ورود ۱۰۰ هزار تاکسی برقی تا پایان سال/ آغاز تولید داخل از ۱۴۰۳
وزیر صمت با بیان اینکه دولت بنا دارد تا پایان امسال ۱۰۰ هزار تاکسی برقی در شهرهای بزرگ عرضه کند، گفت: دو سه نمونه خودروی برقی داخلی داریم که شاید در نیمه اول سال آینده به بازار عرضه شوند.
به گزارش گروه اقتصادی عصر قانون، عباس علی‌آبادی وزیر صنعت، معدن و تجارت با حضور در برنامه صف اول به نقش و سهم شرکت‌های دانش بنیان در صنعت کشور پرداخت.
سوال: تقریباً به نظر می‌رسد ۵ نفر از اعضای هیئت دولت در این همایش شرکت کردند و همه در حوزه انقلاب صنعتی چهارم یا انقلاب چهارم صنعتی صحبت کردند این موضوع چیست؟
علی‌آبادی: این همایش که در واقع دومین همایشی است که وزارت صمت مؤسس و میزبان آن است، آنچه که مهم است و مردم ما می‌دانند تحولات چشمگیری است که در دنیا در حال پیگیری است.
ما چه بخواهیم و چه نخواهیم در جهانی زندگی می‌کنیم که به سرعت در حال تحول است.
همین تلفن‌های همراه که امروز دست شماست مثلاً ۵۰ سال پیش نبود و کسی باور نمی‌کرد ۵۰ سال بعد یک وسیله دست شما می‌آید که با این وسیله خیلی از کارهای روزمره تان را انجام بدهید و خیلی از کارهایی که قبلاً می‌کردید را دیگر نکنید، خیلی کارها را که نمی‌کردید، بکنید. به نظر می‌رسد که ما در مسیری هستیم که آینده به همین شدت متحول خواهد شد، یعنی شاید بیش از این متحول شویم. اگر دوران انقلاب‌های صنعتی را نگاه کنید مثلاً انقلاب صنعتی اول که ماشین بخار خلق شد و موجب شد تا کشورهایی که به آن فناوری در آن موقع دست داشتند فاصله چشمگیری از سایرین بگیرند به نحوی که اکنون هنوز نتوانستند که جبران کنند مثلاً شما ببینید می‌گویند جهان اول، جهان دوم، همین جهانی بودند که آن زمان به آن فناوری‌ها دست داشتند، به ماشین بخار که بعداً نمادش را در کارخانه‌های نساجی آن موقع بود، بعد حمل و نقل ریلی که لوکوموتیوهای بخاری و اینها شکل گرفت و دیگر این که موجب شد فاصله اقتصادی بسیار زیادی در دنیا به وجود بیاید، یک عده شدند جهان اول، یک عده شدند جهان دوم، جهان سوم و همین طور غیره. انقلاب صنعتی دوم در واقع بحث برقی‌سازی بود یعنی ماشین‌های برق مطرح شد و بعد جایگزین شدن اینها به ماشین بخار و باز این فاصله را بیشتر کرد.
انقلاب صنعتی چهارم خیلی زودتر اتفاق افتاد.
چیزی حدود ۱۰۰ سال انقلاب‌های صنعتی اول و دوم و سوم، زمان داشتند، اما انقلاب صنعتی چهارم خیلی زودتر اتفاق افتاد و به نظر می‌رسد که انقلاب صنعتی بعدی که انقلاب صنعتی پنجم باشد زودتر از اینها رخ دهد، ما اکنون در دوره‌ای هستیم که اصطلاحاً به آن می‌گوئیم اینترنت اشیا و هوشمندی رباط‌ها و هوش مصنوعی که به این می‌گوئیم انقلاب صنعتی چهارم ولی به نظر نمی‌رسد که این هم دوام چندانی داشته باشد.
