مراسم پنجمین کنگره بین‌المللی بزرگداشت اندیشمند فقید، علامه محمدتقی مصباح یزدی (ره) و نکوداشت دوازدهم دی، روز علوم انسانی، صبح امروز با حضور جمعی از مقامات، اساتید و علاقمندان در سالن همایش‌های صدا و سیما آغاز به کار کرد.

در ابتدای این مراسم علی مصباح یزدی فرزند علامه مصباح بر اهمیت حماسه 9 دی تأکید کرد و آن را یادآور پیام غیرتمندانه ملت ایران در دفاع از بیش از 200 هزار شهید و مبانی اسلامی دانست.

وی تجدید میثاق امت با ولایت را یکی از اهداف اصلی حماسه 9 دی برشمرد و تصریح کرد: آنچه تاکنون توانسته این کشور را از همه امواج سهمگین دشمنی‌های بیرونی و درونی به سلامت عبور دهد، ولایت فقیه است و این اتصالی است که این نظام الهی با مبدأ هر درونی داشته و دارد.

مصباح یزدی خاطرنشان کرد که ملت همچنان پای عهدی که با خدا بسته ایستاده و حاضر است برای حفاظت از این میراث گران‌قدر فداکاری کند.

وی با اشاره به ششمین سالگرد شهادت سردار سرافراز اسلام، سپهبد شهید قاسم سلیمانی، عظمت ایشان را ناشی از ولایت‌مداری و عدم پایبندی به جایگاه‌های مادی دانست که وفاداری و سرسپردگی عمیق ایشان به اسلام، ارزش‌های اسلامی و شناخت دقیق ایشان از مسئله ولایت فقیه، همواره زبانزد بوده است.

