گروه سیاسی عصرقانون: امیرمحمد رضاییان

سامانه‌های پدافند هوایی در دنیای مدرن امروزی نقش مهمی در حفاظت از مناطق، موقعیت‌ها، منابع و ثروت‌های سرزمینی هر کشوری ایفا می‌کنند. جمهوری اسلامی ایران و دو نیروی نظامی عمده آن، یعنی ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در طول دهه‌های گذشته کوشیده‌اند ضمن تمرکز بر برنامه‌های موشکی، توسعه چند سیستم پدافندی بومی را نیز در دستور کار قرار دهند.  

مهم ترین سیستم های پدافند ایران را بشناسید

طی سالیان اخیر نیروهای مسلح ایران با توجه به تهدیدهای پیرامونی و فرامنطقه‌ای، کوشیده‌اند فرآیند ساخت و توسعه چندین سامانه پدافندی را تسریع ببخشند. امروزه، نیروی پدافند هوایی ارتش و پدافند هوایی سپاه دو بخش مهم پدافندی کشور هستند که هر دو تحت امر قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا فعالیت می‌کنند. این قرارگاه، وظیفه ایجاد طرح، برنامه‌ریزی، کشف و اجرای عملیات‌های مشترک پدافندی در سراسر کشور را بر عهده دارد.

سامانه پدافندی باور ۳۷۳

برنامه ساخت سامانه باور ۳۷۳، بعد از لغو تحویل سامانه اس ۳۰۰ روسیه به ایران به‌طور جدی در اولویت برنامه‌های دفاعی کشور قرار گرفت. هدف اولیه از طراحی باور ۳۷۳، ترکیب موشک صیاد ۴ با برد ۲۰۰ کیلومتری با یک سامانه راداری جدید بود. در همین راستا و در نمایشگاه نظامی که در سال ۱۳۹۳ برگزار شد، رادار جستجوگر معراج ۴ برای این سامانه معرفی شد که یک رادار از نوع آرایه فازی بود. امروزه، نسخه نهایی باور ۳۷۳ از دو نوع موشک صیاد ۴ و صیاد 4B برخوردار است که هر دو از سیستم مانورپذیری پیشرفته‌ای برخوردار هستند. کل مجموعه باور ۳۷۳ را نیز خودروهای نظامی ظفر و ذوالجناح حمل می‌کنند. این سامانه که الگوی اصلی آن بر اساس اس ۳۰۰ روسی طراحی شده، می‌تواند اهدافی را از فاصله ۴۵۰ کیلومتری شناسایی و از فاصله ۴۰۰ کیلومتری رهگیری کرده و نهایتا با استفاده از موشک‌های صیاد 4B در فاصله ۳۰۰ کیلومتری و تا ارتفاع ۳۲ کیلومتری از سطح زمین مورد اصابت قرار دهد.

سامانه پدافندی سوم خرداد

سامانه پدافندی سوم خرداد، سامانه‌ای طراحی شده توسط سازمان هوافضای سپاه است که اولین بار در سال ۱۳۹۳ توسط سپاه پاسداران رونمایی شد. طراحی سامانه سوم خرداد به‌طور کلی شباهت خاصی با سامانه پدافنی بوک روسی دارد و این یعنی همه اجزای آن از رادار و موشک گرفته تا سامانه کنترل فرماندهی همگی در یک خودرو تجمیع شده‌اند. برخورداری از فناوری آرایه فازی در این مورد از مهم ترین سیستم های پدافند ایران سبب شده تا سوم خرداد قادر باشد به‌طور همزمان با ۴ هدف درگیر شده و ۸ موشک را به‌سمت آن‌ها هدایت کند. موشک‌های این سامانه نیز از نوع موشک های صیاد ۲ هستند که قادرند اهدافی را در فاصله ۵۰ تا ۷۵ کیلومتری و ارتفاع ۲۵ تا ۳۰ کیلومتری مورد هدف قرار دهند.