ما کجای این قصه هستیم، ما که می‌گوئیم یعنی ایران، صنعت ایران؟
توضیح می‌دهم، اول می‌خواهم این فضا را به وجود بیاورم که یک تحولی دارد شکل می‌گیرد. ما داریم حرکت می‌کنیم از یک جهان ساده به یک جهان فوق العاده پیچیده‌تر، این پیچیدگی‌ها را اگر در درون خودمان بتوانیم هضم کنیم. در دنیا به جای این که دنبال کننده باشیم می‌توانیم پیشرو باشیم.
خوشبختانه ظرفیت‌های کشور، ظرفیت‌های بسیار خوبی است، گرچه ما به لحاظ منابع هم در وضعیت نسبتاً خوبی هستیم اما از جنبه منابع انسانی به نظر می‌رسد که اینجا ظرفیت‌ها قابل توجه تر باشد و ما خوشبختانه در این بخش برای گفتن حرف داریم، دانشگاه‌های خوبی داریم، جوانان آموزش دیده خوبی داریم، ظرفیت‌های خوبی داریم.
به هر حال آنچه که می‌خواهد اتفاق بیافتد و یا بعداً اتفاق خواهد افتاد بحث کاربردی تر شدن هوش مصنوعی در زندگی روزمره ما خواهد بود و بعد رابطه انسان با این هوش مصنوعی. اکنون ماشین‌ها دارند می‌روند به سمت ماشین‌های خودران و ماشین‌های هوشمند، در همین نمایشگاه هم تعدادی ماشین ایرانی عرضه کردیم که سطحی از هوشمندی در اینها وجود داشت، شما اکنون در زندگی روزمره تان هوشمندی را هم می‌بینید، در همین تلفن همراهتان می‌بینید که هوشمندی وجود دارد و در زندگی‌های آینده که مثلاً ما حالا می‌توانیم مثال‌هایی از آن را هم بزنیم این وضعیت را می‌بینیم گرچه در این جلسه فکر نمی‌کنم شما بخواهید وارد جزئیات شوید.
نه ما بیشتر کاربردی این موضوعات را دنبال می‌کنیم و صنعت را می‌خواهیم ببینیم اکنون شرایطش چه طور است و چه نسبتی با فناوری‌های نوین دارد؟
آنچه که دارد اتفاق می‌افتد صنایع ما هم دارند متناسباً با دنیا هوشمند می‌شوند، اگر شما اکنون به صنایع کشور مراجعه می‌کنید ملاحظه می‌کنید که در واقع این تحولات در آنجا هم در حال رخ دادن است، استفاده بیشتر از رباط‌ها برای انجام کارها گرچه کم و بیش بعضی از صنایع هنوز کمتر و بعضی بیشتر ولی به نظر من دارد متداول می‌شود و این می‌تواند سرعت تحقق اهداف را بیشتر کند، هزینه‌ها را کمتر کند و یک جوری بهره وری را بهبود بدهد. در مجموع اگر بخواهم به سوال شما جواب بدهم این است، که ما اتفاقاً در زمره کشورهای نسبتاً جلو قرار می‌گیریم در مقایسه با کشورهایی که در دنیا هنوز با این واژه‌ها آشنا نیستند. این همایش سعی داشت برای این که ارتباط هدفمندی را بین شرکت‌های دانش بنیان و شرکت‌های بزرگ که عمدتاً منبع محور هستند به وجود بیاورد تا بتوانیم سرمایه‌های انسانی مان را هدایت کنیم به سمت استفاده بهینه از منابع خدادادی.
اکنون کدامیک از صنایع ما بیشتر یا ارتباط نزدیک تری با صنایع دانش بنیان گرفته است؟
اکنون این طوری نمی‌شود قضاوت کرد، وقتی از آنها سوال می‌کنیم همه می‌گویند ما ارتباط داریم، ما در نشست قبلی که حدوداً دو ماه پیش برگزار شد، شرکت ایمیدرو را وزارت صمت کاندید کرد برای این که با ۵۰۰ شرکت دانش بنیان که فعال بودند در آن حوزه، ارتباط بگیرد و قراردادهایی را بین آنها منعقد کند، تقریباً نزدیک به ۱۵ همت ما منبع را یا به عبارتی به نوعی منابع را اختصاص دادیم برای این که این ارتباطات را بین اینها برقرار کنیم و خوشبختانه این ارتباط شکل گرفته، در همین همایش هم سعی کردیم ایدرو را بیاریم با این شرکت‌هایی که برای سازمان گسترش بودند، به نوعی با شرکت‌های دانش بنیان پیوند بزنیم، همه تلاش وزارت صمت است که اینها را به همدیگر ملحق کند و از محل این الحاق بتوانیم سرمایه‌های انسانی مان را فعال‌تر کنیم و منابع خدادادی را با بهره وری بیشتری بتوانیم مؤثر کنیم در زندگی برای رفاه مردم.
