آلودگی هوا مسئله‌ای است که هر ساله در فصول پاییز و زمستان، نفس شهروندان تهرانی را تنگ می‌کند، موضوعی که این روزها به یک بحران تبدیل شده است، بحرانی که بسیاری از کارشناسان و متخصصان از بابت آن نگران هستند. طبق گفته‌های وزرات بهداشت آلودگی هوا خطر مرگ‌های ناگهانی و شیوع بیماری‌های تنفسی را تشدید می‌کند. افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای قلبی و ریوی در زمان آلودگی هوا با تشدید علائم و عود بیماری روبرو هستند اگرچه مشکلات آلودگی هوای تهران موضوع تازه‌ای نیست، اما مقابله با آن همیشه موضوعی تازه بوده است. مقابله با این معضل محیط زیستی و شهری همکاری سازمان و نهادهای مختلفی را می‌طلبد، اما پای عمل که می‌رسد هر سازمان، دیگری را مقصر می‌داند. اینکه هر ساله در کلان شهرهای کشور به خصوص شهر تهران شاهد ذرات معلق هوا و آلودگی شدید هوا باشیم گویا برای مردم خبری کهنه و برای برخی مسئولان خبر جدیدی است. متأسفانه نحوه مواجهه و سردرگمی در تصمیم گیری های مرتبط با بحران آلودگی هوا نشان می‌دهد. قرار نیست هیچ نهادی مسئولیت پاسخ گویی در مورد تصمیمات عجیب، دیر هنگام و… را در این خصوص بر عهده بگیرند.     سخنگوی دولت به جای پاسخگویی دست پیش را گرفت آش عدم مدیریت و برنامه‌ریزی در مورد تعطیل نکردن مدارس و غیر حضوری شدن کلاس‌ها آنقدر شور بود که حتی فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت در اظهاراتی گفت که حاضر نیست فرزندش را در این هوا به مدرسه بفرستد. وی گفت: این تصمیمی بود که دوستان گرفتند و جای تعجب دارد که چرا مدارس را تعطیل نکردند! به نظر می‌رسد اکنون دولتی‌ها دست پیش را گرفته و نه تنها پاسخگو نیستند بلکه خودشان هم متعجب‌اند. گویا مسئولین محترم انتظار دارند پاسخ به این دست از سوالات را مردم بدهند. خانم مهاجرانی امروز خیلی از مادران تهرانی با شما هم عقیده بودند. البته یک نکته مهم جا ماند و آن اینکه والدین دانش آموزان انتظار داشتند چرایی این تصمیم را از زبان شما بشنوند که گویا شما هم بی خبر بودید و صبح سه شنبه مطلع شدید. خوب است در اینجا آماری را جهت اطلاع بیشتر مسئولین بیان کنیم، به گفته سازمان حفاظت محیط زیست، سهم منابع متحرک همچون خودروها، حمل و نقل و … ۶۲ درصد و سهم منابع ثابت همچون کارخانه‌ها، سوخت منازل و… در ایجاد آلودگی ۳۸ درصد بوده است. پس باید نتیجه گرفت اینکه مدارس و دانشگاه‌ها باز باشد حتماً به افزایش شاخص آلودگی هوا کمک تصاعدی خواهد کرد زیرا تعداد بیشتری از ناوگان خودرویی باید درگیر جا به جایی دانش آموزان شود. هم چنین همان طور که کارشناسان وزارت بهداشت و مسئولان محیط زیست می‌گویند همگام و همراه شدن آلودگی هوا با ویروس آنفلوانزا می‌تواند خطرات مرگباری را داشته باشد، بنابراین تا حد ممکن باید به توصیه‌های وزرات بهداشت و محیط زیست در این زمینه توجه کرد و حتماً برای حفظ سلامت در منزل ماند. آنچه مسلم است، اینکه آسیب‌ها و تهدیدات آلودگی هوا خیلی بیشتر از بیماری‌های ویروسی و عفونی، سلامت مردم را تهدید می‌کند. اما، شاید چون عوارض آلودگی هوا در کوتاه مدت چندان نمایان و محسوس نیست، ما و شاید مسئولین نیز آن را جدی نمی‌گیریم.     تنفس هوای آلوده خطرناک‌تر از بیماری‌های ویروسی شرایط در کلان‌شهر تهران به گونه‌ای است که دست‌اندرکاران حوزه سلامت و وزارت بهداشت نیز نسبت به تنفس در چنین هوایی ابراز نگرانی کرده‌اند. در همین حال، سازمان جهانی بهداشت با اعلام اینکه آلودگی هوا تهدیدی جدی برای سلامت کودکان و بزرگسالان تلقی می‌شود، نسبت به عوارض آلودگی هوا که بیشتر از بسیاری از بیماری‌های ویروسی و عفونی برای کودکان زیر پنج سال خطر دارد، هشدار داده است. سیستم تنفسی اولین بخش از بدن انسان است که در تماس مستقیم با آلودگی هوا قرار می‌گیرد و ریه، مسئول جذب اکسیژن هوا و دفع دی اکسید کربن خون است. از این رو در صورتی که غلظت آلاینده‌های هوا فراتر از ظرفیت تصفیه ریه انسان باشد، وارد جریان خون می‌شود و عوارضی همچون اختلال در انتقال اکسیژن به بافت‌های بدن، افزایش ضربان قلب، سکته قلبی، کاهش ظرفیت شش‌ها، آسم، برونشیت و سرطان ریه ایجاد می‌شود. آلودگی هوا باعث تحریک مجاری هوایی و تشدید آسم در میان افراد به خصوص کودکان می‌شود تماس درازمدت با هوای حاوی میزان بیش از حد مجاز آلاینده‌ها باعث بروز برونشیت مزمن، بیماری مزمن ریه، تنگی نفس، سرفه‌های مکرر و شدید، آب ریزش چشم و سوزش و التهاب می‌شود. آلودگی هوا ضریب هوشی کودکان را کاهش می‌دهد همچنین کم خونی و کمبود ویتامین D از دیگر تبعات آلودگی هوا است.

