در این گزارش مروری داریم روی برنامه های «هلال» شبکه یک، «پناه» شبکه دو، «محفل» شبکه سه و «زندگی پس از زندگی» شبکه چهار سیما که بیشترین برنامه هایی بوده اند که مخاطبان در ایام ماه مبارک رمضان در زمان نزدیک به افطار تماشا کرده اند. «هلال»؛ از تولد برند تازه تا دوری از قصه گویی‌های متداول شبکه یک سیما در این سال ها برنامه های مختلفی را متولد کرده که بعد رها شده اند. شاید یکی از برنامه هایی که در چند فصل به تدریج در حال شکل گیری بود «دعوت» با اجرای حجت الاسلام برمایی را بتوان نام برد. بعد از آن اما در هر سال این شبکه ویژه برنامه ای را در این زمان در نظر گرفت و امسال قرعه به نام «هلال» و محمد دلاوری به عنوان مجری آن افتاد. این برنامه می تواند با رویکردی که در اولین فصل داشت برند تازه ای در میان رمضانی ها باشد و خود را در سال های آتی جدی تر و پررنگ تر ثبت کند. ویژگی برنامه «هلال» یک ویژگی در میان اکثر برنامه های رمضانی دارد و آن هم این است که پس از «ماه عسل» همچنان رویکرد قصه گویی را حفظ کرده است. این برنامه سراغ سبک زندگی مسلمانان جهان اسلام رفت و گفت و گوهای خود را با مسلمانانی از دیگر کشورها و ملیت ها ترتیب داد تا به این شکل پیشنهاد تازه ای پیش روی مخاطب گذاشته باشد. از نکات مهم برنامه هم این است که عوامل تلاشی نکردند که لزوماً برنامه را در خارج از قاب سیما پرزنت کنند و جزو برنامه هایی است که اگر مخاطب خود تلویزیون بوده باشید در این مدیوم آن را دیده اید و از طریق شبکه های اجتماعی قرار نبود ویدئوهای برنامه به اشتراک گذاشته شود. این نکته از این حیث جالب است که این روزها حتی برای مدیران صداوسیما هم وایرال شدن ویدیوهای برنامه ها نوعی معیار محسوب می شود و گاهی برنامه هایی که به لحاظ وایرالی نه جذابیتی و نه حرف یا نکته ای دارند صرفاً از طریق عوامل سازنده برنامه و با هزینه های مالی فراوان به صفحات تلگرامی و اینستاگرامی فروخته می شوند. البته این فارغ از محتوایی است که برای معرفی و تبلیغات به صفحات ارایه می شود چون گاهی سازندگان برنامه ها به شکلی افراطی محتوایی که کمترین ارزش خبری و سرگرمی را هم ندارد در این صفحات به فروش می رسانند. اجرای محمد دلاوری محمد دلاوری که بیشتر با برنامه های سیاسی و اجتماعی شناخته می شود برای اولین بار اجرای برنامه افطارگاهی تلویزیون را به عهده گرفت. او البته پیش از این اجرای برنامه های مناسبتی را بر عهده داشته و چند باری در محرم و صفر مجری و راوی برنامه هایی متناسب با این فضا بوده است. دلاوری وارد فضای حسی اگزجره و اغراق آور نمی شود و در این برنامه نیز با نوعی آرامش و طمانینه گفت‌وگو با مهمانان را پیش برد. برای او شاید این برنامه اتفاق ویژه ای نبود با این حال توانست مخاطبی را که به دانستن زندگی مسلمانان دیگر کشورها علاقه‌مند است با خود همراه کند. «پناه»؛ وقتی حرم دکور نیست برنامه «پناه» هم امسال اولین فصل خود را سپری کرد. برنامه ای که غیر از گفت‌وگوهای مجری با مهمان تلاش کرد به فضای برنامه سازی و آیتمی هم نزدیک شود و مخاطب یک گفت‌وگوی صرف یک ساعته را به نظاره ننشیند. «پناه» هم سراغ قصه گویی رفت اما