چرا آتش‌سوزی جنگل هیرکانی الیت ۳ بار‌ شعله‌ور شد؟/ روایت آتش از زبان فرمانده میدان

به گزارش گروه اجتماعی عصر قانون: از ساری، استان مازندران، با گستره‌ای متنوع از کوهستان‌های سرسبز، جنگل‌های هیرکانی بی‌نظیر و سواحل خزر، همواره به‌عنوان یکی از استان‌های استراتژیک و زیست‌محیطی کشور شناخته می‌شود. این موقعیت جغرافیایی منحصر به‌فرد، در کنار شرایط اقلیمی خاص و بارش‌های قابل توجه، هم فرصت‌های فراوانی برای توسعه اقتصادی و گردشگری فراهم کرده و هم استان را در معرض انواع مخاطرات طبیعی قرار داده است. از سیلاب‌ها و طغیان رودخانه‌ها گرفته تا زمین‌لغزش، آتش‌سوزی‌های جنگلی و بحران‌های ناشی از تغییرات اقلیمی، مازندران همواره در صدر استان‌های پرخطر کشور قرار داشته است.

تجربه‌های گذشته نشان داده است که عدم آمادگی، ضعف هماهنگی و محدودیت تجهیزات در مواجهه با حوادث طبیعی می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به جان و مال مردم وارد کند و روند توسعه پایدار استان را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین مدیریت بحران در مازندران، به‌عنوان نهادی راهبردی، نه تنها به مقابله با حوادث جاری محدود نمی‌شود، بلکه با نگاهی پیشگیرانه و برنامه‌ریزی‌شده، تلاش دارد تا با کاهش مخاطرات و ارتقای تاب‌آوری، از وقوع فجایع بزرگ جلوگیری کند. این نگاه جامع و هماهنگ، در جلسات ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران استان همواره محور اصلی سیاست‌گذاری‌هاست.

حادثه اخیر آتش‌سوزی در منطقه حفاظت شده الیت شهرستان چالوس نمونه‌ای بارز از پیچیدگی و شدت مخاطرات طبیعی در مازندران است. این حریق که با عوامل متعددی از جمله خشکی شدید جنگل‌ها ناشی از تغییر اقلیم، وزش بادهای شدید، شیب تند زمین و انباشت درختان شکسته، گستره وسیعی از جنگل‌های هیرکانی را تهدید کرد، نشان داد که مقابله با چنین بحران‌هایی نیازمند هماهنگی میان نیروهای مردمی، سازمان‌های امدادی، مسئولان استانی و ظرفیت‌های ملی است. اهمیت این هماهنگی زمانی بیشتر آشکار شد که با گسترش آتش، ورود بالگردها و هواپیماهای آب‌پاش ملی و حتی کمک‌های بین‌المللی، عملیات اطفاء به سطحی بی‌سابقه رسید و نشان داد که مهار بحران‌های طبیعی تنها با همدلی، مشارکت گسترده و بهره‌گیری از فناوری و منابع انسانی امکان‌پذیر است.

علاوه بر این، تجربه این حریق تأکید دوباره‌ای بر ضرورت تقویت زیرساخت‌ها و برنامه‌های پیشگیرانه داشت. نبود پایگاه هوایی اطفاء حریق در استان، ضعف در تجهیزات و کمبود نیروهای تخصصی، محدودیت‌هایی را در عملیات ایجاد کرد که با تصویب احداث پایگاه هوایی و تجهیز یگان‌های حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی در دستور کار قرار گرفته است. همزمان، آموزش عمومی و تمرین واکنش اضطراری به حوادث طبیعی، از طریق مانورها و برنامه‌های آموزشی در سطح شهرستان‌ها و دستگاه‌های اجرایی، به‌عنوان عامل کلیدی در افزایش تاب‌آوری و کاهش خسارات، مورد توجه ویژه مدیریت بحران استان قرار گرفته است.

به‌طور خلاصه، مازندران با ذخایر طبیعی بی‌نظیر و اهمیت اقتصادی و زیست‌محیطی خود، نیازمند یک مدیریت بحران هوشمند، پیشگیرانه و هماهنگ است که از یک سو با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی و مشارکت عمومی، و از سوی دیگر با تجهیز زیرساخت‌ها و فناوری‌های نوین، بتواند تاب‌آوری استان را در برابر حوادث طبیعی افزایش دهد و از میراث کهن هیرکانی پاسداری کند. تجربه آتش‌سوزی الیت، مصداقی روشن از اهمیت این رویکرد و نیاز به عزم ملی برای حفاظت از منابع طبیعی و امنیت مردم است.

