در میان هیاهوی سیاسی عراق پس از انتخابات پارلمانی این کشور نامی تازه توجه همگان را جلب کرده است: مارک ساوایا، فرستاده ویژه دونالد ترامپ به بغداد. انتصاب او درست در آستانه انتخاباتی که چندی پیش برگزار شد، فضای سیاسی عراق را پیچیده‌تر کرد و پرسش‌های زیادی درباره نیت واقعی واشنگتن برانگیخت. ترامپ در ۱۹ اکتبر ساوایا را «شناخته‌شده‌ترین چهره در روابط دو ملت» نامید. با این حال، بسیاری در بغداد این اقدام را نه نشانه حسن‌نیت، بلکه تلاشی برای تأثیرگذاری بر مسیر قدرت در عراق می‌دانند. مارک ساوایا کیست؟ از تجارت کانابیس تا سیاست مارک ساوایا متولد ۱۹۸۲ در دیترویت است. خانواده او از اقلیت کلدانی مسیحی عراق‌ است که در دهه ۱۹۹۰، در اوج آشوب و تحریم به آمریکا پناهنده شد. ساوایا برخلاف دیپلمات‌های سنتی، مسیر تجارت را در پیش گرفت و به سرعت در صنعت کانابیس قانونی به ثروت و شهرت رسید. او مؤسس شبکه‌ای گسترده از مزارع هیدروپونیک و فروشگاه‌های زنجیره‌ای «Leaf & Bud» در ایالت میشیگان است. پس از قانونی شدن مصرف کانابیس در سال ۲۰۱۸، ساوایا با سرمایه‌ای حدود ۸ میلیون دلار، یک مجموعه کامل از تولید تا توزیع را ایجاد کرد. رسانه‌های محلی از او به عنوان «پادشاه کانابیس دیترویت» یاد می‌کنند. اما فعالیت او فقط به تجارت محدود نماند. ساوایا در شبکه‌های اجتماعی چهره‌ای پرطرفدار است و بیش از صدها هزار دنبال‌کننده دارد. محتوای صفحاتش ترکیبی از سبک زندگی لوکس، کارهای خیریه و حضور در محافل سیاسی است. نقطه عطف زندگی سیاسی او، همکاری نزدیک با ترامپ در انتخابات ۲۰۲۴ بود. در میشیگان، جایی که جامعه عرب و مسلمان حضور پررنگی دارد، ساوایا کمپینی تبلیغاتی طراحی کرد که به ترامپ کمک کرد رکورد جدیدی در جذب آرای مهاجران ثبت کند. روابط شخصی او با ترامپ فراتر از سیاست است. تصاویر متعدد از دیدارهای دو نفره در زمین گلف و نشست‌های خصوصی در فلوریدا نشان می‌دهد که این اعتماد متقابل ریشه‌ای عمیق دارد. همین اعتماد بود که او را به مأموریتی حساس در بغداد رساند. اما نام ساوایا پیش‌تر نیز در پرونده‌ای جنجالی مطرح شد: آزادی الیزابت تسورکوف، پژوهشگر روس‌تبار و تابع اسرائیل و متهم به جاسوسی که بیش از ۹۰۰ روز در عراق در زندان بود. ساوایا نقشی کلیدی در میانجی‌گری برای آزادی او ایفا کرد. هرچند دولت عراق هیچ‌گاه جزئیات رسمی ارائه نکرد، رسانه‌های غربی این اقدام را «نخستین موفقیت دیپلماتیک غیررسمی او» نامیدند. با وجود این، او بی‌حاشیه هم نیست. در دادگاه‌های محلی میشیگان چند پرونده تبلیغاتی و مالی داشته که البته به جرائم جدی منجر نشده است. این سوابق چهره‌ای پیچیده از او ساخته است؛ تاجری جاه‌طلب که حالا پای به میدان سیاست خارجی گذاشته است. دلایل انتصاب؛ سیاست در دل انتخابات تصمیم ترامپ برای اعزام ساوایا درست هم‌زمان با انتخابات عراق صورت گرفت و این هم‌زمانی تصادفی نیست. آمریکا از ژانویه ۲۰۲۵ تاکنون سفیر دائمی در بغداد ندارد و روابط