ضرغامی: تلفیق خلاقیت با نمادهای معماری ایرانی-اسلامی ضروری است

به گزارش گروه فرهنگی عصر قانون، سیدعزت الله ضرغامی در سومین نشست از سلسله نشست‌های میراث فرهنگی با موضوع معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی که روز سه شنبه – ۲ آبان ماه- با حضور شماری از صاحب‌نظران، فعالان حرفه‌ای و مدیران حوزه معماری و شهرسازی در دفتر معاونت میراث فرهنگی برگزار شد، با اشاره به ضرورت برگزاری این جلسه کارشناسی برای بررسی مسائل مختلف معماری که موضوع گمشده و فراموش شده امروز است، بیان کرد: معماری در طول چند هزار سال از تفکر در هر دوره‌ای و با توجه به اعتقادات آن دوره شکل گرفته است.

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، انقلاب اسلامی را رویدادی تحول آفرین در زندگی مردم عنوان کرد و ادامه داد: این تحول بزرگ اجتماعی، فرهنگی، دینی و سبک زندگی که در بسیاری جنبه‌ها موجب تغییرات بنیادی و اساسی شد، در معماری اتفاق نیفتاد و متناسب با شأن انقلاب اسلامی، معماری خودش را نشان نداد.

وی با اشاره به ضرورت معرفی الگوهایی برای شهرسازی و ساخت بناهای شهری متناسب با نمادهای ایرانی و اسلامی، تصریح کرد: در این جلسه الگوهای زیبا متناسب با ذائقه‌های نسل جدید با ویژگی‌های ایرانی و اسلامی باید پیشنهاد و برای اجرایی شدن معرفی شود. باید الگوهای متناسب با ذائقه‌های نسل جدید با ویژگی‌های ایرانی و اسلامی باید پیشنهاد و برای اجرایی شدن معرفی شود.

وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بر طرح پیشنهادهایی برای ارائه به دولت و دیگر مسئولان در راستای جبران عقب‌ماندگی‌های دهه‌های گذشته تأکید کرد و افزود: «زیبایی» یک اصل زیربنایی و مورد پذیرش همه است، تلفیق خلاقیت و نوآوری با نمادهای معماری ایرانی-اسلامی برای ارائه مدل‌های عملیاتی متعدد به مردم ضرورت دارد.

ضرغامی این جلسه را مصداق همدلی دانست که با کنار گذاشتن جبهه‌بندی‌ها می‌توان به راه‌حل‌های اجرایی رسید.

دلیل ناهنجاری بصری در معماری کشور

مهدی چمران رئیس شورای اسلامی شهر تهران در ادامه این نشست گفت: موضوع معماری بسیار مهم است. پیش تر در شورای انقلاب فرهنگی جلساتی برگزار شده بود و درباره معماری بحث‌هایی مطرح و مصوباتی هم داشتند اما همان موقع هم من گفتم این مصوبات راه به جایی نخواهد برد و همین گونه نیز شد.

وی افزود: در این میان موضوعات مهم در حوزه معماری، دانشگاه است اما در این میان نیز آفتی که وجود دارد تقلید است که این مسئله باعث شده تا شاهد ناهنجاری بصری در معماری در کشور هستیم که در حوزه‌های مختلف تاثیرگذار است.

چمران اضافه کرد: باید بتوانیم با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری، موضوع معماری ایرانی- اسلامی را در تهران و به نسبت در سایر استان‌ها عملیاتی کنیم.

رئیس شورای اسلامی شهر تهران خاطرنشان کرد: این جلسات بسیار خوب است اما باید برای آن موضوع تعیین کرد و موضوعات این جلسات را عملیاتی کنیم.

مصوبات نشست به برنامه هفتم توسعه اضافه شود

امیر فرجامی عضو شورای تدوین مقررات ملی ساختمان وزارت راه و شهرسازی نیز در این نشست گفت: اتفاق بسیار خوبی در وزارت میراث‌فرهنگی افتاده و خوشبختانه جلسات تخصصی در حوزه معماری در حال برگزاری است که قبلا وجود نداشت و اکنون شاهد برگزاری این جلسات تخصصی هستیم و پیشنهاد من این است که با توجه به تمدید یک ساله برنامه هفتم توسعه، مصوبات این جلسات به برنامه هفتم توسعه اضافه شود.