در آلودگی هوا وجود فلزاتی مانند سرب و آلاینده‌هایی مثل ازن بیش از مقدار مجاز است. وارونگی هوا فلزات سنگینی مانند سرب را در سطح پایین‌تری می‌آورد و کودکان به دلیل داشتن قد کوتاه، بیشترین قربانیان سرب هستند.

آلودگی هوا می‌تواند نحوه تکامل سیستم ایمنی کودکان را تحت تأثیر قرار بدهد. سیستم ایمنی کودکان در برابر بیماری‌ها بسیار ضعیف است و بنابراین بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا به‌راحتی می‌تواند سیستم ایمنی آنها را هدف قرار دهد.

نتایج برخی از مطالعات دیگر نشان می‌دهد که هیدروکربن‌های چند حلقه‌ای آروماتیک (PAH) که ناشی از احتراق سوخت‌های فسیلی نظیر گازوئیل و دیزل هستند می‌توانند عامل ایجاد مشکلاتی در جنین شوند. این هیدروکربن‌ها با چسبیدن به ذرات معلق UFP که آنها نیز ناشی از سوخت ماشین‌ها هستند و می‌توانند از سطوح دستگاه تنفس عبور کنند وارد جریان خون می‌شوند و از این راه وارد مغز و یا جفت زن حامله شده و احتمالاً جنین را در معرض مواد شیمیایی مضر قرار دهند، که می‌تواند باعث التهاب و در نتیجه زایمان زودرس شود.

این آسیب‌ها و عوارض در مادران زیر ۲۰ سال و بالای ۳۵ سال، زنان طبقه کم‌درآمد و یا زنانی با رژیم‌های غذایی ناسالم بیشتر است.

