نگاهی به تاریخچه به رسمیت شناختن کشور فلسطین؛ نمایش‌های سیاسی که هرگز اجرا نشد

به رسمیت شناختن کشور فلسطین یک فرایند تاریخی و سیاسی طولانی بوده که با تاسیس سازمان آزادی بخش در سال ۱۹۶۴ به عنوان نهادی که نماینده مردم فلسطین باشد، آغاز شد.

این فرایند از طریق نقاط عطف مهمی از جمله جنگ ۱۹۶۷ و گسترش اشغالگری‌های رژیم صهیونیستی و بعد از آن به رسمیت شناختن حق تعیین سرنوشت فلسطینیان در اجلاس‌های عربی و سازمان ملل متحد، تکامل یافت.

در سال ۱۹۸۸ شورای ملی فلسطین، رسما تاسیس کشور فلسطین را اعلام کرد و بعد از آن کشورهای مختلف در قاره‌های سراسر جهان در طول تاریخ، کشور فلسطین را به رسمیت شناختند و جایگاه آرمان فلسطین در صحنه بین‌المللی تقویت شد.

این فرایند با ابتکارهای بین‌المللی از جمله ابتکار موسوم به راهکار دو دولتی، برای حل و فصل درگیری فلسطینی‌ها و صهیونیست‌ها با تاسیس یک دولت مستقل فلسطینی در مرزهای ۱۹۶۷ به پایتختی قدس شرقی مرتبط بوده است.

تاریخچه به رسمیت شناختن کشور فلسطین در جهان

در اینجا قصد داریم به مهمترین نقاط عطف تاریخی در روند به رسمیت شناختن کشور فلسطین اشاره کنیم:

-در سال ۱۹۶۴ سازمان آزادی بخش فلسطین بعد از قطعنامه صادر شده توسط اولین اجلاس سران عرب در قاهره تاسیس شد تا به عنوان نهادی برای نمایندگی ملت فلسطین باشد.

-در سال ۱۹۶۷ جنگی که میان اسرائیل با کشورهای عربی از جمله مصر، سوریه، اردن و عراق اتفاق افتاد، با اشغال کرانه باختری و نوار غزه توسط رژیم صهیونیستی به پایان رسید و مساحت اراضی اشغالی را تقریبا سه برابر چیزی کرد که این رژیم در سال ۱۹۴۸ تصرف کرده بود.

-در سال ۱۹۷۴ در اجلاس سران عرب در مغرب قطعنامه‌ای صادر شد که سازمان آزادی بخش را به عنوان تنها نماینده مشروع ملت فلسطین به رسمیت شناخت و بعد از آن مجمع عمومی سازمان ملل متحد متعاقباً حق فلسطینی‌ها برای تعیین سرنوشت خود و استقلالشان را به رسمیت شناخت و به سازمان آزادی بخش فلسطین، جایگاه ناظر در سازمان ملل را داد.

-در ۱۵ نوامبر ۱۹۸۸ یاسر عرفات، رئیس فقید سازمان آزادی بخش فلسطین در جریان نشست شورای ملی فلسطین در الجزایر، تاسیس کشور فلسطین به پایتختی قدس را اعلام کرد و دقایقی بعد از این اعلام، الجزایر اولین کشوری بود که رسماً کشور مستقل فلسطین را به رسمیت شناخت.

-در نوامبر ۱۹۸۸ یک هفته بعد از اعلام کشور فلسطین، ۴۰ کشور از جمله چین، هند، ترکیه و اکثر کشورهای عربی کشور فلسطین را به رسمیت شناختند و همه کشورهای آفریقایی و جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی هم از این اقدام پیروی کردند؛ به طوری که تا پایان سال، ۷۸ کشور در جهان کشور فلسطین را به رسمیت شناختند.

-در سال ۱۹۹۳ بعد از کنفرانس موسوم به کنفرانس صلح مادرید، سازمان آزادی بخش فلسطین به ریاست یاسر عرفات، و رژیم صهیونیستی به نخست وزیری اسحاق رابین، مذاکرات محرمانه‌ای را در اسلو، پایتخت نروژ آغاز کردند که این مذاکرات به امضای توافق‌نامه‌های اسلو منجر شد.

در این توافق‌نامه‌ها به پایان چندین دهه تقابل و درگیری میان فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها اشاره شده بود و شامل چندین بند مربوط به ساختار و ترکیب تشکیلات خودگردان فلسطین و تاسیس یک تشکیلات خودگردان انتقالی بود، اما مفاد این توافق‌نامه‌ها تا امروز هم به مرحله اجرا در نیامده است.

-در سال ۱۹۶۶ اولین انتخابات عمومی فلسطین برگزار شد که در جریان آن یاسر عرفات به عنوان رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین انتخاب شد.