وی افزود: این که وضعیت معماری به این روز افتاده است دلیلش سرعت تحولات، اتفاقات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است. در کنار دانشگاه‌ها و نهادهای علمی، دستگاه‌های اجرایی از جمله وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برای تدوین شرایط مناسب معماری و شهرسازی نقش مهمی دارند.

فرجامی ادامه داد: وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سردمدار حوزه تمدن در کشور است و خوشحالیم که اکنون شاهد برگزاری چنین جلساتی هستیم که باعث حفظ معماری اصیل خواهد شد. در حال حاضر ساخت و سازهایی که دارد انجام می‌شود وضعیت مطلوبی ندارد.

معماری بازتاب دهنده سبک زندگی مردمان جامعه است

حامد مظاهریان معمار نیز در سخنانی در این جلسه گفت: معماری آئینه و بازتاب‌دهنده سبک زندگی جامعه خودش است بنابراین اگر اکنون ما از وضعیت معماری‌مان گلایه داریم تمام آن چیزی است که از دل جامعه بر می‌آید.

وی افزود: در تهران در حال حاضر یک میلیون پلاک ساختمانی داریم و اکنون تغییر دادن این یک میلیون پلاک کار سختی است‌. علت این که مردم به معماری رومی علاقه دارند به این علت است که ایرانیان به دلیل پیشنیه تاریخی که دارند به جزئیات اهمیت می‌دهند.

مظاهریان خاطرنشان کرد: وزارت میراث‌فرهنگی یکی از وظایفی که اکنون می‌تواند به نحو مطلوب آن را انجام دهد، حفظ وضعیت بناهای تاریخی موجود با معماری اصیل و مناسب است.

میراث‌فرهنگی در پایان کار ساختمان‌ها باید دیده شود

اسماعیل شیعه معمار نیز در ادامه گفت: به نظر من میراث‌فرهنگی باید بازتعریف شود. آیا میراث‌فرهنگی فقط حفظ ساختمان‌ها و ابنیه است؟ و یا حفظ سنت‌ها و آیین‌ها است؟ حاصل شهرهای امروزی ما در سه مورد تجلی می‌یابد که یکی از آن‌ها ضعف توجه به میراث‌فرهنگی است.

وی افزود: شهر قابل زیست، شهری است که تمدن‌ساز باشد و شهری است که مردم از شهر در هراس نباشند. در چنین شهری و در چنین شرایطی جایگاه میراث‌فرهنگی کجاست؟ ما به پایان کار ساختمان‌ها فکر نکردیم و جای میراث‌فرهنگی در این وضعیت خالی است.

شیعه خاطرنشان کرد: پیشنهاد من این است که نقش میراث‌فرهنگی را از طریق قانون در سایر نهادها از جمله شهرداری‌ها تبیین و تشریح کنیم.

در معماری باید از بازخوانی صرف شکل به محتوا برسیم

محمد سعید ایزدی معمار در ادامه گفت: از معماری گذشته این روزها، تکرار شکل گذشته را زیاد می‌بینیم و این وظیفه دانشگاه‌هاست تا اصول معماری گذشته را مرور کنند و از بازخوانی صرف شکل به محتوا برسیم.

وی افزود: در گذشته معماری ما با محیط، اقلیم و طبیعت هماهنگ بودند اما اکنون فاصله گرفتند به نظر می‌رسید باید در کیفیت‌های مد نظر در معماری باید توجه زیادی داشته باشیم که یکی از این کیفیت‌ها، توجه به آرامش در معماری است. ضوابط و مقررات باید بازنگری شود و کمیت حاصل بر شهرسازی ما بر روی معماری اصیل تاثیر گذاشته است.

ایزدی در ادامه یادآورشد: موضوع معماری فرابخشی است و تنها مربوط به وزارت میراث‌فرهنگی و یا وزارت راه و شهرسازی نیست بلکه باید یک نهاد فرابخشی متولی معماری در کشور باشد در معماری یکی از مهمترین موضوعاتی که باید به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد، الگوسازی است. این الگوسازی در قدم اول باید از سوی نهادهای دولتی انجام شود.

معماری، امری فرهنگی است

محمدحسن طالبیان معاون سابق میراث‌فرهنگی کشور و از پیشکسوتان میراث‌فرهنگی نیز در این جلسه گفت: واقعیت این است که معماری یک امر فرهنگی است و برای همین نوآوری و نیز تغییر در آن مهم است اما در کنار آن توجه به مفهوم اصالت نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در کنار این مسائل، موضوعی به نام انسجام و یکپارچگی وجود دارد که در ساخت شهرها باید زیبایی بصری حفظ شود.