دو کشور عمدتاً از طریق کاردار اداره می‌شود. حالا کاخ سفید تصمیم گرفته مدیریت سیاسی عراق را مستقیماً از طریق نماینده‌ای ویژه در دست گیرد. این شیوه یادآور رویکرد ترامپ در دوره نخست ریاست‌جمهوری اوست؛ ترجیح دادن افراد مورد اعتماد شخصی به جای دیپلمات‌های حرفه‌ای. کارشناسان این اقدام را نشانه‌ای از اولویت یافتن عراق در سیاست خارجی واشنگتن می‌دانند. انتخاب ساوایا بیشتر از هر چیز به «الگوی تاجرانه ترامپ» شباهت دارد. ریشه‌های کلدانی ساوایا نیز یکی از دلایل اصلی این انتخاب است. او می‌تواند با اقلیت‌های مسیحی و حتی با سنی‌های ناراضی ارتباط برقرار کند. مأموریت ساوایا؛ از مهندسی ائتلاف‌ها تا نفوذ اقتصادی ساوایا در بیانیه نخست خود، بر بازسازی اعتماد و حمایت از استقلال عراق تأکید کرد و وعده داد واشنگتن با تمام گروه‌های سیاسی همکاری می‌کند. اما این سخنان برای ناظران آشناست. از زمان پل برمر تا برت مک‌گورک، همه فرستادگان آمریکایی با همین ادبیات وارد بغداد شدند و هدفشان بازتعریف نفوذ واشنگتن بود. ساوایا در هفته‌های اخیر سفرهایی به اربیل، موصل و بصره انجام داده و با رهبران محلی دیدار کرده است. او در موصل وعده سرمایه‌گذاری در بازسازی زیرساخت‌ها را داده تا مشارکت پایین سنی‌ها را جبران کند. این سفرها بخشی از مأموریت بزرگ‌تری است که در واشنگتن از آن با عنوان «بزرگ‌سازی دوباره عراق» یاد می‌شود؛ شعاری برگرفته از کارزار انتخاباتی ترامپ. تمرکز اصلی ساوایا بر ائتلاف‌سازی پس از انتخابات است. ترکیب مجلس آینده تعیین‌کننده نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور خواهد بود. سه محور اصلی قدرت شامل چارچوب هماهنگی شیعی و بلوک‌های سنی و کردی‌اند. ساوایا با ارتباط مستقیم با برخی رهبران می‌کوشد فضا را برای نیروهای همسو با آمریکا باز کند. در بخش اقتصادی، او به دنبال معرفی طرحی با عنوان «آموزش مدیریت منابع طبیعی» است که در ظاهر برای توسعه ظرفیت‌های بومی طراحی شده اما در عمل بستری برای ورود شرکت‌های آمریکایی به حوزه نفت، تسلیحات و فناوری است. این طرح در واقع ادامه سیاست ترامپ است که حضور نظامی را با سرمایه‌گذاری جایگزین می‌کند. در حوزه امنیتی نیز ساوایا مأموریت دارد با حشد شعبی مقابله سیاسی کند. این موضوع می‌تواند به تنش‌های تازه‌ای دامن بزند. چالش‌ها و واکنش‌های داخلی هوشیار زیباری انتصاب ساوایا را «نشانه‌ای از وضعیت غیرعادی در روابط واشنگتن و بغداد» دانست و لقاء مکی او را «نماینده وفادار ترامپ» توصیف کرد که مأموریتش بیش از آنکه دیپلماتیک باشد، سیاسی است. گروه‌های مقاومت نیز آزادی الیزابت تسورکوف را به نفوذ اسرائیلی‌ها در عراق مرتبط می‌دانند و از نقش ساوایا در این پرونده انتقاد کرده‌اند. موفقیت یا شکست ساوایا به توان او در حفظ تعادل میان وعده‌های اقتصادی و حساسیت‌های قومی بستگی دارد. هرگونه اشتباه در این مسیر می‌تواند بی‌ثباتی تازه‌ای به‌وجود آورد، مشابه آنچه در سال ۲۰۱۸ رخ داد.