یک بام و دو هوای «برلین»؛حمایت از اسرائیل و گرفتن ژست حقوق بشری در غزه

تصمیم آلمان برای توقف ارسال تسلیحات به اسرائیل در میانه جنگ غزه، نه فقط یک اقدام حقوقی یا دیپلماتیک، بلکه بازتاب مستقیم فشار افکار عمومی و اعتراضات گسترده به قحطی، محاصره و کشتار غیرنظامیان فلسطینی است. صحنه‌هایی از مرگ کودکان بر اثر گرسنگی و حملات مکرر به مناطق مسکونی، در داخل آلمان موجی از اعتراضات مدنی، تجمعات دانشجویی و کارزارهای حقوق بشری ایجاد کرده که دولت برلین دیگر نمی‌توانست آن را نادیده بگیرد. تصمیم برلین را می توان از سه زاویه مورد تحلیل و بررسی قرار داد؛ تعهدات حقوق بین الملل، ملاحظات سیاست خارجی آلمان و پیامدهای آن بر مناسبات آلمان و اسرائیل

۱. بعد حقوقی و تعهدات بین‌المللی

آلمان عضو معاهده تجارت تسلیحات (ATT) و امضاکننده کنوانسیون‌های ژنو است. هر ۲ معاهده به‌صراحت کشورها را موظف می‌کنند از صادرات سلاحی که می‌تواند در کشتار غیرنظامیان یا نقض فاحش حقوق بشر به‌کار رود، خودداری کنند. تداوم صادرات تسلیحات آلمان با وجود گزارش‌های سازمان ملل و نهادهای بشردوستانه به اسرائیل می‌توانست نقض آشکار این تعهدات باشد. تصمیم برلین از این منظر دیرهنگام، اما اجتناب‌ناپذیر بود.

۲. سیاست داخلی و فشار اجتماعی

گرچه دولت آلمان سال‌ها حمایت از اسرائیل را «بخشی از مسئولیت تاریخی» خود معرفی کرده است، اما این توجیه دیگر در برابر واقعیت‌های غزه پاسخ‌گو نیست. جامعه مدنی، احزاب چپ‌گرا، گروه‌های حقوق بشری و حتی بخش‌هایی از کلیساها و نهادهای فرهنگی، آشکارا علیه ارسال سلاح به اسرائیل موضع گرفتند. فشار افکار عمومی به‌ویژه با گسترش تصاویر و گزارش‌ها از قحطی و کشتار در غزه به نقطه‌ای رسید که دولت آلمان برای حفظ مشروعیت داخلی خود ناچار به عقب‌نشینی شد.

۳. سیاست خارجی و تناقض‌های آلمان

برلین می‌کوشد همزمان هم «حامی تاریخی اسرائیل» باشد و هم «مدافع حقوق بشر» و میانجی بی‌طرف در خاورمیانه اما تداوم ارسال تسلیحات به رژیمی که متهم به ارتکاب جنایات جنگی است، این تناقض را آشکارتر از همیشه ساخته بود. توقف صادرات تسلیحات تلاشی است برای ترمیم این تصویر، هرچند نمی‌تواند واقعیت همراهی سال‌های گذشته آلمان با ماشین جنگی اسرائیل را از یادها ببرد. این تصمیم می‌تواند شکاف تازه‌ای در روابط استراتژیک برلین- تل آویو ایجاد کند. این احتمال وجود دارد که اسرائیل این تصمیم را خیانت یا کاهش حمایت تاریخی آلمان تفسیر کند.

قراردادهای نظامی و همکاری‌های اطلاعاتی تحت فشار قرار می‌گیرند و تل‌آویو بیش از پیش به واشنگتن و دیگر متحدان نظامی متکی خواهد شد. در مقابل، آلمان تلاش خواهد کرد با کمک‌های غیرنظامی و دیپلماتیک، از ریزش کامل رابطه جلوگیری کند.

تصمیم برلین اگرچه از نظر حقوق بین‌الملل قابل دفاع است، اما در واقع نتیجه مستقیم اعتراضات اجتماعی و فشار افکار عمومی علیه فاجعه انسانی در غزه اتخاذ شد. این اقدام بیش از هر چیز نشان می‌دهد که حتی یکی از نزدیک‌ترین متحدان رژیم صهیونیستی در اروپا نیز دیگر نمی‌تواند چشم خود را بر قحطی، محاصره و کشتار غیرنظامیان ببندد. توقف صادرات سلاح به معنای گسست کامل روابط نیست، اما نشانه‌ای روشن از تغییر فضای سیاسی در اروپا و افزایش هزینه‌های بین‌المللی تداوم جنگ برای تل آویو است.