طالبیان یادآور شد: در حقیقت برای رسیدن به معماری اصیل باید الگوها را بشناسیم در سفرها و ماموریت‌های خود به کشورهای مختلف تجربیاتی را از نزدیک مشاهده کردم که طی سال‌های اخیر ساختمان‌سازی‌های بعضی از کشورها منظم شده بود و چهره شهر تغییر کرده بود. این نشان می‌دهد که این شدنی است و لازمه‌اش این است که همه مردم قبول کردند که شکل شهر به چه صورت باشد.

معاون سابق میراث‌فرهنگی کشور ادامه داد: یکی از بزرگترین مصائب، طرح تفصیلی و طرح جامع شهرها است که ضابطه‌ها را بهم می‌زند. این طرح‌ها به حدی مشکل داشت که ما برای شهرهای تاریخی پیشنهاد دادیم طرح‌های ویژه در نظر بگیرند.

وی افزود: حفظ الگو در معماری یکی از موضوعاتی است که باید حتما به آن توجه کرد. به‌عنوان مثال در ثبت جهانی هورامان / اورامانات یکی از ایرادهایی که ارزیاب می‌گرفت وجود برخی از بناهای مرتبط به دستگاه‌های دولتی در این منطقه بود که سنخیتی با بافت تاریخی این منطقه نداشت از این رو حفظ الگو در معماری بسیار اهمیت دارد.

سرمایه را باید به سمت معماری هدایت کنیم

محمدرضا حائری یکی دیگر از شرکت کنندگان در این نشست تخصصی در سخنانی گفت: موضوعات مهمی که باید به آن توجه کنیم این است که مسائلی که در این جلسه مطرح می‌شود، موضوعاتی است که در درجه اول به این جمع برنمی‌گردد. با این حال بحث‌های امروز جبران مسئولیت‌های از دست رفته و فراموش شده این وزارتخانه است.

این معمار افزود: اگر بتوانیم سرمایه را به سمت معماری هدایت کنیم و معماران و بهره‌برداران را آموزش دهیم کار بزرگی کرده‌ایم. ما از نظر مبانی مشکلی نداریم بلکه از نظر مبادی مشکل داریم یعنی ورود ما به معماری داری ایراد است. در حال حاضر گردشگران تمایل زیادی برای اقامت در ساختمان‌های تاریخی دارند و این نشان دهنده اهمیت معماری ساختمان‌های تاریخی است.

موضوعات گذشته بررسی و آسیب‌شناسی شود

علیرضا انیسی معاون پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری نیز در این نشست تخصصی گفت: پیشنهاد می‌دهم برای شناخت بهتر مسائل مطرح شده در این نشست اول نسبت وزارت میراث‌فرهنگی با معماری مشخص شود ضمن این که پیشنهاد می‌دهم مسائل گذشته مورد آسیب‌شناسی و بررسی قرار گیرد.

وی ادامه داد: امروز ماخذ و مرجع دانشجوی ما در تحقیقات مرتبط با حوزه معماری، موتور جستجوی گوگل است و این نشان می‌دهد ما یک منبع غنی برای معماری اصیل ایرانی نداریم. برای این که به یک الگوی مناسب در معماری برسیم مسئولان باید عزم و اعتقاد داشته باشند.

باید به دنبال هویتی از معماری باشیم

محمود گلابچی با قدردانی از برگزاری چنین جلسه‌ای در ارتباط با معماری که مشکل اساسی کشور است بر ضرورت آسیب‌شناسی و ارائه راه حل و ضرورت حفظ چارچوب‌ها، اصول و ارزش‌ها،تأکید کرد و گفت: شهرسازی ما تقلیدی از معماری غرب است و باید به دنبال هویتی از معماری باشیم. با توجه به صحبت‌های مهندس ضرغامی باید پیشنهادها باید تبدیل به سند بالا و مبنای کار سایر دستگاه ها قرار گیرد.