یعنی این که ما میزان قراردادها یا تفاهم نامه‌هایی که بین ایدرو با شرکت‌های دانش بنیان امضا شده یا در حال عملیاتی شدن است، یک چیزی حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان بوده است؟
معادل ۱۵ هزار میلیارد تومان منبع اعم از ضمانت نامه تا منبع مستقیم نقدی در واقع تجهیز شده است.
یعنی گردش تجاری فقط آن شرکت‌های دانش بنیانی که با یک شرکت بزرگ دارند همکاری می‌کنند این رقم است؟
دستکم اینقدر محقق خواهد شد در خلال این برنامه که یک برنامه حداکثر دو ساله است.
ما در صنایع بزرگ وضعیت مان چطور است در حوزه دانش بنیان؟ طی دو سه سال گذشته حضرت آقا بارها موضوع دانش بنیان را آوردند در صدر قرار دادند، نام سال به عنوان دانش بنیان انتخاب شده و این موضوع به عنوان یک تکلیف همه حوزه‌ها از جمله صنعت شده، ما چه مقدار این را و این مطالبه حضرت آقا را جامه عمل پوشاندیم؟
مقام معظم رهبری خیلی جلوتر از صنعت حرکت می‌کنند، خیلی بهتر از بقیه جامعه حرکت می‌کنند، شما نگاه کنید در همین شعارهای سال وقتی نگاه کنید مثلاً هوشمندی را می‌بینید، می‌بینید که در ۱۰ سال گذشته همه شعارها به طور اخص اقتصادی انتخاب شده است. در ۵ سال گذشته بارها به کلمه تولید در کشور تاکید شده است.
در سنوات قبل هم همین طور بوده ولی می‌بینیم در ۵ سال گذشته به ویژه کلمه تولید اصراراً آمده در تمام واژه‌ها که شما اگر می‌خواهید تورم را مهار کنید از مسیر تولید باید این کار را بکنید و به نظر من آن یک مقوله‌ای است که باید به طور خاص به آن پرداخته شود با توجه به این که با مطالعه در واقع این مطالب مطرح می‌شود واقعاً ارزش این را دارد که همایش‌ها در این رابطه برگزار شود و به آن پرداخته شود. اما من می‌خواهم چند تا آدرس بدهم از این هوشمندی. مثلاً یکی از شاخص‌های هوشمندی مصرف انرژی است، ما اکنون در حال حاضر در شدت انرژی در دنیا رتبه خوبی نداریم، شدت انرژی یعنی چه؟ یعنی مقدار برقی که مصرف می‌کنیم برای تولید هر واحد جی دی پی، این یک شاخص بین المللی است که رتبه خوبی هم اکنون ما در آن نداریم حال اگر این را مسئله کنیم برای شرکت‌های دانش بنیان، ما چگونه می‌توانیم شدت انرژی را کاهش دهیم. من یک مثال در حمل و نقل عرض می‌کنم در حمل و نقل وقتی ما می‌رویم به سمت برقی سازی که اکنون بحثی است که ما داریم دنبال می‌کنیم یک هدف فوق العاده عالمانه در آن است و چیست و آن این است که می‌تواند مصرف انرژی را، مصرف سوخت را در این بخش به شدت کاهش دهد چرا؟ به خاطر این که فرآیندی که در ماشین‌های برقی دنبال می‌شود، فرآیند برگشت پذیری است نسبتاً در مقایسه با خودروهای حرارتی که آنها اصولاً فرآیندها برگشت ناپذیرند، بنابر این شدت انرژی در اینجا می‌تواند، یعنی مصرف انرژی می‌تواند به شدت کاهش پیدا کند. یا مثلاً در تنوع دادن به انرژی مصرفی، ما مثلاً آنجا الزاماً از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنیم ولی اینجا می‌توانیم از تنوعی از سوخت‌ها مثلاً از انرژی خورشیدی می‌توانیم استفاده کنیم، از نیروی باد، از نیروی خورشید، یا از انرژی نیروگاه‌های آبی یا اتمی، همه اینها می‌توانند منبع اولیه برای حمل و نقل باشند. این که بتوانیم مثلاً حمل و نقل را به طور جامع نه فقط خودروهای داخل شهرها را که تأثیر زیست محیطی هم می‌تواند داشته باشد.
