پرواز «نانو» بر بستر تورم؛ رشد ۹۷ درصدی سالانه در بازار نانو ایران

میانگین نرخ رشد ۹۷ درصدی سالانه بازار نانو بدان معناست که حجم فروش محصولات نانو در کشور تقریباً هر سال دو برابر شده است. این رشد قابل توجه در حالی رخ داده که بیشترین جهش در سال ۱۳۹۹ با ۱۶۰ درصد رشد ثبت شده و رشد سال ۱۴۰۲ نیز با ۱۰۲ درصد، فراتر از اهداف تعیین‌شده (۴۰ درصد) بوده است.

با وجود تأثیرگذاری عواملی چون افزایش نرخ ارز و تورم بر شاخص‌های اقتصادی کشور از سال ۱۳۹۶، بازار نانو ایران همچنان از رشد پایدار برخوردار بوده و حتی سهم صادرات در این حوزه نیز در سال ۱۴۰۲ به ۵۷٬۱۰۰ میلیارد ریال (معادل ۹.۲ درصد از کل بازار) رسیده است.

افزون بر بازار محصولات، بازار تجهیزات فناوری نانو نیز در سال‌های اخیر به‌ویژه در سال‌های ۱۳۹۹، ۱۴۰۰ و ۱۴۰۲ رشد قابل ملاحظه‌ای داشته است؛ چنانکه در سال ۱۴۰۲ پس از یک دوره افت، رشدی نزدیک به ۶۰ درصد را تجربه کرده و دستگاه‌هایی مانند «خشک‌کن انجمادی» و «لایه‌نشانی اسپاترینگ» در صدر تجهیزات پرفروش قرار گرفته‌اند.

این آمارها، تصویری روشن از پویایی، ظرفیت صادراتی، و روند صعودی فناوری نانو در کشور ارائه می‌دهد که می‌تواند مبنایی برای سیاست‌گذاری‌های کلان‌تر در عرصه علم، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان باشد.

وضعیت رشد بازار نانو ایران

طبق تعریف بازار فناوری نانو که در استاندارد بین‌المللی ایزو به شماره ۲۰۱۵:۱۸۱۱۰ TS/ISO به تصویب رسید بازار فناوری نانو شامل سه بخش زیر است:  بازار کالاهای نانو، بازار تجهیزات نانو و بازار خدمات فناوری نانو.

متوسط رشد سالانه بازار فناوری نانوی ایران از سال ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۲ حدود ۹۷درصد بوده است؛ یعنی هر سال حجم فروش بازار نانو تقریبا دو برابر شده است.

بیشترین رشد بازار فناوری نانو مربوط به سال ۱۳۹۹ با ۱۶۰درصد و رشد بازار فناوری نانو در سال ۱۴۰۲ نیز ۱۰۲درصد بوده است. محاسبه این بازار در سال ۱۴۰۳ نیز در دست اقدام است و گزارش نهایی آن درپایان تابستان سال جاری منتشر خواهد شد.

روند رشد سالیانه بازار فروش محصولات فناوری نانو ساخت داخل در سال‌های گذشته در نمودار زیر آمده است:

روند رشد سالیانه بازار محصولات فناوری نانو ساخت ایران (۱۳۹۲-۱۴۰۲)

از سال ۱۳۹۶ با افزایش نرخ دلار و تورم سالانه، درصد رشد منهای تورم بازار فناور ی نانوی ایران نیز کمتر شده است ولی همچنان بالاتر از هدف‌گذار ی انجام شده در این شاخص (۴۰ درصد) برای سال ۱۴۰۲ است. متوسط چهار ساله رشد فروش محصولات فناور ی نانوی ایران در نمودار زیر نشان داده شده است؛  نرخ تورم سالانه مطابق با آمار رسمی مرکز آمار است که در اینجا به‌صورت میانگین چهارساله گزارش شده است:

متوسط چهارساله رشد فروش محصولات فناوری نانوی ایران (۱۳۹۳-۱۴۰۲)

از مجموع بازار فروش محصولات نانو ساخت ایران در سال ۱۴۰۲ سهم صادرات ۵۷٬۱۰۰ میلیارد ر یال (۹٫۲ درصد) مربوط به صادرات این محصولات به کشورهای دیگر و ۵۶۱٬۷۹۰ میلیارد ر یال آن مربوط به فروش در بازار داخلی بوده اســت. ســهم صادرات و فروش داخل در کنار حجم کل بازار فروش محصولات نانو ســاخت ایران در نمودار زیر نمایش داده شده است:

آمار کل فروش محصولات نانو ساخت ایران به تفکیک صادرات و فروش داخل (میلیارد ریال ) در سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۲

ارزش دلار ی حجم فروش محصوالت نانو ساخت ایران در نمودار ۷ آمده است:

بازار تجهیزات در دو سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ با رشد خوبی همراه بود. در سال ۱۴۰۲ پس از یک سال افت در مقدار فروش، رشد نزدیک به ۶۰درصد را تجربه کرده است. ۵ دســتگاه پرفروش سال ۱۴۰۲ به ترتیب شامل «دســتگاه خشک‌کن انجمادی»، «لایه‌نشانی اسپاترینگ رومیزی»، «سیستم پوشش‌دهی در خلا به روش PVD»، «دستگاه‌های طیف‌سنجی نوری» و «دستگاه الکترور یسی» می شود.

روند فروش تجهیزات آزمایشگاهی و صنعتی فناور ی نانو ایران در نمودار زیر آمده است:

روند فروش سالیانه تجهیزات نانو ایران (میلیارد ریال ) در طی سال های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۲