وی به ضرورت تعریف وظایف و تکالیف برای دستگاهای مربوطه از سوی هیات دولت اشاره کرد و ادامه داد: باید آسیب‌شناسی شود چرا معماری ما در این‌جایگاه قرار دارد و نباید در جایگاهی که شایسته کشور است قرار نگرفتیم. باید ذائقه معماری مردم را بدانیم، دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی، دستگاه های نظارتی و اجرایی، نظام مهندسی، مجامع حرفه ای و صدا و سیما این اهداف شناسایی شده را عملی کنند و بعد هویتی را که شایسته تمدن پرشکوه و تاریخ ایران که متناسب با اندیشه انقلاب اسلامی باشد، معرفی کنند.

فرهنگ زیربنای اصول و معیارهای زیبایی‌شناسی

عبدالمجید نقره کار استاد دانشگاه با بیان اینکه اصول فرهنگی ثابت و تمدن‌ها وابسته به شرایط زمانی و مکانی هستند، افزود: چرا گفته‌اند میراث فرهنگی و نگفته‌اند میراث تاریخی یا تمدنی به این دلیل که فرهنگ زیربنای اصول و معیارهای زیبایی‌شناسی است.

وی فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر تمدن نوین اسلامی با هویت ایرانی اسلامی را راهبردی‌ دانست که می‌تواند ما را هدایت کند و تصریح کرد: فرایند معماری پنج مرحله دارد که اسلام پنج مرحله آن را تضمین کرده است. اسلام دارای عالی‌ترین مکتب زیبایی‌شناسی و کامل‌ترین ارزش‌ها در حوزه انگیزه و خلاقیت انسانی است که ایدئالیسم و رئالیسم را تجمیع کرده و راه حل ارائه داده است.

این صاحب نظر حوزه معماری، اصلاح سرفصل دروس دانشگاه و تغییر رویکرد وزارت راه و شهرسازی و شورای عالی شهرسازی را در این راستا مهم دانست.

ضرورت تشکیل اتاق فکر برای معماری اسلامی- ایرانی

محمدرضا پورجعفر معمار با اشاره به غیبت اندیشه و حاکم بودن ابزار به جای خرد بر ضرورت تشکیل یک اتاق فکر فعال تاکید کرد و گفت: در طراحی شهری هماهنگی یک اصل و ضرورت است،هماهنگی جایگاهی در طرح‌های تفصیلی و جامع ندارد که باید در اتاق فکر ایجاد شده هماهنگی پیگیری شود.

پورجعفر در راهنمای طراحی شهری بر ارائه چارچوبی برای صدور پروانه بر اساس هماهنگی تاکید و به ضرورت ورود جدی و داشتن برنامه در حوزه متاورس اشاره کرد.

اسلام‌ نسبت به سایر مکاتب بر ارتباط معماری و انسان توجه دارد

حمیدرضا صارمی معمار با اشاره به ارتباط معماری اسلام با انسان، ادامه داد: باید به تعریفی مشترک درباره معماری اسلامی برسیم که با توجه به قبول ‌اصول، ارائه‌ای نوین داشته باشیم. اسلام‌ نسبت به سایر مکاتب بر ارتباط معماری و انسان توجه دارد و دستاوردهایی برای انسان دارد که در سایر مکاتب به آن توجه نشده است.

صارمی با بیان اینکه مفهوم شهر اسلامی به دنبال معرفت شناسی مطابق با تمام ابعاد انسان است، ادامه داد: شهر اسلامی و کنشگرانش باید از نو تعریف شود و نباید تعریفی از شهر اسلامی داشته باشیم ‌که قابل پیاده‌سازی نباشد.

در نقد معماری بسیار کم کار شده است

زهرا اهری مدرس دانشگاه با طرح سه پرسش اساسی چیستی معنای معاصر، معماری معاصر، معماری معاصر ایرانی اسلامی، تصریح کرد: در دانشگاه کاستی نداریم اتفاقی که در بیرون می‌افتد مهم است. در نقد معماری بسیار کم کار شده است، باید اتفاقی که در شهرسازی افتاده را در یک مقیاس کوچک ثبت و منعکس کنیم و فرایند ساخت آن را بدون قضاوت مورد بررسی قرار دهیم.

اهری افزود: این روش می‌تواند جوابی برای الگوساری باشد که در اختیار جامعه گذاشته شود و مورد بحث قرار گیرد. بررسی چگونگی شکل‌گیری ضائقه مردم را در یافتن اینکه کاستی‌ها کجاست مهم است.