از دید طیفی از کارشناسان رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی، بعد از وقایع اخیر کاهش سطح اصطکاک میان جمهوری اسلامی ایران و اسرائیل محتمل خواهد بود. برخی هم میگویند زد و خوردها میان دو طرف ممکن است بعد از انتخابات آمریکا وارد فاز تازهای شود.
حمله تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی به برخی پایگاه‌های نظامی کشور که در نخستین ساعات بامداد شنبه پنجم آبان صورت گرفت، به انتظار رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان پایان داد؛ رسانه‌هایی که اغلبشان مدت‌ها است برای این تهاجم لحظه‌شماری می‌کردند و محتوای زیادی را هم به بررسی احتمال و ابعاد وقوع آن اختصاص داده بودند.
رسانه‌های بیگانه غالبا ضمن تلاش برای بزرگ جلوه دادن حمله اسرائیل و آسیب‌های ناشی از آن، تلاش کردند روایت جمهوری اسلامی از این رخداد را زیر سوال ببرند
این تجاوز آشکار در رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان، از زوایا و رویکردهای مختلفی مورد بررسی قرار گرفت.
محورهایی چون ارزیابی و گمانه‌زنی در مورد گستردگی و میزان تحقق اهداف مورد نظر رژیم از حمله به ایران، بررسی واکنش احتمالی جمهوری اسلامی ایران و سناریوهای پیش رو، نقش آمریکا در این وقایع، نحوه خبررسانی در خصوص این رخداد در ایران و … از مهم‌ترین محورهایی است که در رسانه‌های خارجی فارسی زبان به آنها پرداخته شده است.
این گزارش محتوای رسانه‌هایی چون «دویچه وله فارسی»، «بی بی سی فارسی»، «ایران اینترنشنال»، «ایندیپندنت فارسی»، «رادیو زمانه»، «رادیو فردا»، «العربیه فارسی» و «ایران‌وایر» را بررسی کرده است.
باز هم دوگانه‌سازی میان مردم و نظام
ایجاد دوگانه مردم-حاکمیت از اصلی‌ترین سیاست‌های خبری اغلب رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی است که در بزنگاه‌های خبری خود را به صورت آشکار یا در پس‌زمینه تولیدات رسانه‌ای این بنگاه‌های خبری و تبلیغاتی نشان می‌دهد.
در مقاطعی که مخاطبان بیش از اوقات عادی برای تامین نیازهای خبری توجهشان به رسانه‌ها معطوف می‌شود گویی اصلی‌ترین دستورکار سیاسی این طیف از رسانه‌ها، تصویرگری ناهمسازی و تقابل میان شهروندان و نظام سیاسی است. در این میان، گاه اتفاق می‌افتد که افراط و پافشاری بر پیگیری این سیاست خود را شکل بهانه‌جویی و خصومت‌ورزی آشکار بدون در نظر گرفتن وجوه عقلایی و میزان پذیرش پیام رسانه نزد مخاطب نشان می‌دهد.
دویچه‌وله فارسی در گزارشی با اشاره به «انتقاد شهروندان ایرانی از به صدا درنیامدن آژیر هنگام حملات»، آن را دلیلی برای «عدم آمادگی جمهوری اسلامی در حمایت از شهروندان عادی علی‌رغم هفته‌ها گمانه‌زنی در مورد حمله تلافی‌جویانه اسرائیل» دانست؛ حال این که در شرایط کارآمدی پدافند در دفع حملات و نبود خطری مستقیم برای شهروندان، چرا باید آژیر خطر به صدا در آید و این پرسشی است که این رسانه آلمانی باید پاسخ گوید.
در رادیو زمانه به صورت کلی وجه نمایشی بودن کل ماجرا برجسته بود. این رسانه به نقل از واشنگتن پست نوشت: حمله اساسا به شکلی طراحی شده بود که ایران بتواند آن را خفیف بخواند ضمن اینکه اظهارات وزیر جنگ پیشین اسرائیل مورد توجه قرار گرفت که عملیات را «نمایشی» توصیف کرده است
ایران اینترنشنال هم با اشاره به ادعای آکسیوس در خصوص اطلاع‌رسانی به جمهوری اسلامی ایران در خصوص حملات پیش از زمان وقوع، «در جریان نگذاشتن مردم در خصوص حمله صهیونیست‌ها» را به «بی توجهی حاکمیت ایران به مردم» و «اهمیت نداشتن مردم برای نظام» تعبیر کرد.