-در سال ۲۰۰۲ طرح موسوم به ابتکار صلح عربی به رهبری عبدالله بن عبدالعزیز، پادشاه وقت عربستان تصویب شد که این طرح، عادی‌سازی روابط میان کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی را در ازای عقب نشینی این رژیم از اراضی اشغالی تعیین شده در مرزهای ۴ ژوئن ۱۹۶۷ و تاسیس کشور فلسطینی به پایتختی قدس تصریح می‌کرد.

اما این طرح هم به مرحله اجرا درنیامد و کشورهای عربی بدون اجرای شرط مذکور به سمت عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی حرکت کردند.

– در سال ۲۰۰۸ لبنان کشور فلسطین را به رسمیت شناخت و بعد از آن سوریه در سال ۲۰۱۱ همین کار را انجام داد و سپس کشورهای آمریکای مرکزی و آمریکای لاتین هم از این اقدام پیروی کردند.

-در سال ۲۰۱۲ تشکیلات خودگردان فلسطین یک کمپین دیپلماتیک را در سطح نهادهای بین المللی برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین آغاز کرد. در ماه نوامبر این سال، مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامه ۱۹/۶۷ را تصویب کرده و به فلسطین جایگاه ناظر غیر عضو در سازمان ملل را داد. ۱۳۸ کشور به این قطعنامه رای مثبت، ۹ کشور رای منفی و ۴۱ کشور رای ممتنع دادند.

در همین سال فلسطین به عضویت سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) درآمد و این امر باعث شد آمریکا بودجه خود را به این سازمان که تقریباً ۲۲ درصد از بودجه آن بود به حالت تعلیق در بیاورد. پارلمان‌های انگلیس، فرانسه، اسپانیا، ایتالیا و ایرلند نیز از دولت‌های خود خواستند که کشور فلسطین را به رسمیت بشناسند.

-در سال ۲۰۱۴ سوئد بعد از جمهوری چک، مجارستان، لهستان، بلغارستان، رومانی و قبرس، اولین کشور عضو اتحادیه اروپا بود که رسماً کشور فلسطین را به رسمیت شناخت.

-در سال ۲۰۱۵ کشور فلسطین به دیوان کیفری بین المللی پیوست و اجازه انجام تحقیقات در مورد عملیات‌های نظامی انجام شده در اراضی فلسطین صادر شد و در همان سال واتیکان هم کشور فلسطین را به رسمیت شناخت.

-در سال ۲۰۱۶ شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه ۲۳۳۴ را تصویب کرده و از رژیم اشغالگر صهیونیستی خواست که فوراً و به طور کامل همه فعالیت‌های شهرک سازی در اراضی اشغالی فلسطین از جمله قدس شرقی را متوقف کند.

-در این قطعنامه تاکید شده بود که هیچ تغییری در مرزهای ۴ ژوئن ۱۹۶۷ از جمله در مورد قدس، به جز مواردی که طرفین از طریق مذاکرات بر سر آن توافق کرده‌اند، به رسمیت شناخته نمی‌شود.

-در سال ۲۰۱۷ دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، قدس را به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی اعلام کرده و به وزارت امور خارجه ایالات متحده دستور داد سفارت این کشور را از تل‌آویو به قدس منتقل کند.

در آن زمان مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای صادر کرد که حق تعیین سرنوشت فلسطینیان را تایید می‌کرد و این قطعنامه با حمایت ۱۷۶ کشور همراه بود، اما آمریکا و رژیم صهیونیستی در کنار پنج کشور با آن مخالفت کردند و چهار کشور هم رای ممتنع دادند.

-در سال ۲۰۲۰ ترامپ به احتمال تاسیس کشور فلسطین اشاره کرد؛ مشروط بر اینکه فلسطینی‌ها به شروط مندرج در طرح او تحت عنوان «معامله قرن» عمل کنند.

-در ماه مه ۲۰۲۴ مجمع عمومی سازمان ملل متحد با ۱۴۳ رای قطعنامه‌ای را تصویب کرد که از درخواست عضویت کامل فلسطین در این سازمان حمایت می‌کرد.

در آن زمان نروژ، ایرلند و اسپانیا، به رسمیت شناختن کشور فلسطین را اعلام کردند و ماه بعد اسلوونی نیز به آنها پیوست و به این ترتیب تعداد کشورهایی که کشور فلسطین را به رسمیت می‌شناختند به ۱۴۸ کشور از ۱۹۳ عضو سازمان ملل رسید.

-در جولای ۲۰۲۴ دیوان بین المللی دادگستری در حکمی اعلام کرد که حضور اسرائیل در اراضی اشغالی فلسطین غیرقانونی بوده و این رژیم باید هرچه زودتر به اشغالگری خود پایان دهد، فعالیت‌های شهرک سازی را متوقف کند، شهرک نشینان را از اراضی فلسطینی‌ها بیرون ببرد و غرامت بپردازد.