حجت الاسلام سید سعیدرضا عاملی در این مراسم با احترام به اساتید حاضر و تجلیل از آیت‌الله مصباح یزدی سخن خود را آغاز کرد و خدا را حمد گفت که به برکت اندیشه این فیلسوف و اندیشمند بزرگ، روز 12 دی‌ماه در تقویم جمهوری اسلامی ایران به عنوان «روز علوم انسانی اسلامی» نام‌گذاری شده است. وی ضمن قدردانی از برگزارکنندگان این کنگره، تأکید می‌کند که این رویداد فرصتی است برای تبیین و احیای اندیشه‌های مرتبط با علوم انسانی اسلامی و بازخوانی نقش آیت‌الله مصباح در این مسیر. او با استناد به گفتار امیرالمؤمنین (ع) یادآور می‌شود که سرچشمه نوآوری، تفکر است و اندیشیدن می‌تواند پیچیدگی‌های امور را بگشاید. عاملی بر این باور است که همین روح تفکر و تعقل، مسیر کارآمدی جمهوری اسلامی را روشن می‌کند و موجب استواری آن در برابر چالش‌ها می‌شود. وی با اشاره به شهدای انقلاب و دفاع مقدس، سردار سلیمانی را الگویی از تفکر انقلابی، معنوی و شجاعانه معرفی می‌کند. نخستین ویژگی برجسته آیت‌الله مصباح از دیدگاه عاملی، استواری در اندیشه و پاسداری از حقیقت اسلام ناب است. وی یادآور می‌شود که همان‌گونه که قرآن «به حق نازل شد»، آیت‌الله مصباح نیز تلاش می‌کرد حق را با استدلال و برهان منعکس کند و در مواجهه با اندیشه سکولار، با استقامت علمی از دیدگاه الهی دفاع کند. او در پی آن بود که علوم انسانی را در محور اندیشه الهی بازسازی کند. عاملی دومین ویژگی مشترک میان اندیشمندانی چون شهید مطهری، علامه طباطبایی، سید محمدباقر صدر و آیت‌الله مصباح را «زیستن در جهان فکر» می‌داند. این متفکران، بدون هراس از اندیشه‌های رقیب، با نگاهی باز به مکاتب مختلف از جمله مارکسیسم و سوسیالیسم می‌نگریستند و آن‌ها را با دقت و انصاف تبیین و نقد می‌کردند. آیت‌الله مصباح نیز در همین مسیر توانست تعامل و تقابل خلاق با اندیشه‌های سکولار برقرار کند. طرح مکتب علوم انسانی اسلامی وی سومین ویژگی آیت‌الله مصباح را ارائه‌ی مکتب و نظام‌واره جدید در علوم انسانی اسلامی معرفی می‌کند. همان‌گونه که شهید صدر در فلسفه و اقتصاد، مکتب اسلام را در برابر دیگر مکاتب عرضه کرد، آیت‌الله مصباح نیز تلاش داشت تا با ساختاری نگرشی، نهادی و فرآیندی، مدل جامع علوم انسانی مبتنی بر مبانی الهی را تبیین نماید و بدین‌وسیله الگوی جدیدی از دانش دینی را در برابر مدل‌های سکولار علوم انسانی ارائه کند. در پایان، عاملی به اندیشه مهم آیت‌الله مصباح درباره بازنگری در طبقه‌بندی علوم اشاره می‌کند. به باور او، نظام طبقه‌بندی علوم باید بر مبانی الهی و نگرش توحیدی استوار شود تا بتواند میان علوم مختلف پیوند برقرار کند. این نگاه کل‌نگر، از غفلت نسبت به ابعاد انسان‌شناسی، اخلاقی و کرامت انسانی جلوگیری می‌کند و راه را برای شکل‌گیری علمی جامع‌تر در قلمرو علوم انسانی اسلامی هموار می‌سازد. منوچهر محمدی پژوهشگر و استاد فلسفه و علوم انسانی و از همکاران مرحوم علامه مصباح  یزدی سخنان خود را با یاد ایشان  آغاز و از بیش از چهار دهه همکاری و شاگردی در مؤسسه در راه حق و سپس مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی یاد کرد. به گفته او، در صحنه انقلاب اسلامی از خرداد 1342 تا امروز، ستارگان نادری درخشیده‌اند که از جمله آنان شهید مطهری و آیت‌الله مصباح بودند. او تأکید می‌کند که آیت‌الله مصباح شخصیتی ذوابعاد بود؛ هم فیلسوف و مفسر قرآن و هم آشنا به علوم جدید و تحولات سیاسی و فرهنگی معاصر ایران و جهان. نقش مرحوم مصباح در مقابله زا انخرافات فکری محمدی با یادآوری فضای فکری پیش از انقلاب می‌گوید در آن سال‌ها بسیاری از دانشجویان و حتی برخی نخبگان دینی تحت تأثیر سازمان مجاهدین یعنی منافقین کنونی قرار گرفته بودند، اما آیت‌الله مصباح از معدود کسانی بود که فریب شعارهای فریبنده آن جریان را نخورد. علامه با تیزبینی و بصیرت، ماهیت انحرافی آنان را شناخت و درباره خطراتشان به امام خمینی هشدار داد. این بینش ژرف نشان از درک عمیق وی نسبت به تحولات اجتماعی و سیاسی و پایداری‌اش در راه حق داشت. ابتکار در پیوند حوزه و علوم مدرن وی به خاطره‌ای از دیدار آیت‌الله مصباح با امام خمینی اشاره می‌کند و می‌گوید که استاد از امام خواسته بود اجازه دهند علوم مدرن وارد حوزه شود تا طلاب با اندیشه‌های روز آشنا شوند و بتوانند آنها را علمی و انتقادی نقد کنند. امام با این پیشنهاد موافقت کرد و حتی فرموده بود هزینه این طرح را خودش پرداخت می‌کند. بر همین اساس، در مؤسسه «در راه حق» جمعی از اساتید دانشگاه برای تدریس افکار و نظریه‌های غربی به طلاب دعوت شدند و این اقدام سرآغاز شکل‌گیری گفت‌وگوی عمیق میان حوزه و دانشگاه شد. آیت‌الله مصباح به‌عنوان دیدبان فکری انقلاب دکتر محمدی ادامه می‌دهد که آیت‌الله مصباح در سال‌های پس از پیروزی انقلاب نیز مانند یک دیدبان فکری و اعتقادی عمل می‌کرد. او نسبت به جریان‌های انحرافی چپ و راست در دهه‌های مختلف حساس بود و خطر التقاط و تحریف اندیشه اسلامی را گوشزد می‌کرد. محمدی یادآور می‌شود که هشدارهای اولیه درباره جریان‌هایی چون نهضت آزادی و اصلاح‌طلبان افراطی، عمدتاً نخستین بار از سوی آیت‌الله مصباح مطرح شد. او در خطبه‌ها و درس‌های خود، مفاهیمی چون «خشونت» و «تساهل» را با رویکرد قرآنی بازتعریف کرد و مانع از تحریف مبانی جهاد و امر به معروف شد. نقد نظام سیاسی غربی و تبیین الگوی اسلامی وی در ادامه به دیدگاه آیت‌الله مصباح درباره ساختار سیاسی جمهوری اسلامی اشاره می‌کند و می‌گوید استاد، از همان ابتدا نسبت به نظام انتخاباتی مبتنی بر الگوی غربی نقد داشت. از نظر او، انتخابات بر اساس تبلیغات و پول، جامعه را از مسیر معنویت دور می‌کند. آیت‌الله مصباح معتقد بود که همان‌گونه که رهبری با نظر خبرگان برگزیده می‌شود، انتخاب رئیس‌جمهور نیز می‌تواند با سازوکاری چندمرحله‌ای و متکی بر شایسته‌گزینی نخبگان صورت گیرد تا از هیجانات زودگذر سیاسی دور بماند. او حتی الگویی مبتنی بر ولایت فقیه و مشورت تخصصی ارائه داده بود. دستاورد وحدت حوزه و دانشگاه در پایان، دکتر محمدی مهم‌ترین اقدام عملی آیت‌الله مصباح را تحقق «وحدت حوزه و دانشگاه» می‌داند. به گفته او، مصباح نخستین کسی بود که عملاً درآمیزش دانش الهی و علوم انسانی مدرن تلاش کرد. نتیجه آن، تأسیس مؤسسه‌ای شد که امروز ده‌ها رشته تخصصی از فلسفه و روان‌شناسی تا جامعه‌شناسی اسلامی را دربر می‌گیرد. او این حرکت را یکی از باقیات صالحات آیت‌الله مصباح می‌داند؛ تلاشی که راه را برای شکل‌گیری علوم انسانی اسلامی و تربیت نسل جدیدی از اندیشمندان متعهد هموار کرده است.