قصه هایی را انتخاب کرد که سوژه هایش مرتبط با امام رضا (ع) بودند. ویژگی برنامه «پناه» سعی کرد با رفتن به دل حرم امام رضا (ع) بهانه ای یا قصه ای برای روایت های مرتبط با امام رضا (ع) پیدا کند. شعارش را هم امام رضا (ع) برای همه انتخاب کرد. شاید مدلی از این نوع ایده را در ماه محرم و قصه هایی مرتبط با امام حسین (ع) بیشتر دیده باشیم و کمتر با این انسجام چنین قصه هایی از مردم و یا چهره ها و پیوندشان با امام رضا (ع) روایت شده است. حضور افرادی که سال ها در عرصه ژورنالیسم کار کرده اند از جمله مهدی عرفاتی سردبیر برنامه، باعث شد این قصه ها و سوژه ها فضای خبری هم پیدا کنند. در خود برنامه هم غیر از حال خوب رویکردی وحدت گرایانه هم در پیش گرفته شد و در جامعه امروز که هر چیزی می تواند بر دو قطبی ها بیفزاید، برنامه تلاش کرد بر طبل همدلی ها بیشتر بکوبد که برخی از قسمت ها هم با همین نگاه در شبکه های اجتماعی چرخید. یک ویژگی دیگر برنامه حسن استفاده از حرم مطهر به عنوان لوکیشن و استودیوی برنامه بود و اینکه تلاش نکرد صرفاً از این مکان مقدس و گنبد آن به عنوان دکوری زیبا در بک گراند برنامه بهره بگیرد. اجرای مصطفی امامی مصطفی امامی مجری رادیو و تلویزیون چند سالی است که به صورت جدی و حرفه ای در برنامه های مناسبتی مذهبی و ملی تلویزیون حضور دارد. او هم برنامه تحویل سال اجرا کرده است و هم برنامه های مرتبط با ایام محرم و صفر و ماه مبارک رمضان. امامی در برنامه های اجتماعی به دلیل شوخی ها و طنازی هایش توانسته است لحن خاص خود را داشته باشد که با حضور در برنامه هایی از جنس «پناه» توانسته است مدل دیگری از اجرا و گفت‌وگو را ارایه کند که کاملاً از اجراهای طنازانه او قابل تفکیک است. «محفل»؛ ترکیب برنده سوژه، میزبان و طراحی «محفل» در دومین فصل هم توانست غافلگیر کننده ظاهر شود. برنامه ای که کاملاً در هر فصل طراحی های خود را دارد و از میزبان تا اجرا و به ویژه سوژه ها هر یک به درستی در جای خود ایستاده اند. «محفل» فضایی برای قصه های قرآنی فراهم کرده است. این برنامه بیش از هر چیز گعده ای برای گرد هم آمدن حافظان و قاریان قرآن است و کسانی که به نوعی سبک زندگی و دلشان با آیات آسمانی گره خورده است. این فصل از برنامه نسبت به سری اول بین المللی تر شد و چهره های بین المللی را به برنامه آورد از خواننده کی پاپ کره ای که مسلمان شده بود تا بازیکن فوتبال و در سوژه یابی های ملی هم سعی کرد در هر قسمت در میان سه یا چهار شرکت کننده یک نفر را داشته باشد که مخاطب بیشتر با او همراه شود. ویژگی برنامه مهمترین ویژگی برنامه، تیمی بودن آن است، تیم سازنده ۲۵۰ نفره ای که پشت کار است و در ویترین برنامه هم این فضای تیمی دیده می شود که بیشتر در بخش کارشناسی برنامه نمود دارد. «محفل» چند ویژگی دارد که توانست امتیاز محسوب شود؛ ابتدا حضور میزبانان یا کارشناسانی است که تخصص لازم را در دنیای تلاوت یا قرائت قرآن کریم دارند و بیشتر از اینکه درگیر فضای رسمی داوری و تحلیل شوند، به دور از فضای رقابتی این برنامه ها، حسی و دلی با سوژه ها ارتباط می گرفتند و هر لحظه خودشان هم می توانستند تلاوت سوژه را