    خبری کهنه برای مردم، خبری جدید برای مسئولین یکی از سوالات و دغدغه‌های مهم همیشه این بوده که چرا زمان اعلام تعطیلی‌ها به ساعات انتهایی شب موکول می‌شود؟ نمی‌توان دلایل بی اساسی چون جلوگیری از افزایش مصرف بنزین و جلوگیری از خروج شهروندان به خارج از تهران و شلوغی جاده‌های ارتباطی را دلیل درست و منطقی برای تصمیم‌گیری و یا اعلام به موقع اخبار مرتبط با تعطیلی مدارس اعلام کرد. و با این دستاویز حق انتخاب مردم برای اینکه فرزندانشان در این هوای سمی و آلوده نفس نکشند را در اختیار گرفت. حقیقتاً چه کسی پاسخ گوی مشکلات جسمی این بچه‌ها در آینده خواهد بود. کافی بود امروز مسئولین سری به مدارس سطح تهران بزنند یا آماری از اورژانس تهران بگیرند که مدارس چند درصد از بچه‌ها را در میانه روز به مراکز درمانی منتقل کردند. شاید متوجه شوند عواقب بی برنامگی و عدم دور اندیشی در تصمیماتشان در بسیاری از مواقع خیلی زود بروز و ظهور می‌کند. امروز آموزگار کلاس دوم یکی از مدارس از حال و هوای کلاسش می‌گفت: چشم‌های بچه‌ها پر از اشک بود. سر درد داشتند. عده زیادی سرما خوردگی هم داشتند. وی ادامه داد: امروز مجبور شدیم ۱۱ دانش‌آموز را به علت سر درد، خونریزی بینی، حالت تهوع و… به منزل برگردانیم. اینکه دانش آموزان نتوانند به حیاط مدرسه بروند و مجبور باشیم به علت شدت آلودگی آن‌ها را در کلاس‌ها نگه داریم هیچ منطقی ندارد. و عملاً اهداف آموزشی هم به نتیجه نمی‌رسد. سوال اینجاست با توجه به اینکه حتی با چشم و دیدن هوای تهران می‌توان میزان آلودگی را تشخیص داد چرا باید در اوج آلودگی کمیته اضطرار تشکیل نشود و بدون کم شدن حتی ذره‌ای از آلودگی هوای تهران خبر حضوری شدن مدارس در ساعات پایانی شب صدر اخبار رسانه‌ها قرار بگیرد؟ اصلاً معیار تعطیل کردن مدارس یا حضوری بودن در شرایط بحران چیست؟ آیا شاخص مشخصی وجود دارد؟ متأسفانه به نظر فقط سلیقه اثر مستقیم در تصمیم‌گیری در خصوص سلامت نسل فردا اثر داشته است. نکته دیگر اینکه آلودگی هوا، موضوع جدیدی نیست که راه مقابله با کاهش و علل اصلی آن در طول چند سال گذشته پیدا نشده باشد، از مسئولان و نهادهای مربوطه (اگر واقعاً نهادی خود را به این موضوع مربوط بداند..) انتظار می‌رود تا برای حل این تراژدی تکراری راه حلی اساسی پیدا کنند. شاخص آلودگی هوا امروز نسبت به روز گذشته افزایش داشت و در این شرایط مدارس پایتخت تعطیل نبود اکنون والدین دانش آموزان این سوال برایشان مطرح شده که مقصر تنفس فرزندانشان در هوای آلوده تهران کیست؟ ما به نسلی سالم برای ساختن آینده این کشور نیاز داریم. مردم پنجره‌ها را بسته نگه‌دارند و در صورت امکان در محیط‌های دارای سامانه تهویه مطبوع قرار بگیرند و اما مردم چه باید بکنند، به مردم توصیه می‌شود که از انجام فعالیت‌های خارج از منزل اجتناب کنند و حضور خود را در فضای آزاد کاهش دهند. توصیه می‌شود مردم به ویژه افرادی که دارای مشکلات تنفسی هستند، از ورزش سنگین در فضای باز اکیداً خودداری کنند. همچنین مردم پنجره‌ها را بسته نگه‌دارند و در صورت امکان در محیط‌های دارای سامانه تهویه مطبوع قرار بگیرند.