-در سپتامبر ۲۰۲۴ مجمع عمومی سازمان ملل از اسرائیل خواست تا ظرف ۱۲ ماه به اشغالگری خود در اراضی فلسطین پایان دهد.

-در سال ۲۰۲۵ فرانسه رسماً تعهد خود را برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین اعلام کرد و امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه گفت که این یک ضرورت سیاسی است.

در ۲۱ سپتامبر سال جاری، انگلیس، کانادا، استرالیا و پرتغال پیش از کنفرانس موسوم به راهکار دو دولتی که به ریاست مشترک عربستان و فرانسه برگزار شد اعلام کردند که کشور فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند.

سونامی نمایش سیاسی برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین بدون گام عملی

اما با بررسی این روند طولانی از به رسمیت شناختن کشور فلسطین، سوال مهمی که ایجاد می‌شود آن است که این روند تاکنون چه فایده‌ای داشته است و چرا در عمل منجر به تشکیل کشور فلسطین نشد.

دلال عریقات، استاد دیپلماسی در دانشگاه عربی- آمریکایی در این زمینه اعلام کرد که این تغییر در موضع بین المللی برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین را نمی‌توان به معنای واقعی، پیروزی دانست؛ مگر اینکه با گام‌های جدی و فوری برای نجات فلسطینی‌ها در غزه از جنایات نسل کشی اسرائیل همراه شود و جلوی بلعیدن کامل کرانه باختری توسط این رژیم را بگیرد.

وی در گفتگو با الجزیره اظهار داشت: توقف فروش سلاح به اسرائیل و متوقف کردن روابط سیاسی، تجاری و امنیتی با این رژیم باید در صدر گام‌هایی باشد که کشورهای جهان که کشور فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند انجام می‌دهند.

این استاد دانشگاه فلسطینی گفت: این کشورها همچنین باید دادن ویزا به همه شهرک نشینان صهیونیست و نه فقط شهرک نشینانی که خشونت طلب هستند را متوقف کنند و به دستورات صادر شده توسط دادگاه‌های بین المللی درباره سران صهیونیست از جمله حکم بازداشت آنها پایبند باشند.

وی ادامه داد: به رسمیت شناختن کشور فلسطین همچنین فرانسه را در تحقق حق فلسطینی‌ها برای تعیین سرنوشت خود که یک حق طبیعی است، در برابر مسئولیت بزرگی قرار می‌دهد. نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشیم این است که این سونامی دیپلماتیک برای فلسطین، در زمانی رخ می‌دهد که مردم این سرزمین در معرض تجاوزات وحشیانه اسرائیلی‌ها در غزه و کرانه باختری قرار دارند و این بدان معناست که به رسمیت شناختن کشور فلسطین بدون انجام اقدامات عملی جهت تاسیس چنین کشوری بی معنا و بیهوده خواهد بود.

جرمی کوربین، عضو پارلمان انگلیس و رئیس سابق حزب کارگر در این زمینه گفت که به رسمیت شناختن کشور فلسطین گامی مهم در تاریخ مبارزه فلسطینیان است، اما باید فشار بیشتری بر آمریکا جهت تغییر موضع آن مقابل اتفاقات غزه و کرانه باختری وارد شود.

وی افزود: بعد از به رسمیت شناختن کشور فلسطین، فرانسه و انگلیس وظیفه دارند تامین سلاح و دادن خدمات در سطح اطلاعاتی به اسرائیل را متوقف کنند تا موضعی که در به رسمیت شناختن کشور فلسطین اتخاذ کرده‌اند، ارزش خود را از دست ندهد.

این نماینده پارلمان انگلیس اظهار داشت: کسانی که تصمیم گرفته‌اند کشور فلسطین را به رسمیت بشناسند، باید تلاش بیشتری برای محافظت از فلسطینیان، تامین غذا و دارو برای آنها و تضمین جنبش‌های جهانی در حمایت از فلسطین انجام دهند تا آمریکا، اسرائیل، مجارستان، آلمان و دیگر کشورهایی که در سمت اشتباه تاریخ ایستاده‌اند را تحت فشار بگذارند.

وی تاکید کرد که با همه این وجود ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که ترامپ در آینده نزدیک موضع خود را تغییر دهد و تحت فشار افکار عمومی جهان موضعی ناگهانی در حمایت از فلسطین اتخاذ کند، چرا که او همچنان از اسرائیل حمایت می‌کند، با وجود اینکه شاهد بمباران غزه و تخریب کرانه باختری توسط اسرائیل است.