ادامه دهند. شوخی ها و طنازی های کارشناسان که البته هیچ گاه هم از حد و اندازه خود فراتر نرفت بر صمیمیت و حال خوب برنامه افزود. خود سوژه ها در این برنامه اهمیتی ۲ چندان داشتند. شرکت کننده هایی که از قصه های ساده شان تا تلاوت ها و قرائت هایشان هر یک به نحوی توانست مخاطب را مجذوب خود کند. صالح مهدی زاده و برخی دیگر از شرکت کنندگان این برنامه به صورت میلیونی ویدیوهایشان دیده شده است. صفحات مجازی برنامه های سرگرم کننده و تاک شوها معمولاً به دلیل لحظات مفرح دنبال کننده های بسیاری دارد اما اینکه صفحه یک برنامه مناسبتی معارفی بتواند بیش از ۶۰۰ هزار مخاطب داشته باشد و یکی از ویدیوها حدود ۲۰ میلیون بازدید بخورد نشان می دهد مخاطب پیگیر خود را پیدا کرده است. اجرای رسالت بوذری رسالت بوذری اگرچه اجرای برنامه های اجتماعی هم را بر عهده دارد و حتی خارج از فضای صداوسیما مجری آیین ها و مراسم مختلف هنری است اما شاید در تلویزیون بیشتر با برنامه های معارفی برای مخاطب شناخته شده است. او در این برنامه نقش درستی ایفا کرد، حضور به اندازه ای داشت و نقطه اتصال کارشناسان و سوژه برنامه بود. ضمن اینکه تلاش نکرد فضا را بیش از آنچه هست، حسی کند و به شکل اغراق آوری بخواهد مخاطب را درگیر موقعیت های عاطفی برنامه کند. زندگی پس از زندگی؛ برنامه ای که از سریال جذاب تر است «زندگی پس از زندگی» ماجرای تجربه های نزدیک به مرگ است که حالا هم مخاطب وفادار دارد و هم هر سال بر مخاطبانش افزوده می شود. تجربه هایی که حتماً در هر برنامه و کتاب و فضای دیگری به راحتی قابل دسترسی نیست و پیدا کردن این افراد و حضورشان در برنامه تنها با تحقیق و پژوهش عباس موزون تهیه کننده و طراح و مجری برنامه ممکن شده است. ویژگی برنامه برنامه اگرچه کاملاً با امر دینی و آسمانی پیوند خورده است اما تلاش می شود مخاطب شاهد روایت تجربه های نزدیک به مرگ باشد. در هر قسمت که این روایت ها با فکت ها و سندهای بیشتری بود بیشتر هم مخاطب را با خود همراه می کرد. در عین حال در هر قسمت تاکید می شد این تجربه ها ممکن است برای هر فردی پیش بیاید و باعث نمی شود تجربه گر فرد مقدس یا برخوردار از امکانی ویژه باشد. بیان این تجربه ها در واقعیت آنقدر جذاب بود که حالا پس از چهار فصل طرفداران خاص خود را پیدا کرده است و حتی مخاطب دیدن این واقعیت‌ها را به سریال های مشابه هم ترجیح می دهد. این برنامه از سریال «رستگاری» که تقریباً با همین فضا پیش رفت سه برابر بیشتر دیده شد. اجرای عباس موزون عباس موزون را پیش از این برنامه در قامت اجرا ندیده بودیم و با این برنامه معروف و دید شد. او طراح و تهیه کننده برنامه است و خودش هم تحقیق اصلی نسبت به سوژه ها را در دست دارد و اجرا و گفت‌وگو با سوژه ها را هم از همین رو خودش انجام می دهد که بیشتر به دلیل ضرورت تسلط به چنین گفت‌وگوهایی است تا صرفاً اجرای یک برنامه. موزون سعی دارد بدون تایید یا چالشی کردن موقعیت، صرفاً شنونده گفت‌وگوها باشد و البته در زمان لازم ورود کرده و سوالاتی را از منظر مخاطب هم می پرسد. او توانست این سال ها پربیننده ترین برنامه افطار ماه رمضان را در اختیار داشته باشد.