«مراد ویسی» از تحلیلگران این شبکه بارها مدعی شد مردم ایران در جریان این حمله پشت نظام ایران نبودند و از نظام جمهوری اسلامی ایران حمایت نکردند. اینکه مجری-کارشناس چگونه و بر اساس چه مستنداتی در عرض چند ساعت به چنین جمع‌بندی رسیده نکته‌ای قابل تامل است.
حملات صهیونیستی از دریچه نگاه فارسی‌زبان‌های خارجی
رسانه‌های معاند غالبا ضمن تلاش برای بزرگ جلوه دادن حمله اسرائیل و آسیب‌های ناشی از آن، تلاش کردند روایت جمهوری اسلامی از این رخداد را زیر سوال ببرند.
ایران اینترنشنال با تاکید بر ادعای «ورود جنگنده‌های اسرائیلی به خاک ایران» این عملیات را «نخستین تجاوز به خاک کشورمان پس از حمله عراق» خواند و با تعبیر آن به «عبور از خط قرمز ایران » تلاش کرد از نظر روانی به این اقدام ابعاد حیثیتی بخشیده و در خصوص آن بزرگنمایی کند.
در همین ارتباط، ادعای «واکنش نشان ندادن پدافند هوایی کشورمان علیه جنگنده‌های اسرائیل» هم برای زیر سوال بردن توان دفاعی ایران مطرح شد. ایران اینترنشنال در حالی پدافند جمهوری اسلامی را ضعیف ارزیابی کرد که نه تنها ادعای ورود جنگنده‌های اسرائیلی به کشورمان تکذیب شد، بلکه بسیاری از موشک‌های مهاجم از سوی پدافند هوایی منهدم شد.
اغلب رسانه‌های معاند، بدون هیچ سند قابل اتکایی ابعاد تهاجم را گسترده ارزیابی کردند. العربیه فارسی با استناد به آنچه «ویدئوهای کاربران رسانه‌های اجتماعی از تهران و شهرهای مختلف» خواند، مدعی گستردگی حملات اسرائیل شد.
ایندیپندنت فارسی در گزارش‌های خود این گزاره را القا کرد که حکومت ایران به دنبال کوچک‌نمایی حمله اسرائیل است.
در رادیو زمانه هم به صورت کلی وجه نمایشی بودن کل ماجرا برجسته بود. این رسانه به نقل از واشنگتن پست نوشت: حمله اساسا به شکلی طراحی شده بود که ایران بتواند آن را خفیف بخواند ضمن اینکه اظهارات وزیر جنگ پیشین اسرائیل مورد توجه قرار گرفت که عملیات را «نمایشی» توصیف کرده است.
رسانه‌هایی مانند دویچه وله و رادیو فردا تمرکز ویژه‌ای بر ممنوعیت انتشار تصاویر مرتبط با حملات صهیونیست‌ها داشتند؛ حال آن که اسرائیلی‌ها پیشتر اعلام کرده بودند هر گونه انتشار عکس یا فیلم از محل اصابت موشک‌های ایرانی در عملیات‌های وعده صادق با برخوردی شدید مواجه خواهد شد و در آن زمان این مساله در رسانه‌های یادشده سوژگی نیافت و موضوعی بدیهی تلقی می‌شد
ایران اینترنشنال بدون هیچ سندی و تنها با اتکا به انتشار برخی ویدئوها در شبکه‌های مجازی در مورد آسیب‌های تجاوز صهیونیست‌ها بزرگنمایی کرد و مدعی «برتری اطلاعاتی، تکنولوژیکی و عملیاتی» صهیونیست‌ها شد.
