کدام گروهک‌های معارض در تحولات سوریه فعال هستند؟

«علیرضا مجیدی»، کارشناس مسائل غرب آسیا در بخش نخست ویدیوی تحلیلی خود برای خبرگزاری تسنیم به دسته‌بندی گروه‌های معارض سوری فعال در نشست اخیر با ابومحمد الجولانی، سرکرده تحریرالشام در دمشق پرداخته است.

یکی از تحولات مهم سوریه در روزهای اخیر نشست «ابومحمد الجولانی»، سرکرده تحریرالشام با رهبران گروه‌های مسلح در سوریه بود. تلاش جدی حکومت خودخوانده الجولانی و وزارت دفاع سوریه برای تحویل گرفتن سلاح گروه‌های مختلف مسلح و ادغام در قالب وزارت دفاع جدید سوریه بسیار مهم است. به‌نظر می‌رسد الجولانی و نزدیکانش در این زمینه با ترکیه نیز به توافقات معناداری رسیده‌اند و به‌پشتوانه آنکارا در این مسیر حرکت می‌کنند.

پیش از بررسی این نشست و نتایج آن باید وضعیت کلی گروه‌های حاضر در این جلسه را از نظر بگذرانیم، به‌طورکلی این گروه‌ها را می‌توانیم به ۶ دسته کلی تقسیم کنیم؛

اتاق عملیات فتح‌المبین

این اتاق عملیات در استان ادلب سوریه تشکیل شد و عملیات «ردع العدوان» (هجومِ بازدارنده) را انجام داد. شبه‌نظامیان مسلح حاضر در این عملیات، حلب را تصرف کردند و تا حمص پیشروی کردند که در نتیجه آن حکومت بشار اسد سرنگون شد.

اتاق عملیات فجرالحریه

رکن اصلی این اتاق عملیات را گروهک موسوم به ارتش آزاد (جیش الوطنی) تشکیل می‌داد که عبارت بود از گروه‌های مسلح سوری مستقر در شمال این کشور، به‌ویژه در مناطق تحت قیمومیت ترکیه. از سال ۲۰۱۶ که ترکیه به‌صورت مستقیم وارد سوریه شد، تلاش کرد گروه‌های مسلح در شمال استان حلب را بار دیگر سازمان‌دهی کند و در قالب سازمان رزم واحدی به‌اسم جیش الوطنی، متشکل سازد.

در تمام سال‌های پس از ۲۰۱۶، گروه‌های مسلح مجبور به انجام یکی از این سه اقدام بودند: یا باید با ارتش حکومت مرکزی به‌رهبری بشار اسد کنار می‌آمدند، یا باید به ادلب می‌رفتند و یا اینکه راهی مناطق شمال سوریه که تحت قیمومیت ترکیه قرار داشت، می‌شدند، در این بین این گروه‌ها اگر به شمال می‌رفتند مجبور بودند به جیش الوطنی ملحق شوند، جیش الوطنی به این صورت بسط و توسعه یافت و به نیروهای پیرو ارتش ترکیه مبدل شد. از نظر سلسله‌مراتب فرماندهی نیز گروهک موسوم به ارتش آزاد ذیل ارتش ترکیه فعالیت می‌کند.

اتاق عملیات جنوب

این دسته را گروهک‌های مسلح مقیم در جنوب سوریه تشکیل می‌دهند که عمدتاً در استان درعا حاضر هستند. این گروهک‌ها در سال ۲۰۱۸ با وساطت امارات متحده عربی و ضمانت روسیه با ارتش سوریه سازش کرده بودند. ارتش سوریه نیز به‌جز چند درگیری پراکنده تقریباً بدون چالش عمده‌ای به استان درعا بازگشته بود. در سال‌های اخیر مهم‌ترین مجموعه این گروه «تیپ هشتم از سپاه پنجم» (لواء الثامن فیلق الخامس) به‌شمار می‌رفت، سپاه پنجم ذیل روسیه فعالیت می‌کرد و از نوعی استقلال ضمنی هم برخوردار بود.

اتاق عملیات دمشق

اتاق عملیات دمشق عمدتاً متشکل از همین گروهک‌های مسلح حاضر در استان‌های جنوبی سوریه بود که پس از تسلط بر قنیطره و درعا و در حین ورود به استان دمشق با گروهک‌های مسلح موسوم به فصائل «تسویه» مستقر در استان «حومه‌دمشق» متحد شدند و اتاق عملیات دمشق را تشکیل دادند.

امروز وقتی از اتاق عملیات دمشق صحبت می‌کنیم مقصود مجموعه‌ای از گروه‌های معارض را در بر می‌گیرد که نخستین آنها تحت عنوان «معظمیه» در سال ۲۰۱۵ و آخرین آنها در سال ۲۰۱۸ در منطقه «بیت‌جن» شکل گرفته بود. این گروهک‌ها با وساطت ترکیه با ارتش سوریه سازش کرده بودند و به‌خلاف گروه‌های جنوبی از ظرفیت‌ و توان و نیروی انسانی زیاد و قابل‌توجهی برخوردار نبودند و تسلیحات آنها سبک بود.