حمل و نقل ریلی آن را هم می‌توانیم برقی کنیم، حمل و نقل جاده‌ای را هم برقی کنیم، اگر بتوانیم یک چنین کاری انجام بدهیم می‌تواند یک منفعت بزرگ نصیب شود، این یک سطحی از هوشمندی است یا مثلاً فرض بفرمائید که البته مثال‌ها خیلی متنوع است اگر من بخواهم به مثال بپردازم ممکن است وقت جلسه شما را بگیرد ولی این که ما بتوانیم بهره وری را مثلاً در تولید بالا ببریم، مثلاً خام فروشی نکنیم، اکنون اگر یک شاخص بخواهیم شاخص قابل توجه به مردم بدهم نگاه کنیم که ببینیم واردات ما وزنش چقدر است، ارزشش چقدر است، صادرات ما وزنش و ارزشش چقدر است، هر وقت وزن واردات کم بود اما ارزش آن بالا بود، معلوم می‌شود ما داریم کالای مثلاً دانش بنیان وارد می‌کنیم، از این طرف برعکس داریم مواد خام صادر می‌کنیم، تلاش ما بر این است که در این موضوع بتوانیم با کمک شرکت دانش بنیان با تعریف مسائل درست و پیدا کردن راه حل های منطقی و دانش بنیان برای آنها وضعیت بهره وری را در کشور بهبود دهیم، تولید صادرات محورمان را هوشمندانه دانش بنیان کنیم یعنی ثروتی که از محل دانش خلق شده نه ثروتی که از محل منبع اولیه خلق شده.
یکی از موضوعات مهمی که هر وزیر صنعتی که آمده بالاخره راجع به آن صحبت کرده و اصلاً دغدغه مردم است بحث خودروسازی است، چرا میزان مصرف انرژی در خودروهایی که داخل تولید می‌شود اینقدر بالاست که گاهی اوقات اصلاً قابل مقایسه با سوختی که مصرف می‌کند با خودروهای خارجی نیست و این هم به گونه‌ای می‌شود خام فروشی تلقی کرد چون انرژی بسیار زیادی را مصرف می‌کند. الان نمی دانم بیش از ۱۰۰ میلیون لیتر، چرا این اتفاق افتاد؟
البته ما در یک دوره تاریخی قرار گرفتیم که می‌توانیم دو تا مسئله را با هم حل کنیم، این که ما بیاییم ماشین‌های سنتی مان، ماشین‌هایی که با سوخت‌های فسیلی را بهبود بدهیم. حتماً این کار را باید بکنیم چون یک دوره‌ای طول خواهد کشید تا این که این ماشین‌ها به ماشین‌های جدید تبدیل شوند ولی نباید روی این بخش سرمایه گذاری گسترده بکنیم مثلاً ما برویم به روی موتورهای احتراق داخلی به طور گسترده سرمایه گذاری کنیم، موتورهای با راندمان بالاتر بسازیم، به نظر من حتی اگر می‌شود اینجا در این مرحله وارد هم بکنیم ایرادی هم ندارد چون این دوره سپری خواهد شد. دنیا دارد وارد یک دوره تازه می‌شود، خودروهایی که قبلاً به آنها خودروهای آینده می‌گفتیم داریم می‌بینیم، همین روزهای آینده مردم ما در سطح تهران هم می‌بینید خودروهایی که با خودروهای قبلی فرق می‌کنند، خودروهای برقی را و بعد خودروهای هوشمند را، خوشبختانه خودروسازان داخلی ما هم این پیام را دریافت کردند.