اگرچه اغلب رسانه‌های معاند حملات اخیر اسرائیل به ایران را «موفقیت‌آمیز» توصیف کردند، ولی برخی کارشناسان، این عملیات را «محدود»، «در هماهنگی با آمریکا»، «کنترل شده» و «ناموفق» ارزیابی کردند؛ از این جمله در مصاحبه «شایان سمیعی» کارشناس امنیتی با ایران اینترنشنال که بر این گزاره‌ها تاکید کرده است.
ادعای «لاپوشانی»، «بایکوت خبری» و «فیلتر اطلاعات» از سوی جمهوری اسلامی در خصوص حمله اخیر هم از خطوط خبری برجسته در این رسانه‌ها بود. «رادیو فردا» در این خصوص نوشت: به نظر می‌رسد رسانه‌ها از درج و انتشار هرگونه مطلبی در زمینه حملات اسرائیل به ایران، به جز اخبار و گزارش‌های رسمی منع شده‌اند و واکنش فعالان رسانه‌ای جمهوری اسلامی هم در همراهی با رسانه‌های رسمی ایران «بی‌اهمیت» جلوه‌دادن حملات اسرائیل است.
این رسانه با اشاره به اطلاعیه اخیر مرکز بررسی جرایم سازمان یافته، مدعی ممانعت از انتشار هرگونه تصویر دال بر «موفقیت» حملات اسرائیل و انتشار کنترل شده اخبار در این زمینه از کانال‌های رسمی شد. دویچه وله هم با اشاره به جرم‌انگاری ارتباط شهروندان با «رسانه‌های مستقل خارج از کشور»، مدعی مقابله جمهوری اسلامی با انتشار آزادانه اخبار شد. این در حالی است که اسرائیلی‌ها پیشتر اعلام کرده بودند هر گونه انتشار عکس یا فیلم از محل اصابت موشک‌های ایرانی در عملیات‌های وعده صادق با برخوردی شدید مواجه خواهد شد و در آن زمان این مساله در رسانه‌های یادشده سوژگی نیافت و موضوعی بدیهی تلقی می‌شد.
صدای آمریکا با ادعای بروز اختلال در برخی سایت‌های خبری در صبح شنبه، آن را «عمدی» و اقدامی از سوی «نهادهای امنیتی» برای مقابله با انتشار اخبار مرتبط با خسارات ناشی از حمله اسرائیل دانست.
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان همچنین اظهارات رسمی مقام‌های کشورمان در مورد وارد نشدن آسیب جدی به پایگاه‌های نظامی را نه بازگویی واقعیت، بلکه «توجیهی» برای «واکنش نشان ندادن به حمله اسرائیل» ارزیابی کردند.
واکنش ایران چه خواهد بود؟
در خصوص پاسخ ایران به تجاوز صهیونیست‌ها، رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان چند رویکرد را مطرح کردند. برخی مدعی شدند ایران مجبور است برای پاسخ به مطالبات طیفی که «جریان تندرو» خواندند، به تهاجم رژیم پاسخ دهد. برخی دیگر ادعا کردند ایران به خاطر پرهیز از واکنش شدیدتر صهیونیست‌ها از واکنش به تجاوز آنها خودداری می‌کند و گروهی دیگر گفتند به خاطر عملیات کنترل‌شده صهیونیست‌ها، تهران بیشتر وارد فاز مقابله و حتی بهره‌برداری سیاسی-تبلیغاتی شده و از واکنش متقابل خودداری خواهد کرد.
در همین ارتباط، شامگاه شنبه ۲ تن کارشناسان ایران اینترنشنال عملیات نظامی اسرائیل را «موفقیت‌آمیز» توصیف کردند با این حال مدعی شدند این پایان کار نیست و امکان دارد بعد از انتخابات آمریکا دست اسرائیلی‌ها بازتر شود و باز هم اقداماتی نظامی علیه جمهوری اسلامی در دستور کار تل آویو قرار گیرد؛ رفتاری که طبعا واکنش تهران را به دنبال خواهد داشت.
صبح شنبه کارشناسی دیگر در گفت‌وگو با این رسانه با ادعای «ضعف قدرت هوایی» ایران، رفتار «محتاطانه ایران» را پیش‌بینی کرده بود. کارشناسی دیگر در همین رسانه مدعی «رفتار غیرخردورزانه» برخی مسئولان ایران شد و پاسخ متقابل و شدید را از سوی ایران پیش‌بینی کرد.
