الزامات و جزییات طرح اصلاح مالیات‌های مستقیم/جامعه هدف کیست؟
مالیات ستانی عادلانه یکی از راهکارهایی است که می تواند کشور را به سمت آبادانی و توسعه پیش ببرد باید به این موضوع توجه داشت که لزوما افزایش مالیات به معنای اخذ مالیات از قشر متوسط نیست.
ابولفضل بابازاده پژوهشگر اقتصادی در گفت‌وگو بامهر؛ در خصوص مزیت تغییر ساختار مالیات از شکل کنونی به پی‌ای‌تی گفت: مالیات پی‌ای‌تی، همان مالیات بر درآمد است. در این مدل به جای اخذ مالیات از مشاغل به صورت جداگانه، از مجموع درآمد افراد مالیات گرفته می‌شود، فارغ از اینکه از چه شغلی و از چه منبعی درآمد کسب می‌کنند. مزیت اصلی این نوع از مالیات آن است که در حال حاضر حجم زیادی از معافیت‌های غیرمرتبط و نامربوط وجود دارد که فعالیت‌های اقتصادی مشمول آن هستند و در عین حال هیچ دلیل و منطقی هم برای آن وجود ندارد.
ساختار مالیات بر درآمد اینگونه است که از مجموع درآمد افراد درصدی بعنوان مالیات اخذ می‌شود. طبیعتاً هر چقدر درآمد فرد بالاتر باشد، درصد مالیات پرداختی هم بیشتر خواهد بود. با این مدل هم جلوی بسیاری از فرارهای مالیاتی گرفته می‌شود و هم از خانواده‌های فقیرتر حمایت بیشتری می‌شود، چرا که در پی‌ای‌تی باتوجه به اینکه هر فرد چه مقدار درآمد دارد و تعداد اعضا تحت تکفل او چند نفر هستند، معافیت‌هایی در نظر گرفته می‌شود.
البته شرایط دیگری نیز در نظر گرفته می‌شود، هزینه‌هایی مثل درمان و آموزش ابتدا از درآمد کسر می‌شوند و صرفاً به مازاد آن مالیات تعلق می‌گیرد. یعنی با این مدل حتی ممکن است خانواده‌ای به دلیل اینکه درآمد کافی برای هزینه‌های معیشتی خود ندارد، بور کامل از مالیات معاف شود.
زیرساخت‌های لازم برای اجرایی‌شدن پی‌ای‌تی وجود دارد
بابازاده در خصوص وجود ساختارهای اطلاعاتی لازم برای اجرایی شدن این طرح گفت: در دنیا قبل از آنکه حوزه دیجیتال بیاید این مالیات پی‌ای‌تی گرفته می‌شد. سیستم آن بر اساس خود اظهاری شهروندان بود. دولت برای ضمانت اجرایی آن به صورت راندم افراد را چک می‌کرد. و در صورت مشاهده تخلف و عدم اظهار درآمد، جریمه‌های سنگینی در نظر می‌گرفتند. از این طریق یک نظام انگیزشی به وجود آوردند که کسی انگیزه مخفی کردن درآمدش را نداشته باشد. لذا برای اجرایی شدن این سیستم یک زیرساخت اطلاعاتی عجیب غریبی نیاز نیست. ولی با این حال امروزه با وجود سامانه‌های اطلاعاتی که در کشور وجود دارد نظیر سیستم بانکی، بانک مرکزی و سامانه‌های مرتبط با وزارت‌خانه‌های مختلف، حجم زیادی از اطلاعات درباره درآمد مالی خانوارها وجود دارد و بنابراین امکان فرار مالیاتی بسیار کاهش یافته است.
معافیت با حقوق ۱۶ میلیون با توجه به شرایط خانوار
این استاد دانشگاه در جواب این سوال که آیا این طرح دولت باعث فشار بر اقشار متوسط جامعه و کار مندان شده و توان اقتصادی آنها را کاهش می‌دهد یا خیر، توضیح داد: برای بررسی این موضوع باید به این نکته توجه کرد که خط معافیت در مالیات پی‌ای‌تی مانند مدل قبلی نیست. خط معافیت متناسب با جمعیت خانواده تعیین می‌شود نه اینکه به صورت کلی یک عددی گفته شود. برای مثال کارمندی که ۱۶ میلیون تومان درآمد دارد؛ در حال حاضر مالیات پرداخت می‌کند، چرا که بیش از خط معافیت مشخص شده در ساختار کنونی که ۱۰-۱۲ میلیون است، حقوق دریافت می‌کند.
اما در مدل پی‌ای‌تی، ممکن است معاف از مالیات شود چرا که خط معافیت بستگی پیدا می‌کند به تعداد اعضای خانواده و هزینه‌های معیشتی ان‌ها، مثلاً اگر به ازای هر نفر ۴ میلیون تومان هزینه معیشتی ماهانه در نظر گرفته شود؛ سرپرست یک خانواده ۴ نفره تا سقف ۱۶ میلیون تومان درآمد ماهانه از پرداخت مالیات معاف می‌شود.
لزوم افزایش سقف مالیاتی برای سال ۱۴۰۳
به گزارش خبرنگار مهر، سال گذشته دو شرط واریزی ماهیانه بالای ۳۵ میلیون تومان و تعداد تراکنش‌های بیش از ۱۰۰ مطرح شده بود، با توجه به شرایط تورمی اقتصاد ایران و وضعیت گرانی کالا و خدمات این سقف باید تا حدود ۳ برابر افزایش یابد.
با توجه به گرانی بیش از حد مسکن در سال‌های اخیر و افزایش شدید قیمت اجاره، افزایش قیمت کالاها و خدمات مختلف پزشکی، آموزشی، فرهنگی و خدماتی در کشور، عده زیادی از فعالان مشاغل برای جبران هزینه‌ها روی به شغل دوم آورده‌اند، به عنوان نمونه فعالیت در تاکسی‌های اینترنتی، فعالیت در فروشگاه‌ها، داروخانه‌ها از مشاغلی است که افراد آنان را به عنوان شغل دوم انتخاب می‌کنند و از این رو واریزی بالای ماهی ۳۵ میلیون تومان برای افراد امری غیرعادی نیست.
نکته‌ای که سیاست گذار باید آن را لحاظ کند این است که هر واریزی درآمد محسوب نمی‌شود و بسیاری از واریزی‌ها، هزینه را نیز در پی خواهد داشت، به عنوان نمونه واریز برای یک راننده تاکسی اینترنتی شاید در ظاهر بالا باشد اما این راننده پول زیادی را باید به عنوان استهلاک و هزینه‌های خودرو کنار بگذارد.
مثال دیگر مشاغل خدماتی مانند تعمیرکاران است که این نوع مشاغل نیز شاید در ظاهر درآمدهای بالا کسب کنند اما بخش عمده‌ای از واریزی به علت تهیه قطعات است و عملاً درآمد محسوب نمی‌شود.
شورای پول و اعتبار سقف واریزی را مشخص خواهد کرد و سیاست گذار باید با چندوجهی نگری هم افزایش درآمدهای مالیاتی را در نظر بگیرد و هم هزینه‌های سنگین زندگی در ایران.