امیدوار هستیم که در سال آینده بتوانیم سطحی از هوشمندی را در خودروهای تولید داخل داشته باشیم. اما خودروهای برقی که خودروهای آینده هستند این فرصت را به ما می‌دهند که ما این تحول را از یک جایی شروع کنیم که دنیا تازه شروع کرده و خیلی عقب نیفتادیم در اینجا و با توجه به ظرفیت‌های دانش بنیانی که داریم من امیدوارم که فاصله چندانی پیدا نکنیم بلکه جلو هم بیافتیم، می‌توانیم به ضرس قاطع بگویم که ما جزو پیشتازان بودیم زمانی که این بحث‌های تئوری مطرح بود، من خودم یادم می‌آید، در دانشگاه ما جزو کشورهایی بودیم که بیشترین مقالات را در این زمینه داشتیم و حرف داشتیم برای گفتن و دوره‌های مثلاً مربوط به اینها در دانشگاه‌های ما سوابقش خیلی دور نیست از کشورهای پیشتاز و پیشرو، مثلاً شما ببینید، در رشته درس محرک‌های غیر متداول بیش از ۲۰ سال است که در دانشگاه ما تدریس می‌شود در حالی که همین موضوع، مربوط می‌شود به محرک‌های آینده، بنابر این من می‌توانم به شما این را بگویم که ما در مسیر تحول قرار داریم و امیدوار هستیم که بتوانیم خیلی زود تاکسی‌ها را در تهران برقی کنیم، حمل و نقل عمومی را برقی کنیم، از این محل هم یک تأثیر روی محیط زیست بگذاریم و اثر زیست محیطی را مردم ببینند.
خیلی زود یعنی چه وقت؟
اکنون شروع شده، ما اکنون نصب شارژرها را شروع کردیم داریم زیرساخت را توسعه می‌دهیم، از شاید همین هفته اول آذر ماه که اکنون در آن هستیم تاکسی‌ها به تدریج چون باید فرهنگ سازی شود، چون یک فرهنگ تازه با خودش می‌آورد. باید آموزش‌های لازم به مردم داده شود، یک پیوست فرهنگی برای این تهیه شده که از همین روزها تلویزیون شروع می‌کند به آموزش به مردم که چه جوری با این پدیده کنار بیایند چون نمی‌شود ما یک دفعه وارد یک اتفاق بشویم که بعد برای مردم دردسر درست کند، باید گام به گام هم مردم را آموزش دهیم، هم آماده کنیم.
دولت بنا دارد که ۱۰۰ هزار تاکسی برقی را در سطح شهر بزرگ خیلی زود، یعنی تا پایان همین امسال عرضه کنیم، به هر حال تحول نسبتاً بزرگی است، یک اقدام بزرگ تحولی است بایستی زیرساختش را متناسباً توسعه داد، همزمان تأمین ارز لازم برای این ماشین‌ها که اکنون خوشبختانه تأمین شده و دارد وارد می‌شود و بعد خودروسازان مان دارند آماده می‌شوند برای این که اینها را تولید کنند و ما اکنون تقریباً دو سه نمونه خودروی داخلی داریم که در نمایشگاه اخیر عرضه کردیم که اینها دارند مراحل آخر تست‌هایشان را پشت سر می‌گذارند و من فکر می‌کنم اوایل سال آینده شاید در نیمه اول سال ما عرضه اینها را هم داشته باشیم. بنابر این در یک فضای نسبتاً خوب هستیم در قیاس منطقه، اصلاً در کشورهای منطقه ما به غیر از برخی کشورهای منطقه، فاصله چشمگیری با ما دارند در این موضوع و در مقایسه با دنیا هم وضعیت چندان بدی نداریم به لحاظ علمی لااقل، این را مطمئناً به لحاظ فناوری در وضعیت بسیار خوبی هستیم.