شامگاه شنبه ۲ تن کارشناسان ایران اینترنشنال عملیات نظامی اسرائیل را «موفقیت‌آمیز» توصیف کردند با این حال مدعی شدند این پایان کار نیست. بی بی سی فارسی اما با تشخیص «احتیاط» در رفتار دو طرف، وقوع برخورد سختتر را دور از ذهن ارزیابی کرد
به جز احتمال تشدید تنش، از نگاه رسانه‌ای چون ایران اینترنشنال، پیامدهایی چون «کاهش توان دفاعی جمهوری اسلامی ایران»، «بر ملا شدن ضعف توان پدافندی و دفاعی ایران»، «کاهش قدرت موشکی نیروهای مقاوت»، «ناامید شدن نیروهای مقاومت و کشورهای همسو از ایران و نزدیک‌تر شدن کشورهای عربی به رژیم صهیونیستی» و … قابل انتظار خواهد بود.
بی بی سی فارسی اما با تشخیص «احتیاط» در رفتار دو طرف، وقوع برخورد سختتر را دور از ذهن ارزیابی کرد و نوشت: حملات متقابل حساب‌شده ۲ طرف نشانه پرهیز از جنگ تمام‌عیار است. حملات اول اکتبر ایران به اسرائیل و حمله اسرائیل به ایران نشان می‌دهد که دو کشور نمی‌خواهند وارد جنگ تمام عیار شوند و تلاش کرده‌اند تلفات انسانی را به حداقل برسانند. تاسیسات نفتی و هسته‌ای ایران می‌توانست هدف حملات بامدادی باشد، اما نبود.
این رسانه اقدام اسرائیل را بیشتر برای «به رخ کشیدن توان نظامی خود» دانست تا «وارد کردن خسارت به ایران».
یک کارشناس در مصاحبه با بی بی سی گفت: موضع‌گیری ایران در مورد این حملات و ناموفق خواندن آن می‌تواند این مساله را تداعی کند که حکومت ایران «زمینه را برای کاهش تنش آماده» می‌کند.
از سوی دیگر تحلیل «لیز دوست» خبرنگار ارشد شبکه جهانی بی بی سی در بخش فارسی آن چنین بازتاب یافت: واکنش متقابل در آستانه یک انتخابات غیرقابل پیش‌بینی در آمریکا ممکن است خطر وارد شدن ایران به این رویارویی را افزایش دهد؛ تشدیدی که تهران می‌خواهد از آن اجتناب کند. اما حتی اگر ایران و اسرائیل تصمیم بگیرند فعلاً به این درگیری پایان دهند، مشخص است که این فصل خطرناک جدید هنوز به پایان نرسیده است.
ایران‌وایر هم به نقل از «یک دیپلمات عالی رتبه ایرانی» قصد انتقام‌گیری از سوی ایران را منتفی دانست و آورد: در حال حاضر اولویت نظام جلوگیری و کنترل از تبعات منفی روانی و اقتصادی حمله اسرائیل به ایران است. طول کشیدن حمله تلافی‌جویانه اسرائیل به ایران و حمله اخیر، بیش از خسارت مالی و نظامی، باعث آشفتگی افکار عمومی و اوضاع اقتصادی در ایران شده است. بر اساس گفته‌های این دیپلمات ایرانی «برخلاف تصور خیلی‌ها، بسیاری از مقامات نظام از حمله محدود نظامی اسرائیل خشنود هستند چون به دوره‌ای از ناامنی روانی و امنیتی در ایران پایان داد».
با نگاهی کلی به تحلیل‌های مطرح شده از سوی رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی درباره نوع پاسخ جمهوری اسلامی ایران می‌توان شاهد نوعی سردرگمی در این باره بود چنان که با وجود پیش‌بینی نامحتمل بودن انجام عملیاتی نظیر وعده صادق یک و دو، احتمال پاسخ قاطعانه ایران بر اساس الگوی رفتاری جمهوری اسلامی در تقابل با اسرائیل، دور از ذهن انگاشته نشده است.
نظرات