چاپ صفحه

گروه اقتصادی عصرقانون: مذاکره انجام بشود وضع اقتصادی بهتر می‌شود»، «مذاکره کنیم سرمایه‌گذاری در کشور رشد پیدا می‌کند»، «مذاکره کنیم تحریم‌ها رفع می‌شود و سفره مردم رونق می‌گیرد.» این جملات و جملات مشابه آن را بارها در دهه ۹۰ شنیده بودیم و مسئولان دولتی نیز انصافا در جا انداختن آن سنگ تمام گذاشتند. شرایط به گونه‌ای بود که همه منتظر بودند ببینند آیا برای خریدن فلان کالا صبر کنند یا نه بدون فوت وقت خرید کنند.کار مردم بالا و پایین کردن اخبار برای فهمیدن این بود که بالاخره نتایج مذاکرات چه می‌شود؟ تحریم‌ها برداشته می‌شود؟ دلار ارزان می‌شود؟در آن زمان دولتی‌ها اعتقاد داشتند تنها راه بهبود شرایط اقتصادی کشور از مذاکره با غربی‌ها می‌گذرد به طوری که رئیس جمهور وقت مشکل محیط زیست، صنعت، اشتغال، بانک‌ها و آب خوردن را به تحریم‌ها ربط داد و راه‌حل را مذاکره عنوان کرد.نتیجه آن شد که دولت تقریباً یک دهه به دنبال آن بود که چگونه و از چه راهی مذاکرات را به نتیجه برساند تا مشکلات اقتصادی را رفع کند. حتی بعد از خلف وعده آمریکایی‌ها و برهم‌زدن توافق، همچنان منتظر بودند تا بلکه اروپایی‌ها به کمک بیایند و منافع اقتصادی که دولت از برجام انتظار داشت را محقق کنند، اما اروپایی‌ها هم اقدام عملی و موثری انجام ندادند.

این درحالی بود که یک دهه منتظر گذاشتن اقتصاد کشور خسارت‌هایی ایجاد کرد که مهمترین آن شرطی شدن اقتصاد بود. دولت به جای اصلاحات ساختاری، رفع موانع تولید، بهبود محیط کسب و کار مسیر توسعه اقتصادی کشور را منوط به رفع تحریم‌ها و تعامل با غرب کرد.این نگاه باعث شد تصمیمات مهم اقتصادی تا حد زیادی به مذاکرات خارجی و نتیجه برجام وابسته شود. به‌عبارت دیگر، هر گونه پیش‌بینی اقتصادی، اجرای سیاست‌های مالی و برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاری به سرنوشت مذاکرات سیاسی گره خورد.وابستگی سیاست‌های اقتصادی به تصمیمات طرف‌های خارجی موجب شد با هر تغییر در رویکرد دولت‌های آمریکا و کشورهای اروپایی، شوک‌هایی به اقتصاد ایران وارد شود. در حالی که تجربه کشورهای توسعه‌یافته نشان داده که رشد پایدار، نیازمند اتکا به توان داخلی و اصلاح ساختارهای اقتصادی است، نه انتظار برای تغییر رفتار دیگر کشورها.

شرطی شدن اقتصاد در دهه ۹۰ باعث شد تا رهبر انقلاب در سال ۹۸ نسبت به این مسئله تذکر بدهند. رهبر انقلاب در آبان ماه سال ۹۸ در دیدار با تولیدکنندگان، کارآفرینان و فعالان اقتصادی در خصوص شرطی شدن اقتصاد گفتند که گره زدن روند حل مشکلات به تصمیمات دیگران موجب بروز بدترین مشکلات برای کشور می‌شود.ایشان گفتند که در این سال‌ها بیان مسائلی از قبیل اینکه «ببینیم شش ماه دیگر چه می‌شود» و یا «برجام چه می‌شود» و حالا نیز «به امید ابتکار رئیس جمهور فرانسه ماندن» هیچ مشکلی را حل نکرده و نخواهد کرد و این نگاه باید کنار گذاشته شود.

اقتصاد در اتاق انتظار مذاکرات

در حال حاضر بار دیگر موضوع مذاکرات به صدر اخبار بازگشته و انتظار مردم برای روز شنبه و اینکه نتیجه مذاکرات در این روز چه می‌شود، یادآور همان روزها است.اما بسیاری از کارشناسان هشدار می‌دهند که رویکرد مواجهه با مذاکره همچون گذشته به شرطی شدن جامعه و افکار عمومی به مذاکرات و تصمیمات خارجی‌ها ختم می‌شود.یک اقتصاددان معتقد است «وقتی مدام حل مشکلات را منوط به توافق می‌دانند، عملاً مردم را به این باور می‌رسانند که بدون مذاکره هیچ‌کاری نمی‌توان کرد. این نوع شرطی‌سازی، اقتصاد را معطل و آینده‌نگری را از مردم می‌گیرد.»

مذاکراتی که روز شنبه میان ایران و آمریکا شروع شده، هنوز حتی وارد فاز مذاکراتی هم نشده که بتوان با قطعیت این گزاره را مطرح کرد که احتمال رسیدن به یک توافق قطعی است یا این مسیر هم بن‌بست است، اما مؤلفه‌ها و موانع زیادی هم برای رسیدن به این توافق وجود دارد که کفه بدبینی به این مذاکرات را تا اینجای کار سنگین می‌کند. در این موقعیت، برخورد درست با این روند مذاکراتی آن است که همه تخم‌مرغ‌ها را در سبد مذاکره با آمریکا نگذاریم و برای روز‌های عدم مذاکره و توافق هم برنامه‌ریزی داشته باشیم. اما آنچه که از اظهارات و صحبت‌های برخی چهره‌های دولتی برمی‌آید این گزاره را اثبات می‌کند که دولت چهاردهم هم در حال تکرار اشتباه دولت یازدهم است. به نظر می‌رسد بی‌ایدگی دولت در حوزه اقتصادی منجر شده تا با تکرار مسیری که دولت‌های گذشته طی کردند، تنها راه مذاکره و توافق با آمریکا را راه‌حل چالش‌های اقتصادی بداند و با اتکای صرف به ایده سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها در ایران، به دنبال عبور راحت از چالش‌ها باشد، درحالی‌که نگاهی به تجربه سال‌های گذشته اثبات می‌کند برای عبور از چالش‌های متعددی که پیش روی ایران قرار دارد، باید پلن‌های مشخصی برای مواجهه با چالش‌های اقتصادی داشته باشیم. علاوه برآنکه لازم است برای روز‌های عدم توافق نیز برنامه‌ریزی کرد، نیاز است حتی برای روز‌های پساتوافقی که احتمال دارد با بدعهدی مواجه شویم نیز برنامه‌ریزی داشته باشیم.