کشور باید در زمینه تجاری و صنعتی سازی تلاش کند. ا کنون وزارت صمت سیاست کلی اش این است که بتواند در این جهت تشویق کند، بیش از ۳۰ شرکت داخلی دارند تلاش می‌کنند ما را همراهی کنند و این به نظرم پتانسیل نسبتاً خوبی است.
ساخت خودروهایی که با سوخت فسیلی کار می‌کردند در گذر زمان فراز و فرودهایی داشت و خیلی راضی کننده نبود، اکنون هم همین طور است و در این زمینه تقریباً داریم مماس با دانش جهانی حرکت می‌کنیم چون از زمانی که این موضوع در دنیا هم هست خیلی سال نگذشته است یعنی دانش، دانش نوینی است، در این زمینه چکار کردیم، یعنی چقدر با شرکت‌های دانش بنیان همکاری کردیم که بتوانیم این را عملیاتی کنیم؟
اکنون اگر بخواهم مقایسه کنم، شما اگر هم اکنون خودروهای جدید خودروسازان داخلی ما را ببینید حال چه خودروهایی که مثلاً سهم ساخت داخل شأن بالای ۶۰ - ۷۰ درصد است چه خودروهایی که در حدود ۵۰ درصد است نگاه کنید می‌بینید که فاصله خیلی زیادی، ندارند از دنیا اگر چه ممکن است با بهترین‌های دنیا قابل مقایسه نباشند اما با متوسط دنیا قابل مقایسه هستند. مصرف سوخت به شاخص کمتر از ۸ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر رسیدیم، این اساساً محل سرمایه گذاری بیشتر و جدید ندارد، چرا؟ چون دنیا هم دارد از این حوزه خارج می‌شود. اکنون شما اگر نروژ را مطالعه کنید می‌بینید بیش از ۸۰ درصد خودروهایشان برقی شده است یا مثلاً چین، من اخیراً برای مأموریتی رفته بودم شانگهای تقریباً همه حمل و نقل عمومی شأن برقی شده و حمل و نقل مردم هم بالای ۳۰ - ۳۵ درصد پلاک خودروها، پلاک سبز است یعنی پلاک خودروهای برقی است. ما باید به نظرم بیشتر انرژی مان را مصرف کنیم برای این که از این پدیده عقب نیافتیم، یعنی اینجا ما با دنیا فوری همراه شویم و این اتفاق اکنون خوشبختانه در کشور کلید خورده است.
وقتی از من می‌پرسند که خودروهای بنزینی چه می‌شوند؟ می گویم خودروهای بنزینی در برنامه دارند جلو می‌روند و پیشرفت شأن هم خوب است، ما آنها را هم دنبال می‌کنیم، چون به هر حال اگر این تحول بخواهد شکل بگیرد ۱۰ سال طول می‌کشد و لذا در خلال این ۱۰ سال بایستی ما روندها را آنجا بهبود دهیم ولی سیاست مان نباید تمرکزاً بر این باشد که اینها را حتماً داخلی کنیم، نه، چون این فرآیند گذراست، باید برویم به سمت آن قسمت‌هایی که برای ما خلق فناوری می‌کند و می‌تواند اثرات دیگری داشته باشد یا از سرریز فناوری در جاهای دیگر آنجا استفاده کنیم اما تمرکز خودمان را معطوف کنیم به خودروهای آینده، خودروهایی هستند که نه دیگر آینده به آن معنا دور، نه خیلی نزدیک که چه بسا چند سال دیگر، در اروپا مثلاً شما ۵ یا ۶ سال دیگر اصلاً خودروهای بنزینی دیگر نمی‌بینید، اکنون روندها این طوری است که دارند می‌روند به این سمت، چون نه محیط زیست به شما اجازه می‌دهد، بحث‌های گرمایش زمین و حرارتی که اینها تولید می‌کنند.
