تهدید عجیب ترکیه علیه ایران/ از چشم انداز مبهم روابط دو کشور تا گسترش نفوذ ترک ها در سوریه

گروه بین الملل عصرقانون:‌ «هاکان فیدان وزیر خارجه ترکیه در مصاحبه با شبکه تلویزیونی الجزیره در پاسخ به سوالی درباره تاثیرات تحولات در سوریه بر وضعیت منطقه ای ایران مدعی شد که ایران در یک دوره طولانی با حمایت از شبه نظامیان در منطقه سیاست منطقه ای خود را پیش برده که این سیاست، مدیریت با ریسک بالاست. این سیاست برای ایران موفقیتهایی داشته است اما برای حفظ این موفقیتها هزینه های بیشتری را صرف کرده است. برای حفظ موفقیتها و پیروزی ها در عراق و سوریه، ایران مجبور شد هزینه های بیشتری صرف کند. فیدان همچنین ادعا کرد که به مقامات ایرانی گفته است که باید این سیاست را تغییر دهند زیرا اگر این نوع سیاست موفقیتی به همراه داشته باشد، اما در بلند مدت از نظر ساختاری هم بر نظام ایران و هم منطقه بار بزرگی ایجاد خواهد کرد. در دوره جدید، تحولات درس بزرگی به ایران داده است. باید همبستگی منطقه ای را افزایش دهیم و اشتباهات گذشته را ادامه ندهیم.  وزیر خارجه ترکیه با تهدید ضمنی ایران گفت: اگر شما با حمایت از یک گروه در کشوری به دنبال ایجاد ناراحتی در آن کشور باشید، کشور دیگری نیز با حمایت از گروههای داخل کشورتان شما را ناراحت می کند. یعنی در دنیا دیگر هیچ چیزی پنهان نیست. قابلیتهایی که شما دارید دیگران هم دارند. بر همین اساس اگر می خواهید که به شیشه شما سنگ نزنند، به شیشه دیگران سنگ نزنید.»

پس از سقوط بشار اسد در سوریه، روابط ترکیه و ایران به‌عنوان دو بازیگر مهم منطقه‌ای ممکن است دستخوش تغییرات چشمگیری شود. این تغییرات به دلیل تحولات استراتژیک سوریه و منافع متضاد این دو کشور در بحران سوریه رخ می‌دهد.

منافع ترکیه و ایران در سوریه

ترکیه و ایران طی سال‌های جنگ داخلی سوریه، رویکردهای متفاوتی نسبت به این بحران داشته‌اند. ترکیه اصولاً از جناح‌های مخالف اسد و گروه های معارض حمایت کرده بود و به دنبال ایجاد مناطق امن و جلوگیری از تشکیل هرگونه منطقه خودمختار کردها در مرزهای خود بوده، چراکه چنین اتفاقی می‌توانست تجزیه‌طلبی کردها در ترکیه را تقویت کند.

فرصت‌های ترکیه برای گسترش نفوذ پس از سقوط بشار اسد

 ترکیه به دنبال گسترش نفوذ خود در مناطق شمالی سوریه خواهد بود. هدف اصلی آن ایجاد یک منطقه حائل در برابر نیروی کردها (مانند نیروهای YPG که ترکیه آنها را مرتبط با حزب کارگران کردستان – PKK – می‌داند) و تقویت جناح‌های نزدیک به خود خواهد بود. این تلاش ضمن کمک به تأمین امنیت ملی ترکیه، امکان کنترل بیشتر ترکیه بر آینده سوریه را فراهم می‌کند.

امکان همکاری یا شدت رقابت؟

تحولات پس از سقوط اسد می‌تواند بستری برای هم مشارکت و هم رقابت بین ایران و ترکیه فراهم کند:
همکاری‌ احتمالی: هر دو کشور تمایلی به گسترش گروه‌های افراطی در منطقه ندارند که ممکن است باعث بی‌ثباتی در مرزهای مشترک‌شان شوند. این موضوع می‌تواند زمینه‌ای برای همکاری در برخی زمینه‌های امنیتی و شاید مذاکرات اقتصادی بین دو کشور ایجاد کند.

افزایش رقابت: بااین‌حال، تفاوت منافع اساسی ایران و ترکیه، خصوصاً در مناطقی مثل شمال سوریه یا در زمینه ایجاد دولتی متحد یا غیرمتمرکز در سوریه، ممکن است باعث تشدید تنش‌ها شود. ایران ممکن است حمایت از جناح‌های وفادار به خود را گسترش دهد، درحالی‌که ترکیه نیز تلاش خواهد کرد مخالفان اسد را تقویت کند تا نفوذ خود را در این کشور بیشتر کند.

نقش سایر قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی

روابط ترکیه و ایران نیز به شدت تحت تأثیر نفوذ بازیگران دیگر، از جمله روسیه و ایالات متحده، خواهد بود. در شرایط پس از سقوط اسد، چگونگی تعامل این قدرت‌ها با ترکیه و ایران می‌تواند بر الگوی روابط این دو کشور اثرگذار باشد.

آینده روابط ایران و ترکیه پس از سقوط بشار اسد به‌شدت وابسته به چشم‌انداز سیاسی و امنیتی سوریه خواهد بود. هرچند که احتمال همکاری میان این دو کشور بر سر موضوعات مشترک امنیتی وجود دارد، اما تفاوت دیدگاه‌ها و منافع استراتژیک آن‌ها حول مسائل اساسی (مانند نقش کردها و دولت آینده سوریه) ممکن است باعث افزایش رقابت‌ها در منطقه شود.