سامانه پدافندی ۱۵ خرداد

سامانه پدافندی ۱۵ خرداد، یکی از بهترین سامانه های پدافندی ایران محسوب می‌شود که اولین بار در خرداد ۱۳۹۸ و توسط سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح رونمایی شد. این سامانه موشکی در واقع نسخه ارتقایافته سامانه موشکی تلاش محسوب می‌شود و در نتیجه، یک سامانه پدافندی میان‌برد است. سامانه پانزده خرداد قادر به درگیری با اهداف متعددی از جمله هواپیماهای شناسایی، بمب‌افکن‌ها و جنگنده‌های تاکتیکی است و می‌تواند حتی در مواردی موشک‌های کروز را نیز رهگیری و ساقط کند. از مهمترین ویژگی‌های سامانه ۱۵ خرداد می‌توان به تحرک‌پذیری و تاکتیکی بودن آن اشاره کرد؛ به‌نحوی که کل مجموعه با استفاده از تنها یک رادار کار می‌کند و در مجموع یکی از سامانه‌های پدافندی با کمترین اجزا است. از طرفی، سامانه ۱۵ خرداد سرعت واکنش بسیار خوبی در حد سامانه‌های روز دنیا از جمله سامانه اس ۳۰۰ دارد و می‌تواند در مدت پنج دقیقه کاملا عملیاتی شود.

سامانه پدافندی طبس

سامانه پدافندی طبس به‌عنوان یکی از مهم ترین سیستم های پدافند ایران، در واقع نسخه ارزان‌تری از سوم خرداد محسوب می‌شود. البته طبس به‌جای رادار آرایه فازی از رادار رفلکتوری برخوردار است که برد ۶۰ کیلومتری دارد و می‌تواند با اهدافی تا ارتفاع ۳۰ کیلومتری درگیر شود. این سامانه قادر است با یک هدف درگیر شده و دو موشک به سمت آن شلیک کند. سامانه طبس از یک رادار مستقل جلو خودرو برخوردار است و موشک‌های آن نیز از دو نوع صیاد ۲ و طائر هستند. این سامانه قادر به درگیری با انواع هواپیماهای تاکتیکی، پهپادها و بالگردها است.

سامانه پدافندی ۹ دی

سامانه ۹ دی که اولین بار در اردیبهشت سال ۱۴۰۰ رونمایی شد، در واقع ترکیبی از موشکی با همین نام و خودرو حامل سامانه سوم خرداد است. لانچرهای موشک در سامانه ۹ دی، دو لانچر با ۴ موشک و یا مجموعا ۸ موشک هستند که از یک رادار هدایت آتش نیز برخوردارند. این سامانه در مجموع یک سامانه تمام متحرک برخوردار از رادار مستقل محسوب می‌شود که قادر به درگیری با چندین هدف است و می‌تواند نقش مهمی در دفاع از تجهیزات و مکان‌های حساس ایفا کند.

سامانه پدافندی رعد

سامانه رعد، یکی دیگر از مهم ترین سیستم های پدافند ایران محسوب می‌شود که از موشک طائر ۲ برخوردار است. موشکی که در مجموع شباهت زیادی به موشک روسی سام ۱۷ دارد و همین مسئله سبب شده تا برخی مدعی شوند ایران در زمان تحریم‌ها، شمار زیادی از این موشک روسی را وارد کرده و با تغییر نام سعی کرده آن‌ها را در قالب یک سامانه بومی استفاده کند. البته که بالچه‌های انتهای طائر ۲، تفاوت خاصی با موشک روسی سام ۱۷ دارد و این بیشتر می‌تواند حاکی از این باشد که این موشک احتمالا مهندسی معکوس شده سام ۱۷، با یا بدون کمک و هماهنگی روس‌ها است. سامانه رعد برد ۵۰ کیلومتری و سقف پرواز ۲۵ کیلومتری دارد و روی یک شاسی چرخ‌دار شش چرخ سوار شده که از قضا آن‌ هم شباهت زیادی به شاسی بوک ام ۲ روسی دارد. هر خودرو این سامانه نیز سه موشک حمل می‌کنند.