می‌گزارد، اما از آن فراتر می‌رود و کریدور را به یک منطقه تنش جهانی تبدیل می‌کند، شاید به همین دلیل بود که خبرگزاری رویترز، آشکارا اعلام کرد که ترامپ می‌خواهد در آینده نزدیک، در مورد امکان گنجاندن نام جمهوری آذربایجان و برخی از متحدان آسیای مرکزی خود در توافق‌نامه‌های ابراهیم بحث ‌کند.»

بستانجی در ادامه نوشته است: «آمریکا می‌خواهد استراتژی خاورمیانه‌ای خود را از طریق دالان مزبور به آسیای مرکزی متصل کند، بنابراین، منطقه اوراسیای بزرگ و خاورمیانه، در بحبوحه تنش‌های واشنگتن ـ پکن جایگاه ویژه خواهند داشت. من معتقدم که چنین ابتکار بزرگی در ذهن آنها در حال شکل‌گیری است، البته، رؤیا یک چیز است و انجام چیز دیگر، باید دید آیا تحقق این برنامه نیز آسان خواهد بود یا نه».

آتیلا یشیلادا از تحلیلگران ترکیه بر این باور است که آمریکا با مدیریت این کریدور، اهرم لجستیکی و استراتژیک قابل‌توجهی در قفقاز به دست می‌آورد و نفوذ روسیه و ایران را کاهش می‌دهد و گشایش ژئوپولیتیکی به‌نفع ترکیه در قفقاز ممکن خواهد شد.

اما حسین باغچی از کارشناسان اندیشکده آنکارا معتقد است که ایران نیز می‌تواند از این کریدور بهره‌مند شود و همکاری جدید، منجر به بهبود روابط با ترکیه و آذربایجان شود.

این اظهارات تحلیلگران ترک در حالی مطرح می‌شود که جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده است دسترسی به مرزهای تاریخی را به‌عنوان بخشی از حاکمیت ملی و حقوق بین‌الملل خود می‌داند و اجازه نمی‌دهد با تغییرات ژئوپولیتیک قهری، دسترسی به ارمنستان ـ گرجستان ـ دریای سیاه و اروپا از ایران گرفته شود.

نام واقعی این است: دالان ناتو

دکتر مهمت پرینچک از چهره‌های دانشگاهی ترکیه و نماینده حزب وطن در مسکو، درباره پروژه مورد نظر می‌گوید: «چیزی که ترامپ به‌دنبال آن است، کریدور زنگه‌زور نیست، دالان ناتو است. یادمان باشد وقتی که تام باراک به‌عنوان سفیر آمریکا به ترکیه اعزام شد، از این چهار هدف در نشست سنا سخن به میان آورد: ۱ ـ مهار ایران. ۲ ـ مهار روسیه. ۳ ـ اعطای نقش به ارمنستان و آذربایجان در قفقاز جنوبی. ۴ ـ حل مسئله سوریه.
امروزه گام‌های مشخصی در مورد همه این مسائل برداشته می‌شود. آنها کنترل توافق صلح امضاشده با آذربایجان را به‌دست گرفته‌اند و سعی دارند کریدور زنگه‌زور را با برنامه‌های خود تطبیق دهند.

آمریکا که پس از جنگ قره‌باغ به حاشیه رانده شده و با انحلال گروه مینسک، مهمترین ابزار خود را برای مداخله منطقه‌ای از دست داده است، به‌دنبال بازیابی ابتکار عمل است. واشنگتن که در دستیابی به اهداف خود در گرجستان شکست خورده است، با این اقدام قصد دارد نفوذ خود را در قفقاز جنوبی بازیابد».

پرینچک در ادامه به اهداف منطقه‌ای آمریکا اشاره می‌کند و می‌گوید: «برنامه خلع‌سلاح حزب‌الله، حذف ایران از منطقه، کاهش تنش بین ترکیه و سوریه و حالا در اختیار گرفتن دالان زنگه‌زور، بخش‌هایی از برنامه نفوذ آمریکا در سراسر منطقه است. ترامپ به‌زعم خود، اهدافی مانند قطع رابطه بین روسیه و ایران، محاصره ایران و ترکیه و مقابله با پروژه جاده ابریشم چین را از این طریق عملی خواهد کرد. ترکیه نباید از متحدان واقعی خود جدا و به آمریکا وابسته شود، چرا که با منزوی‌تر شدن، به لقمه‌ای تبدیل می‌شود که آمریکا می‌تواند به‌راحتی در زمان مناسب آن را ببلعد».

همچنین دکتر خزر وورال استاد دانشگاه استانبول می‌گوید: «این پروژه به اهداف اسرائیل نیز ربط دارد و بخشی از تلاش‌های اسرائیل برای ضربه زدن به ایران است، در همین حال، واشنگتن در تلاش است با تمرکز بر منافع خود از طریق شرایط متغیر و در حال تحول، هژمونی خود را در منطقه‌ای بسیار بحرانی برقرار کند، ولی ایران با احتمال مشارکت رسمی آمریکا، مخالفت بسیار شدیدتری با کریدور زنگه‌زور نشان خواهد داد. ایران نمی‌خواهد هیچ عنصری متعلق به واشنگتن یا تل‌آویو را اطراف مرزهای خود ببیند. اظهارات اخیر علی‌اکبر ولایتی، مشاور رهبر ایران، بار دیگر مخالفت آشکار ایران را با مسئله زنگه‌زور نشان داده است، آن هم در شرایطی که پس از درگیری در ماه ژوئن، ایران گام‌های مهمی در نوسازی و امنیت داخلی برداشته است. علاوه بر شورای امنیت ملی موجود، نهاد جدیدی به‌نام شورای دفاع تأسیس شده است. باید به‌یاد بیاوریم، چین، روسیه، ترکیه، ایران و جوامع منطقه‌ای، به‌دنبال ساختن آینده‌ای مبتنی بر هنجارهای بین‌المللی، حاکمیت دولت و اصول همزیستی مسالمت‌آمیز هستند و جهانی که در آن قوانین بین‌المللی نادیده گرفته می‌شود و فقط منافع واشنگتن و تل‌آویو دنبال می‌شود، جعلی و غیرواقعی به‌نظر می‌رسد».

در پایان باید به این نکته نیز اشاره کرد که به‌اذعان روزنامه آیدنلک چاپ آنکارا، پروژه فعلی که ادعا می‌شود مزایای قابل‌توجهی برای ترکیه دارد، نه‌تنها روابط آنکارا با مسکو و تهران را تیره و تار خواهد کرد، بلکه منجر به محاصره شمال شرقی ترکیه توسط آمریکا خواهد شد.