چند سالی می‌شود که خرید سوغاتی حجاج ایرانی مورد نقد قرار گرفته است به خصوص بعد از فتنه انگیزی و خیانت‌های متعدد سعودی‌ها به جمهوری اسلامی ایران، واقعه خونین سال ۶۵ و منا، ماجرای فرودگاه جده و کشتار مسلمانان یمن و حمایت از داعش و پیوند ناگسستنی سعودی‌ها با رژیم صهیونیستی ماجرای خرید سوغات از عربستان بیش از قبل زیر سوال رفت. برخی خانواده‌ها با بی تمایلی نسبت به خرید سوغات معتقد بودند که هزینه خرید سوغات از سعودی‌ها همان بمب‌هایی است که روی سر کودکان یمنی ریخته می‌شود. برخی دیگر همین نقل قول را منتسب به حمایت‌های سعودی از داعش می‌کردند و در نهایت بعد از ماجرای منا در سال ۹۴ شدت این انتقادات بیشتر شد.

جالب این است اهمیت این موضوع تا جایی بوده که مورد توجه و گوشزد رهبری، مسئولان نظام و مسئولان سازمان حج کشور بوده و همیشه توصیه‌هایی در این راستا به حجاج می‌شود که از خرید‌های غیرضروری در ایام حج خودداری کنند.

در آستانه اعزام حجاج بیت‌الله‌الحرام به سرزمین وحی، دست‌اندرکاران و کارگزاران حج کشورمان، با حضور در حسینیه امام خمینی (ره) با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی دیدار کردند.

ایشان در بیانات امروز خود بار دیگر موضوع بازارگردی حجاج درعربستان را مورد اشاره قرار دادند و بیان داشتند:

"در خود این سفر لحظه لحظه‌ها را قدر بدانید. بنده البته قبلاً هم مکرر این را گفته‌ام، بازارگردی عیب است. عیب است به هر نیّتی بروید بازارگردی کنید، بگویید مثلاً، بهانه درست میکنیم دیگر، نه فلان مورد لازم است آدم باید، نه، لازم نیست. به جای اینکه بروید وقتتان را در آن بازار‌های مشکل‌دار که حالا دیگر نمیخواهم من تعبیرات تندتری بکنم که واقعاً جای تعبیرات تندتر هست، به جای صرف وقت در آن بازار‌ها و آن دکان‌گردی‌ها و مغازه‌گردی‌ها برای آن کسی که میخواهید سوغاتی بخرید، بروید دو رکعت نماز در مسجدالحرام بخوانید. دو رکعت نماز. بروید یک طواف دور کعبه بکنید برایش. بروید آنجا دعایش کنید. بروید نیم‌صفحه قرآن برایش بخوانید. سوغاتی واقعی این است. آن چیزی که شما در آنجا به عنوان سوغاتی تهیه میکنید که گران‌تر از جنس داخل هم هست، جنس داخل در موارد متعددی بسیار بهتر از آن هم هست، هم بهتر است، هم ارزانتر است، این را همین جا تهیه کنید. اگر میخواهید یک چیزی هدیه‌ای هم به کسی بدهید، هدیه خوب است، عیب ندارد، همین جا تهیه کنید، چرا آنجا تهیه میکنید؟ کمک کردنِ به چه کسی؟ آن هم به چه قیمتی؟ با چه قیمت روحی و معنوی غیر از قیمت جیبی و مادی! "

سفر حج یک فرصت است که نباید با خرید سوغات و بازارگردی این فرصت را از بین برد. فرصتی که علی رغم تصور عمومی مردم، دولت عربستان و وهابیت پشتوانه آن از حضور ایرانیان خشنود نیستند و بار‌ها تلاش کردند تا مانع از حضور زائران ایرانی شوند.

با توجه به روابط ایران با کشور عربستان سعودی، نحوه مواجهه صحیح با "بازار‌های اقتصادی" آن می‌تواند در استفاده بهتر از فرصت حج برای حجاج ایرانی مفید باشد. اگرچه این موضوع حق اولیه هر مسافری است که از خارج کشور، ملزومات مورد نیاز را خرید و وارد کند، اما در نظر گرفتن این مسئله که جنس فضا و فرصت حج با سایر سفر‌های خارجی متفاوت است، مراقبت‌های خاصی را می‌طلبد و این همان فرصتی است که باید به آن توجه کرد.

چند نکته در اینجا باید در نظر گرفته شود، ابتدا خروج شدید ارز از کشور است. در مقابل زائران می‌توانند با خرید از بازار داخلی به تولید و ایجاد اشتغال داخلی کمک کنند و با خرید از بازار داخلی ارز کمتری از کشور خارج کنند.

بسیاری از زائرانی که به این کشور سفر کردند مطلع هستند عمدتا اجناسی که با هزینه بالا خریداری می‌کنند چینی است و این در حالی بوده که با نصف آن هزینه می‌توانند در داخل خرید خود را انجام دهند. همچنین شاید تا سال‌ها قبل فروشگاه‌های موجود در این کشور جالب توجه بود، اما این سال‌ها خرید از مراکز مختلف فروشگاهی کشور خودمان بعضا بسیار مقبول‌تر از کشور عربستان است.

یکی از مهم ترین نکاتی که رهبر معظم انقلاب در بیانات خود به آن اشاره داشتند این موضوع بود که "کمک کردنِ به چه کسی؟ " تذکر جزیی در این موارد حکایت از این دارد خرید سوغات از این کشور موجب خواهد شد تا هزینه آن صرف فتنه انگیزی‌های سعودی چه علیه کشور ما و چه سایر مردم جهان به ویژه یمن شود.

برخی معتقدند سوغات سفر معنوی، چون حج، تبرک است، اما نکته‌ای که مقام معظم رهبری در بیانات خود فرمودند دقیقا قائل به همین تفکر است. آیا عزیزان شما با تبرک مادی خوشحال خواهند شد یا نیازمند دعای خیر شما در یک مکان معنوی هستند؟! همان زمانیکه صرف بازارگردی و خرید می‌شود، می‌توان به خواندن دعا و نیاییش و اعمال مستحبی اختصاص داد و آن به عنوان تبرک هدیه به عزیزان کرد. در نهایت هم با خرید هدیه از داخل کشور فرصت سوزی حج را تبدیل به استفاده کامل و بهره مندی صد در صدی کرد.