کدام اشتراکات، ایران و عربستان را به سمت عادی‌سازی روابط سوق داد؟
فاکتورهایی چون حج، انرژی، قاچاق مواد مخدر و نیز رکود اقتصادی و بحران جهانی غذا در سایه بحران اوکراین از جمله اشتراکاتی است که تهران و ریاض را به شروع اعتمادسازی ناگزیر ساخته است.
به گزارش گروه بین الملل عصر قانون، پایگاه تحلیلی «اوراسیا ریویو» در گزارشی با عنوان «الکاظمی در تلاش برای پیشرفت مذاکرات میان ایران و عربستان است» به تکاپوی دیپماتیک بغداد برای آشتی تهران- ریاض و نیز بررسی موانع و بسترهای همکاری میان دو ایران و عربستان پرداخت که در ادامه به بخش‌های از آن اشاره می‌شود؛
«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران چندی پیش در دیداری که با سران گروه‌های گوناگون فلسطینی در دمشق پایتخت سوریه داشت، تصریح کرد که ایران از احیای روابط با عربستان استقبال می‌کند. این اظهارات وزیر امورخارجه ایران پس از سفری که «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر عراق در ماه گذشته به ایران داشت، بیان شد.
شایان ذکر است که الکاظمی پیش از سفر به ایران با «محمد بن‌سلمان» ولیعهد عربستان دیدار داشت. طبق شواهد به نظر می‌رسد که وزیر امور خارجه ایران روی تلاش‌های الکاظمی برای کمک به کاهش تنش بین ریاض و تهران حساب کرده‌است.
در همین راستا، پایگاه تحلیلی- خبری «نور نیوز» در ماه آوریل عکسی از دور پنجم گفت وگوهای میان عربستان و ایران که با حمایت مستقیم الکاظمی در بغداد برگزار شد، منتشر کرد. در این عکس نخست‌وزیر عراق به همراه «خالد الحمیدان» وزیر اطلاعات عربستان و «سعید ایروانی» معاون دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران حضور داشتند. این عکس از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا الکاظمی شخصاً روند گفت وگوهای بین عربستان و ایران را پیگیری می‌کند.
به این معنی که عراق تمایل زیادی برای موفقیت در این ماموریت دارد. با این وجود اما هنوز پرونده‌های مورد بحث در سطح دیپلماتیک مطرح نشده‌اند، زیرا مسائل و مشکلات مربوط به امنیت، حسن نیت و اعتمادسازی بین طرفین همچنان پابرجا است؛ مشکلاتی که پیش از دیدار وزرای خارجه دو کشور، باید حل و فصل شده و درباره آن تفاهم حاصل شود.
شاهزاده «فیصل بن فرحان بن عبدالله» وزیر امور خارجه عربستان در توضیح روند مذاکرات با بیان اینکه پیشرفت‌هایی در مذاکرات با ایران حاصل شده اما کافی نیست، افزود: دست دوستی ریاض همچنان به سوی تهران دراز است.
بنابراین، می‌توان گفت که هر دو کشور برای پایان دادن به بن بست در روابط دوجانبه، شروع اعتمادسازی و بازگشایی نمایندگی‌های دیپلماتیک خود تمایل دارند که اینها اشتراکات مهمی محسوب می‌شوند. اگر این تلاش به نتیجه برسد نه تنها به نفع ریاض و تهران، بلکه به نفع ثبات و امنیت کشورهای خلیج‌فارس و حتی خاورمیانه در سطح گسترده‌تر خواهد بود.
البته احیای روابط عربستان و ایران کار آسانی نیست زیرا مشکلات زیادی وجود داشته که در طول زمان منجر به ایجاد سوء‌ظن، ترس و نگرانی، رقابت و حتی جنگ غیرمستقیم بین دو کشور شده‌است. با وجود این هنوز هم موضوعاتی وجود دارد که می‌توان از آنها به عنوان نقطه ورود به تفاهم بین تهران و ریاض استفاده کرد. یکی از این مسیرها استفاده از موسم حج است.
تاکید بر موضوع انرژی یکی از این نقاط اشتراک است. رایزنی درباره مسائلی همچون اتحاد اوپک پلاس و ثبات عرضه نفت از جمله مسائلی است که می‌توان به دور از مناقشات سیاسی درباره آن به تفاهم رسید.
افزون بر آن، هر دو کشور بر اهمیت مقابله با تروریسم ناشی از حضور داعش و القاعده آگاه هستند و درباره همکاری در این راستا و همچنین مبارزه با قاچاق مواد مخدر اتفاق نظر دارند؛ این موارد نیز می‌توانند زمینه مناسبی برای همکاری ایجاد کنند.
همچنین، امروز خطرات ناشی از جنگ روسیه و اوکراین برای خاورمیانه بر هیچکس پوشیده نیست. بحران جهانی غذا، تورم مالی و رکود اقتصادی ناشی از آن بر اقتصاد کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز تاثیر می‌گذارد، پیامدهای ناشی از شیوع بیماری کووید۱۹، پیامدهای امنیتی، سیاسی و اقتصادی جنگ در یمن و سوریه نیز از جمله مواردی هستند که می‌توانند این دو کشور مهم و تاثیرگذار را به سمت تلاش برای دستیابی به نقاط مشترک سوق دهد.