حسینعلی محمدی‌مدیرکل مدیریت بحران مازندران در ساری به بررسی ابعاد مختلف این حادثه، از زمان شروع تا مهار نهایی پرداخت و با تشریح جزئیات عملیات اطفا، حجم مشارکت مردمی و نهادهای مختلف؛ از احتمالات درباره عامل شروع حریق‌ و ‌‌درس‌های آموخته شده و اقدامات آینده‌نگرانه برای تقویت زیرساخت‌های مقابله با بحران‌ به طور شفاف سحن گفت که از نظر خوانندگان  می‌گذرد:

 همانطور که می‌دانید استان مازندران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص، همواره در معرض مخاطرات طبیعی مختلفی قرار دارد، ابتدا بفرمایید از دیدگاه مدیریت بحران، جایگاه استان مازندران چگونه است؟

استان مازندران به دلیل تعدد، تکرارپذیری و تنوع حوادث طبیعی، در صدر استان‌های پرمخاطره کشور قرار دارد. ما در سنوات گذشته حوادث عمده‌ای را شاهد بوده‌ایم. بنابراین توجه به کاهش مخاطرات و تلفیق آن با برنامه‌های توسعه، یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است که همواره در جلسات ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران استان مورد تأکید قرار می‌گیرد.

 در روزهای گذشته شاهد آتش‌سوزی گسترده‌ای در منطقه الیت شهرستان چالوس بودیم. لطفاً از ابتدای وقوع این حادثه برایمان شرح دهید که چه رخ داد و مدیریت بحران استان چگونه وارد عمل شد؟

اولین حریق در ۱۰ آبان ماه در منطقه «وشتاز» پشت روستای الیت گزارش شد. نیروهای شهرستانی با کمک بی‌دریغ اهالی بومی سریعاً وارد عمل شدند و آتش را کنترل کردند. اما با توجه به اینکه منطقه، منطقه ی حفاظت شده بود و به دلیل خشکی شدید کف جنگل ناشی از تغییر اقلیم، وزش باد و انباشت درختان شکسته در منطقه، این آتش‌سوزی در روزهای ۱۳ و ۱۹ آبان، باتوجه به مستعد بودن جنگل منطقه، مجدداً شعله‌ور شد که هر بار با کمک نیروهای امدادی و محلی مهار  شد.

البته حریق گسترده‌تر در شامگاه ۲۴ آبان در نقطه‌ای دورتر و در منطقه دراکینگ  آغاز شد و به دلیل همان عوامل قبلی به علاوه شیب بسیار زیاد (نزدیک به ۸۰ درصد) و نبود هیچ راه دسترسی زمینی و وزش شدید بادهای بامدادی و شامگاهی آتش به سرعت گسترش یافت و توانست نزدیک به ۸ هکتار از جنگل‌های الیت را در‌گیر کند. آنچه که درگیر حریق شد کلی نبود لکه لکه بود و این کار اطفا را با سختی روبرو می‌کرد. ما از بامداد ۲۵ آبان عملیات گسترده را آغاز کردیم.

  در طول این مدت از چه تعداد نیرو برای اطفا کامل حریق استفاده شد؟

برای مهار آتش سوزی و گسترش آتشی که بخاطر جریان باد حاکم و موافق آتش اتفاق افتاده بود توانستیم: ابتدا ۱۶ تیم تخصصی متشکل از نیروهای مردمی، کوهنورد، موتورسوار، محیط زیست و منابع طبیعی از ظرفیت های استان و منطقه را سازماندهی و اعزام کنیم. همزمان با پیگیری استاندار، و باتوجه به شرایط خاص منطقه، سه فروند بالگرد برای پشتیبانی هوایی درخواست شد و در روزهای بعد، تعداد تیم‌های زمینی را به ۲۰ و سپس ۲۲ تیم افزایش دادیم که شامل بیش از ۴۵۰ نیروی مجرب می‌شد. که توانستیم دامنه ی آتش را مهار کنیم و دامنه ی آتش را تا ۲۸ آبان به زیر یک هکتار برسانیم، و در این مدت، روزانه با عوامل پشتیبانی بالغ بر۸۰۰ تا ۹۰۰ نفر درگیر عملیات بودند.

 با توجه به گسترش آتش، ظرفیت‌های ملی چگونه به کمک مازندران آمد؟

گسترش آتش در روز ۲۹ آبان نیاز به مداخله ملی را آشکار کرد و با درخواست استاندار و حمایت دولت، توان عملیاتی به شکل چشمگیری افزایش یافت. تعداد بالگردها به ۷ فروند رسید. دو هواپیمای ایلوشن آب‌پاش هوافضای سپاه، دو پهپاد شناسایی سنگین حرارتی وزارت دفاع و یک بیسیم ایستگاه کنترل هوایی در منطقه مستقر شد. این حجم از ترافیک هوایی هماهنگ‌شده برای اطفاء، نمونه‌ای بی‌سابقه در کشور بود.

تعداد تیم‌های زمینی نیز به ۴۰ و در نهایت ۴۵ تیم افزایش یافت. در مجموع، در طول ۱۰ روز عملیات فشرده در جنگل هیرکانی، انجام شد و ۴۱۹ سورتی پرواز به مدت ۲۰۹ ساعت عملیات اطفاء هوایی داشتیم که آمار بسیار قابل توجهی است. با تلاش های نیروهای داخلی و زمینی و همکاران و جناب آقای ساجدی نیا، و جناب بخشدار منطقه که مدیریت میدانی عملیات را برعهده داشت توانستیم حریق را در سوم آذرماه مهار و تحت کنترل در آوریم. در مرحله لکه‌گیری نیز از کمک‌های فنی دو هواپیمای آبپاش و یک بالگرد از کشور ترکیه که در مجموع ۳۸ سورتی پرواز به مدت ۱۸ساعت استفاده کردیم.

