چرا اردوغان، استقلال قبرس شمالی را آرمان ملی می‌داند؟

به گزارش گروه بین الملل عصر قانون: بسیاری از روزنامه‌های چاپ آنکارا، عکس و خبر دیدار بین رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و طوفان ارهورمان رئیس منطقه قبرس شمالی را در صفحه نخست چاپ کردند. آن هم در شرایطی که اساساً ارهورمان، مورد حمایت آنکارا نبود و اردوغان برای تحمیل شکست به او، تمام قدرت و امکانات خود را به کار گرفته بود.

برخی از  روزنامه‌های ترکیه سفر ارهورمان را به عنوان سفر یک سیاستمدارِ فرزند به سرزمینِ مادر یا «آناوطن» توصیف کردند و این دقیقاً همان چیزی است که ارهورمان، طرفداران او و بسیاری از سیاستمداران ترک قبرس با آن مخالف هستند و نظرشان این است: ترکیه و قبرس ترک برادر هستند و رابطه والد و فرزندی برقرار نیست.

شکست ارسین تاتار نامزد مورد حمایت اردوغان و حزب حاکم ترکیه درانتخابات ریاست جمهوری بخش ترک نشین جزیره قبرس، یک رویداد مهم بود. چرا که به دستور اردوغان، بخش اعظمی از امکانات مالی، تدارکاتی و رسانه‌ای دولت و حزب عدالت و توسعه، برای پیروزی ارسین تاتار به کار گرفته شد. اما او نهایتاً بیش از ۳۲ درصد از آرای مردم را دریافت نکرد و رقیب قدرتمند او یعنی طوفان ارهورمان، با کسب ۶۳ درصد از آرای ترک‌های جزیره، به عنوان رئیس جمهور برگزیده شد. او ترکیه را به عنوان نخستین مقصد سفرهای خارجی خود انتخاب کرد و در آنکارا مورد استقبال رسمی اردوغان قرار گرفت.

یکی از مهمترین ویژگی‌های طوفان ارهورمان، این است که در تمام میتینگ‌های انتخاباتی‌اش، آرمان دولت مستقل را به عنوان مانعی برای پیشرفت ترک‌های قبرس توصیف و اعلام کرده بود که از فردای انتخابات، طرح پیوستن به قبرس یک دولتی و تلاش برای سهیم شدن در ساختار فدرالی را دنبال خواهد کرد.

اما رقیب او ارسین تاتار، در سخنرانی هایش با حمایت‌های رئیس جمهور ترکیه، از ضرورت به رسمیت شناخته شدن دولت قبرس ترک دفاع کرده بود. به همین خاطر، شکست تاتار از سویی به عنوان شکست اردوغان و از دیگر سو به عنوان شکست گفتمان استقلال طلبی قلمداد شد.

چرا اردوغان همه را شوکه کرد؟

همچنان که در بالا مورد اشاره قرار گرفت، ارهورمان به عنوان سیاستمداری توسط ترک‌های قبرس انتخاب شده که باوری به جدایی و استقلال ندارد. اما اردوغان در کمال ناباوری، در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با او اعلام کرد: «چهل و دومین سالگرد تأسیس جمهوری ترک قبرس شمالی را تبریک می‌گویم. ما قاطعانه به مبارزه خود، در هماهنگی نزدیک با آقای ارهورمان، برای دستیابی به یک راه‌ حل عادلانه و پایدار در قبرس، مطابق با واقعیت‌های جزیره و آرمان ملی‌مان، ادامه خواهیم داد. ما یک جلسه جامع و سازنده با آقای رئیس جمهور و هیئت محترم ایشان داشتیم. ما گام‌های مشترکی را که می‌توان در آینده با توجه به روند فعلی مسئله قبرس برداشت، ارزیابی کردیم. موضع ما در مورد مسئله قبرس همیشه روشن بوده است».

اردوغان در ادامه افزود: «اساس مسئله حل نشده قبرس تا به امروز در رد برابری حاکمیت و جایگاه بین‌المللی برابر ترک‌های قبرسی توسط طرف یونانی نهفته است. طرف یونانی قبرسی نمی‌خواهد قدرت سیاسی یا رفاه اقتصادی را با ترک‌های قبرسی در جزیره تقسیم کند».

اردوغان یک بار دیگر پافشاری بر ضرورت استقلال دولت ترک‌های جزیره قبرس را «آرمان ملی ترکیه» دانست و از مواضع سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا در به رسمیت شناختن دولت فعلی قبرس، انتقاد کرد.

به عبارتی روشن، در حالی که ارهورمان به عنوان رئیس جمهورِ پیروزِ مخالف استقلال به آنکارا رفته بود و قصد داشت در دیدار با اردوغان، هاکان فیدان و دیگر مقامات ترکیه، درباره نقشه راه فدرالیسم رایزنی کند، اردوغان هدف او را به چالش کشید و باز هم بر این تاکید کرد که او باید به دنبال استقلال باشد و به چیزی کمتر از آن رضایت ندهد.

