در سال‌های اخیر، واردات گوشت قرمز به یکی از ابزارهای اصلی دولت برای مدیریت بازار و کنترل قیمت‌ها تبدیل شده است. سیاستی که در ابتدا قرار بود «تنظیم بازار» را ممکن کند، امروز به نقطه‌ای رسیده که بسیاری از کارشناسان، تولیدکنندگان و حتی برخی مقامات مرتبط، آن را نیازمند بازنگری می‌دانند. بر اساس گزارش‌های ایسنا، دولت در سال گذشته بیش از ۲۰۰ هزار تن گوشت قرمز از کشورهای مختلف وارد کرده و این اقدام را با هدف جلوگیری از افزایش قیمت‌ها و تأمین نیاز اقشار آسیب‌پذیر توجیه کرده است. با این حال، مرور اثرات این سیاست نشان می‌دهد که نتایج آن چندان هم مطابق انتظار نبوده و واردات گوشت منجمد نه تنها اهدافی چون حمایت از مصرف‌کننده و تنظیم بازار را محقق نکرد، بلکه در عمل تولید داخلی را در معرض تهدید قرار داده است.

تأثیر واقعی واردات بر بازار و تولیدکننده

مدیرعامل اتحادیه مرکزی دام سبک کشور تصریح کرده است که واردات گوشت تأثیری بر کنترل قیمت در بازار نداشته و حتی به دلیل نبود نظارت مؤثر، گوشت‌های وارداتی با همان قیمت یا حتی بالاتر از گوشت داخلی به فروش می‌رسند. او گفته است: وارداتی که انجام شد، هیچ تأثیری در قیمت گوشت در بازار نداشت. نظارتی وجود ندارد که این گوشت‌ها واقعاً به دست مصرف‌کننده برسند. حجم واردات گوشت قرمز در سال ۱۴۰۳ به رکورد تاریخی ۲۲۹ هزار تن رسید. با وجود این، قیمت گوشت در بازار داخلی کاهش معناداری نیافت و حتی در برخی ماه‌ها، افزایش نیز پیدا کرد. کارشناسان معتقدند که بخش عمده‌ای از این ناترازی ناشی از ساختار ناکارآمد واردات و وابستگی بیش از حد به واسطه‌هاست - مسئله‌ای که به گفته‌ رئیس شورای تأمین دام کشور، باعث شده بازار گوشت در دست دلالان بماند و وارداتی‌ها هم دیگر ارزان نباشند.

دیدگاه متفاوت: واردات دام زنده به جای گوشت آماده

در برابر این سیاست، برخی فعالان حوزه دام و گوشت معتقدند که راه‌حل اصلی تنظیم بازار، واردات دام زنده به جای گوشت آماده (گرم یا منجمد) است. به گفته‌ رئیس شورای تأمین دام کشور در گفت‌وگو با ایسنا، واردات دام زنده نسبت به گوشت آماده، تأثیر بیشتری در کاهش قیمت و رونق تولید داخلی دارد. وقتی دام وارد کشور می‌شود، هزینه تولید گوشت پایین‌تر است و این به نفع مصرف‌کننده و تولیدکننده است. او توضیح می‌دهد که واردات دام پایه‌ پروار، ضمن آن‌که امکان اشتغال و فعالیت در زنجیره تولید را حفظ می‌کند، باعث می‌شود ارزش افزوده‌ گوشت در داخل کشور شکل گیرد و منابع ارزی نیز به شکل مؤثرتری استفاده شود. از نگاه این گروه، واردات دام زنده نه تنها در تأمین نیاز بازار مؤثر است، بلکه می‌تواند جایگزینی پایدار و هوشمندانه برای سیاست پرهزینه‌ واردات گوشت منجمد باشد.

اقتصاد و سیاست؛ دو سوی یک معادله

در تحلیل نهایی، مسئله واردات گوشت در ایران را باید در چارچوبی وسیع‌تر از صرفاً «تنظیم بازار» بررسی کرد. این سیاست در ظاهر توانسته بخشی از کمبود عرضه را جبران کند، اما از سوی دیگر، به گفته کارشناسان، به تضعیف تولیدکننده داخلی، کاهش انگیزه پرورش دام، و وابستگی ارزی بیشتر کشور انجامیده است. علیرضا رفیعی‌پور، رئیس سازمان دامپزشکی کشور، نیز در گفت‌وگو با ایسنا، درباره مقایسه واردات دام زنده با واردات گوشت قرمز، اظهار کرد: به عنوان متخصصان حوزه امنیت و ایمنی غذایی، اعتقاد ما این است که هر نوع موجود زنده - از ملکه زنبور عسل تا بچه‌ماهی یا دام مولد - در صورت نیاز قابل واردات است، اما در مورد دام‌هایی که برای کشتار و مصرف گوشتی وارد می‌شوند، اولویت با واردات گوشت است نه دام زنده. وی با اشاره به مخاطرات احتمالی واردات دام زنده افزود: ممکن است دامی که از نظر ظاهری و حتی در آزمایش‌های اولیه سالم به نظر می‌رسد، ناقل عوامل بیماری‌زا باشد بدون آن‌که علائمی از خود بروز دهد. برای مثال دام می‌تواند به بیماری‌هایی مانند تب مالت یا تب کریمه‌ کنگو مبتلا باشد، اما در زمان معاینه هیچ نشانه‌ای بروز ندهد. رفیعی‌پور ادامه داد: به همین دلیل، از منظر بهداشت عمومی و سلامت جامعه، واردات گوشت نسبت به دام زنده ارجح است. مگر آنکه میان کشور مبدا و مقصد تفاهم‌نامه‌های دقیق و الزامات بهداشتی مشخصی برقرار باشد و کشتار دام در همان مرزهای ورودی کشور و تحت نظارت کامل انجام شود. وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر نیز در برخی استان‌های کشور دام زنده وارد می‌شود، اما این دام‌ها در همان مناطق و در کشتارگاه‌های دارای مجوز رسمی ذبح می‌شوند تا از انتقال احتمالی بیماری جلوگیری شود. رئیس سازمان دامپزشکی کشور در پایان تأکید کرد: در مجموع، توصیه ما این است که اولویت واردات با گوشت باشد، زیرا کنترل‌های بهداشتی و تضمین سلامت محصول در این حالت به‌مراتب آسان‌تر و مطمئن‌تر از واردات دام زنده است.