 یکی از سئوالات مهم مردم در فضای مجازی، عامل شروع این آتش‌سوزی بوده است. بررسی‌های اولیه چه چیزی را نشان می‌دهد؟

بررسی نهایی توسط مراجع ذیصلاح در حال انجام است. اینکه آتش سوزی عمدی یا سهوا بوده به طور قطع نمی‌توان گفت اما به طور کلی باید بگویم که خطای انسانی همواره نقش بی‌بدیلی در وقوع بسیاری از حریق‌های جنگلی استان دارد.

تنها در سال جاری حدود ۷۲ مورد آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی مازندران داشتیم. و آنچه که مهم است تأکید و درخواست مهم ما از همه هموطنان و گردشگران عزیز این است: اگر در مناطق طبیعی آتش روشن می‌کنند، حتماً قبل از ترک محل، از خاموش شدن کامل و مطمئن آن اطمینان حاصل کنند. بسیاری از حوادث ناشی از بی‌توجهی به همین موضوع ساده است.

 نقش مشارکت مردمی و همدلی عمومی در این حادثه چگونه بود؟ در این رویداد کاملا مصداق واقعی عزم ملی در مهار میراث کهن هیرکانی را دیدیم.

اینجا باید به فرمایش شهید سلیمانی اشاره کنم که «در دل بحران‌ها، فرصت‌هایی است». همدلی مردم ستودنی بود. از اهالی روستا که پیشقراول نبرد با آتش بودند تا طبیعت‌دوستان و مردم از سراسر کشور که کمک کردند.

مردم محلی علاوه بر مشارکت در عملیات، ۲۰ تا ۲۵ کلید منزل خود را در اختیار ما گذاشتند تا برای اسکان امدادگران استفاده شود و به طور خودجوش روزانه بالغ بر ۸۰۰ پرس  غذای گرم بین امدادگران توزیع می‌کردند. این وفاق و یکرنگی، یکی از دستاوردهای مثبت این حادثه ی سخت بود.

 با توجه به تجربه این حادثه، نبود یک پایگاه هوایی اطفا حریق در مازندران این کاستی را کاملا مشهود کرده است در این زمینه چه اقدامات زیرساختی و پیشگیرانه‌ای  برای آینده در دستور کار قرار گرفته است؟

یکی از اقدامات مهمی که دوستان سالیان سال منتظر اتفاق آن هستند و ما هم آن را بروز رسانی کردیم بحث احداث پایگاه هوایی اطفا حریق در مازندران است که  اقدامات  مهم در حال پیگیری است که خوشبختانه با پیگیری‌های استاندار و حمایت معاون اول رئیس‌جمهور، تصویب شده که یک پایگاه با دو فروند بالگرد و یک هواپیمای ایلوشن در استان مازندران ایجاد شود تا در صورت بروز حادثه، بتوانیم بلافاصله و مؤثر واکنش نشان دهیم و همچنین تجهیز یگان‌های حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی و ستاد مدیریت بحران هم موضوعی است  که در هیئت دولت مطرح و مورد حمایت قرار گرفته است. البته تلاشمان بر پیشگیری است.

 با توجه به اینکه آموزش نقش مهمی در ایحاد طمانینه و هم در مدیریت بحران دارد  چقدر به مسئله آموزش در مدیریت بحران توجه می‌شود؟

تأکید بر آموزش و پیشگیری، این روح حاکم بر کار ماست. برنامه‌های آموزشی برای دهیاران، بخشداران، اعضای ستادهای شهرستانی و عموم مردم از طریق دستگاه‌های ذی‌ربط، بویژه سازمان جمعیت هلال احمر با طرح‌هایی مانند «خادم» و «جامعه آماده» در حال اجراست. همچنین، دریافت و تمرین «طرح واکنش اضطراری» از همه دستگاه‌ها را دنبال می‌کنیم و در برگزاری مانورهای جامع‌ ان‌شاءالله در بهمن ماه یک مانور تمام‌عیار با سناریوی ترکیبی زلزله و طوفان برگزار خواهیم کرد تا آمادگی دستگاه‌ها و شهرداری‌ها را بسنجیم و ارتقا دهیم.

 به عنوان سخن پایانی اگر مطلبی هست بفرمایید؟

از همه نیروهای امدادی، مردمی، مسئولان و رسانه‌ها به ویژه رسانه ملی و خبرگزاری‌های رسمی خصوصا خبرگزاری تسنیم و سازمان صدا وسیما که در این مسیر همراه ما بودند، صمیمانه تشکر می‌کنم. امیدوارم با عزم ملی و تمرکز بر پیشگیری، بتوانیم تاب‌آوری استان را در برابر مخاطرات افزایش دهیم.