نانوزیست‌فناوری به‌عنوان یکی از پیشران‌های اصلی توسعه پایدار، نقشی کلیدی در ارتقای سلامت عمومی، تقویت امنیت غذایی، کاهش آلاینده‌های محیط‌زیستی و افزایش بهره‌وری در بخش‌های صنعتی ایفا می‌کند. این حوزه با فراهم‌سازی بسترهای نوآورانه و تکیه بر دانش بومی، نه‌تنها کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد بلکه مسیر اقتصاد دانش‌بنیان را نیز هموار می‌سازد. در کشور ما، شرکت‌های دانش‌بنیان با شناسایی نیازهای راهبردی، در حال شکل‌دهی به موج جدیدی از تولیدات داخلی هستند که یکی از نمونه‌های موفق آن در حوزه کیت‌های تشخیصی پزشکی به چشم می‌خورد. یکی از این شرکت‌ها، «زیست‌تشخیص سنجه» است که با تمرکز بر توسعه محصولات زیست‌پزشکی، به‌ویژه کیت‌های تشخیص سریع، توانسته گام‌های بلندی در مسیر خودکفایی بردارد. این مجموعه دانش‌بنیان از سال ۱۳۹۶ با هدایت هادی باقری، دانش‌آموخته بیوتکنولوژی پزشکی از دانشگاه تربیت مدرس، فعالیت خود را آغاز کرد و طی چند سال اخیر با بهره‌گیری از توان علمی جوانان متخصص کشور، موفق به تولید بیش از ۹ محصول دانش‌بنیان شده است. هادی باقری، مدیرعامل این شرکت، با اشاره به اهمیت کاهش وابستگی کشور به واردات تجهیزات تشخیصی، می‌گوید: بر اساس مطالعات بازار، سالانه حدود ۱۰ میلیون دلار صرف واردات کیت‌های تشخیص سریع می‌شود. ما با هدف کاهش ارزبری، تولید این محصولات را به‌صورت مرحله‌ای آغاز کردیم و با تکیه بر کیفیت بالا و قیمت رقابتی، توانستیم در کمتر از یک سال سهمی بیش از ۱۰ درصد از بازار را کسب کنیم. کیت تشخیص سریع سکته قلبی، از جمله تولیدات راهبردی این شرکت است که جایگزین واردات چند میلیون یورویی شده و در حال حاضر در اورژانس‌های سراسر کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کیت، که سالانه بیش از یک میلیون قطعه از آن در کشور مصرف می‌شود، اکنون به مرحله‌ای رسیده که حتی از ورود نمونه‌های خارجی به بازار جلوگیری کرده است. از دیگر محصولات شاخص این شرکت می‌توان به کیت غربالگری سرطان روده اشاره کرد که در راستای برنامه وزارت بهداشت برای پیشگیری و شناسایی زودهنگام این بیماری، توسعه یافته و تاکنون بیش از یک و نیم میلیون تست آن در کشور به اجرا درآمده است. همچنین، کیت‌های شناسایی عفونت معده (هلیکوباکتر پیلوری)، کیت تشخیص عفونت خون (پروکلسیتونین)، و نیز کیت‌های مرتبط با سندرم روده تحریک‌پذیر از دیگر تولیدات این مجموعه هستند که هر یک در پاسخ به نیازهای واقعی نظام سلامت ایران طراحی شده‌اند. در حوزه نوآوری نیز، این شرکت موفق به توسعه کیت غیرتهاجمی تشخیص سرطان روده شده که به گفته مسئولان این شرکت، دومین نمونه ثبت‌شده آن در جهان است و با دریافت پتنت آمریکا، در آستانه ورود به بازار بین‌المللی قرار دارد. این محصول جایگزینی برای روش کلونوسکوپی است و با حذف نیاز به روش‌های تهاجمی، تشخیص این سرطان را ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌سازد. از دیگر اقدامات مهم زیست‌تشخیص سنجه، تولید کیت تشخیص آنتی‌بیوتیک در شیر است. این کیت که در صنعت لبنیات برای کنترل کیفیت و ایمنی به‌کار می‌رود، تاکنون سالانه نزدیک به دو میلیون دلار واردات را به کشور تحمیل می‌کرد. اکنون این محصول با دریافت مجوز از سازمان دامپزشکی، در دسترس شرکت‌های لبنی داخلی قرار دارد. مدیرعامل شرکت همچنین از نقش استانداردسازی و تأمین الزامات کیفی در موفقیت بازار محصولات داخلی سخن می‌گوید و تأکید می‌کند: «دریافت مجوزهای سازمان غذا و دارو برای ما مهم‌ترین گام بود. ما از ابتدا استانداردهای بین‌المللی از جمله ISO ۱۳۴۸۵ را در فرآیند تولید رعایت کردیم و همین مسئله موجب شد در مدت کوتاهی چهار مجوز ملی و پنج تأییدیه نانومقیاس را از مراجع معتبر دریافت کنیم.» با وجود رقابت شدید واردکنندگان و کاهش عمدی قیمت‌ها در بازار، این شرکت توانست با کاهش ۴۵ درصدی قیمت نهایی محصولات، بدون افت کیفیت، سهم بازار خود را حفظ و حتی افزایش دهد. در کنار آن، توسعه خطوط تولید، صنعتی‌سازی فناوری “لترال فلو” و بومی‌سازی کامل دانش فنی، از مهم‌ترین عوامل موفقیت این شرکت محسوب می‌شود. امروز، مجموعه زیست‌تشخیص سنجه با برخورداری از تیمی متشکل از بیش از ۵۰ نیروی متخصص و برنامه‌ریزی برای رشد این تعداد به ۱۰۰ نفر تا سال ۱۴۰۴، به یکی از بازیگران تأثیرگذار عرصه تولید کیت‌های زیستی در ایران تبدیل شده است. این شرکت تنها در سال گذشته بیش از ۲/۵ میلیون تست تولید کرده و ضمن کسب ۳۰ درصد از بازار داخلی، حدود ۲ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی برای کشور به همراه داشته است. در افق پیش‌رو، ورود به بازارهای بین‌المللی، توسعه دیپلماسی فناوری و انتقال فناوری‌های روز به کشور، از جمله اهداف این مجموعه دانش‌بنیان است. به گفته مدیرعامل: «تحقیق و توسعه نباید در مرزهای ملی متوقف بماند. ما نیاز داریم در تعامل مستمر با نخبگان و فناوران جهان، دانش و فناوری را به کشور منتقل کنیم و هم‌زمان سهمی در بازارهای جهانی به‌دست آوریم. به باور وی، آنچه موفقیت در این مسیر را ممکن می‌سازد، اعتماد به جوانان، تلاش مستمر و حمایت هدفمند حاکمیت از تولیدکنندگان داخلی است؛ مسیری که هرچند دشوار، اما ضامن پایداری و اقتدار علمی کشور خواهد بود.