بنابراین به روشنی باید گفت: تأکید اردوغان بر «راه حل دو دولتی»، یک بار دیگر، اختلاف نظر و تناقض دیپلماتیک جدی را در مسئله قبرس آشکار کرد. در حالی که انتخاب ارهورمان به معنای حمایت عمومی ترک‌های جزیره از ردِ استقلال و پذیرفتن فدراسیون است، اردوغان هنوز از تز «دو دولتی» حمایت می‌کند و به باور تحلیلگران غربی، این سخنان مصداق «ناسازگاری استراتژیک» است و «خطر انزوای آنکارا» در اروپا را بیشتر می‌کند.

حالا طوفان ارهورمان نیز عملاً در یک شرایط چالشی و پیچیده قرار گرفته است. چرا که بخش ترک نشین قبرس، بدون حضور نیروی صد هزار نفری نظامی و انتظامی ترکیه و حمایت‌های مالی آنکارا، نمی‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد. از دیگر سو، ترکیه چنان قدرتی دارد که دولت غیر رسمی قبرس ترک، نمی‌تواند بدون کسب رضایت آنکارا قدمی بردارد. خود ارهورمان گفته است: «تعیین مسیر سیاست خارجی در قبرس بدون مشورت با ترکیه امکان‌پذیر نیست و در دوره من نیز امکان‌پذیر نخواهد بود».

تحلیلگران چه می‌گویند؟

صفا یوروکل از تحلیلگران ترکیه می‌گوید: «انتخاب ارهورمان نشان می‌دهد که مردم ترک قبرس، از راه‌حل دو دولتی فاصله گرفته‌اند. در چنین شرایطی، اصرار اردوغان بر این خط می‌تواند مشروعیت بین‌المللی جمهوری ترک قبرس شمالی را بیشتر تضعیف کند».

همچنین کارشناسان میز قبرس در چاتهام هاوس، به این اشاره کرده‌اند که «اصرار ترکیه بر سیستم دو دولتی باعث ایجاد اصطکاک دیپلماتیک با اتحادیه اروپا و سازمان ملل می‌شود. همین حالا هم رویکرد منعطف و مذاکره‌ای ارهورمان در غرب مورد استقبال قرار گرفته است».

در همین حال در گزارش شورای روابط خارجی اروپا به این موضوع پرداخته و آشکارا اعلام شده «لفاظی‌های اردوغان درباره استقلال قبرس شمالی، شانس و امکان جمهوری ترک قبرس شمالی را برای به رسمیت شناختن بین‌المللی کاهش می‌دهد. اساساً پیروزی ارهورمان نشان دهنده جستجوی جامعه ترک قبرس برای رسیدن به یک راه‌حل عملی‌تر و مسالمت‌آمیزتر است».

آیا اردوغان کوتاه خواهد آمد؟

برای اندیشکده‌های غربی، موقعیت قبرس در مدیترانه شرقی برای گاز طبیعی و حوزه‌های قضایی دریایی بسیار مهم است. به همین خاطر، پافشاری بر روایت استقلال و راهکار دو دولتی، می‌تواند مزیتی برای طرف ترک قبرسی و ترکیه در مذاکرات انرژی فراهم کند. اما این مزیت، نهایتاً در سطحی موثر خواهد بود که راضی به کسب یک نتیجه مقدماتی باشد و به امتیازگیری برای نقش آفرینی ترک‌ها در دولت واحد قبرس بیانجامد.

در نتیجه اردوغان نمی‌تواند برای مدتی نامحدود، همچنان بر موضوع استقلال پافشاری کند. اولاً اردوغان یک سیاستمدار عملگرا است و به راحتی تغییر مسیر می‌دهد. دوم این که ترکیه در بحران اقتصادی غوطه ور شده و در شرایطی که موضوع قبرس به گره کور روابط ترکیه و اتحادیه اروپا تبدیل شده، ادامه این وضعیت، فشار اقتصادی را افزایش خواهد داد.

پس می‌توان در یک سناریوی فرضی، اقدام اردوغان در مورد ضرورت استقلال قبرس ترک را نوعی تاکتیک سیاسی دانست که در ظاهر، اردوغان همچنان درباره استقلال صحبت می‌کند، اما در عمل، برای مذاکرات انعطاف‌پذیر نیز آماده است و خوب می‌داند که در این ماجرا، از سازمان ملل متحد گرفته تا آمریکا، اتحادیه اروپا و رژیم صهیونیستی، همه با افق مورد نظر آنکارا مخالفند و اصرار بر استقلال، به ضرر ترک‌های جزیره و در عین حال، به ضرر خود ترکیه خواهد بود.