چرا طالبان در نشست تهران شرکت نکرد؟!

نشستی که با حضور نمایندگان ارشد کشورهای همسایه افغانستان و روسیه برگزار شد، می‌توانست فرصتی برای بیان دیدگاه‌ها و تأثیرگذاری طالبان بر گفت‌وگوهای منطقه‌ای باشد؛ اما خودداری از حضور در آن نه‌تنها موجی از انتقادها را به‌دنبال داشته بلکه پرسش‌های جدی درباره ظرفیت سیاسی، توان دیپلماتیک و میزان آمادگی طالبان برای تعامل سازنده با بازیگران منطقه‌ای ایجاد کرده است.

انزوای دیپلماتیک طالبان و پیامدهای عدم حضور در نشست تهران

عدم شرکت طالبان در نشست منطقه‌ای تهران، بار دیگر نگاه‌ها را به رویکرد سیاسی و دیپلماتیک این گروه معطوف کرده است؛ نشستی که قرار است با حضور نمایندگان ارشد کشورهای همسایه افغانستان و روسیه در روزهای ۲۵ و ۲۶ قوس برگزار شود و یکی از معدود بسترهای گفت‌وگوی منطقه‌ای درباره آینده افغانستان به‌شمار می‌رود.

انتقاد صریح یک مقام پیشین پاکستانی

آصف درانی، نماینده پیشین پاکستان در امور افغانستان با واکنش تند به تصمیم طالبان این اقدام را نشانه‌ای روشن از «نبود بلوغ سیاسی» در ساختار رهبری این گروه دانسته است. او در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس تأکید کرده است که خودداری طالبان از حضور در چنین نشست‌هایی، استدلال ناتوانی این گروه در مذاکره و تعامل سازنده را تقویت می‌کند. درانی این رویکرد را نوعی «سر در برف کردن» توصیف کرده و گفته است انکار واقعیت‌های سیاسی و منطقه‌ای، مشکلات افغانستان را حل نخواهد کرد.

موضع رسمی طالبان

وزارت امور خارجه طالبان تأیید کرده است که دعوت‌نامه رسمی برای شرکت در نشست تهران دریافت شده، اما این گروه تصمیم گرفته در این گردهمایی حضور نیابد. هرچند طالبان دلیل روشنی برای این تصمیم ارائه نکرده‌اند اما این نخستین بار نیست که این گروه از مشارکت در نشست‌های چندجانبه منطقه‌ای خودداری می‌کند؛ تصمیمی که پیش‌تر نیز با واکنش منفی برخی بازیگران منطقه‌ای مواجه شده بود.

رحمت‌الله فیضان، معاون نمایندگی وزارت خارجه طالبان در هرات، با انتشار پست کوتاهی در ایکس، دلیل عدم حضور هیئت حاکمه افغانستان در «نشست تهران» را این‌گونه عنوان کرد: عدم حضور افغانستان در نشست آیندهٔ تهران، مبتنی بر دلایل مشخص و قابل درک بوده و این موضوع به‌هیچ‌ وجه خللی در روند روابط دوجانبه و همکاری‌های موجود میان دو کشور ایجاد نخواهد کرد.

اهمیت نشست تهران

نشست تهران با هدف بررسی تحولات سیاسی، امنیتی و انسانی افغانستان و هماهنگی میان کشورهای منطقه برگزار می‌شود. ایران، روسیه و کشورهای همسایه افغانستان از جمله بازیگرانی هستند که به‌طور مستقیم از وضعیت این کشور تأثیر می‌پذیرند و تلاش دارند از طریق گفت‌وگوهای منطقه‌ای به چارچوبی مشترک برای مدیریت بحران افغانستان دست یابند. عدم حضور طالبان در چنین نشست‌هایی عملاً این گروه را از روند تصمیم‌سازی‌های غیررسمی اما تأثیرگذار منطقه‌ای کنار می‌گذارد.

پیامدهای سیاسی و منطقه‌ای

کارشناسان سیاسی معتقدند که تداوم این رویکرد می‌تواند به تشدید انزوای سیاسی طالبان منجر شود. در شرایطی که این گروه هنوز موفق به کسب مشروعیت بین‌المللی نشده، عدم مشارکت در نشست‌های منطقه‌ای می‌تواند این پیام را به همسایگان و جامعه جهانی مخابره کند که طالبان تمایلی به تعامل سازنده و پذیرش قواعد دیپلماسی ندارد. این وضعیت نه‌تنها جایگاه طالبان را تضعیف می‌کند بلکه ممکن است کشورهای منطقه را به اتخاذ تصمیماتی بدون در نظر گرفتن دیدگاه این گروه سوق دهد.

تأثیر بر آینده افغانستان

افغانستان در وضعیت پیچیده‌ای از نظر اقتصادی، انسانی و امنیتی قرار دارد و حل بسیاری از چالش‌های آن بدون همکاری منطقه‌ای دشوار به نظر می‌رسد. کنار کشیدن طالبان از گفت‌وگوهای منطقه‌ای، خطر شکل‌گیری سیاست‌ها و توافق‌هایی را افزایش می‌دهد که بدون حضور مستقیم حاکمان فعلی افغانستان تدوین می‌شوند؛ موضوعی که در نهایت می‌تواند به زیان مردم افغانستان تمام شود.

این در حالیست که تصمیم طالبان برای عدم حضور در نشست تهران، بیش از آن‌که یک انتخاب تاکتیکی باشد، بازتاب‌دهنده رویکردی انزواگرایانه در سیاست خارجی این گروه است. ادامه این مسیر می‌تواند فاصله طالبان با بازیگران کلیدی منطقه را افزایش داده و فرصت‌های محدود دیپلماتیک برای خروج افغانستان از بن‌بست کنونی را بیش از پیش کاهش دهد.