قیمت اینها چه طور خواهد شد و در مورد به اصطلاح بحث‌های خودروهایی که سوخت فسیلی دارند، بالاخره چه سیاستی را دنبال می‌کنید؟
چالش اصلی در خودروهای برقی ذخیره سازی انرژی است که این چالش در دنیا پیگیری می‌شود کما این که بعداً هم پیگیری خواهد شد یعنی فرآیند مستمری است، برای این که دانسته انرژی و چه وزنی و چه حجمی هنوز فاصله قابل توجهی با سوخت‌های فسیلی دارد گرچه اکنون خیلی خوب شده، اکنون مثلاً ما در ایران رسیدیم به ۲۳۰ وات به ازای هر کیلوگرم که این رقم رکود بسیار بالایی است، مثلاً بهترین رکوردها حدود ۲۰۰ - ۱۹۰ - ۱۶۵ وات بر هر کیلوگرم است که ما خوشبختانه داریم به این رکورد می رسیم.
سرمایه گذاری قابل توجهی را در ساخت باتری شروع کردیم در کشور، که به زودی رونمایی خواهد شد، مردم ما خواهند دید، منتها تحولات فقط به سمت باتری نیست، به سمت هیدروژن است به عنوان ذخیره انرژی، دانشگاه‌های ما می‌توانند از این فرصت استفاده کنند، از همین جا من دارم اعلام می‌کنم در همین همایش‌ها هم اعلام شد که استقبال می‌کنیم از تیم‌های پژوهشی که در این زمینه فعالیت بکنند نه به صورت مقطعی، به صورت مستمر، یعنی ما آمادگی داریم بعضی دانشگاه‌ها را اینجا وزارت علوم هم در این همایش حضور داشتند و آقای دکتر زلفی گل فرمایشاتی داشتند و ما اکنون با بعضی از دانشگاه‌ها داریم به صورت زیربنایی کار می‌کنیم برای این که در حوزه ذخیره سازی انرژی برای همراه با ماشین، همراه با وسیله نقلیه بتوانیم از راه حل های خودی استفاده کنیم، راه حل های بومی استفاده کنیم، راه حل‌هایی که مال ما هستند، راه حل‌هایی که طراح و مبتکرش خودمان هستیم. من به شدت امیدوار هستم، من فکر می‌کنم که اگر همه با هم همراهی کنند چون این واقعاً نیاز به یک همراهی ملی دارد، اگر چنانچه اینجا کسی ساز مخالف بزند فقط زمان از دست ما گرفته خواهد شد، باید با یک هماهنگی کامل که خوشبختانه اراده دولت است، اراده سایر دستگاه‌های ملی مثل مجلس، مثل قوه قضائیه است، مردم هم که قطعاً استقبال می‌کنند از تحولات سازنده. من به شدت امیدوار هستم، به امید خدا ما در این بخش پیشرفت‌های خیلی خوبی خواهیم داشت. در بخش خودروهای سنتی هم همین طور برنامه‌های خوبی دنبال می‌شود، سرمایه گذاری تازه در آن بخش‌ها نباید کرد باید از روش‌های به حساب میانبر برای دستیابی به فناوری‌های بالا برای بهبود خودروهایی که تولید می‌کنیم، استفاده کنیم ولی تمرکزاً روی خودروهای آینده کار کنیم.
از جمله ویژگی‌های خودروی برقی این است که لنت کمتری مصرف می‌کنند، روغن مصرف نمی‌کنند، فیلتر هوا مصرف نمی‌کنند، کل قطعات متحرک شأن یک چیزی حدود ۶۰۰ قطعه بیشتر نیست در حالی که در موتور احتراقی این مثلاً دو سه هزار قطعه است و خیلی فرق است. تعمیرات خیلی کمتر می‌شود و هزینه‌ها خیلی کم می‌شود، بعضی مشاغل البته باید تغییر کنند، مشاغل تازه ایجاد می‌شود، تحول شیرینی است، به نظر من تحولی است که طعمش خیلی زود زیر دندان مردم می‌رود.
قیمت‌ها چه طور است؟
باتری‌های این خودروها نسبتاً گران است، دولت برای این که فشار زیادی به مردم نیاید از اهرم تعرفه استفاده می‌کند، برای تاکسی‌ها که اساساً سهم قابل توجهی از تاکسی‌ها را دولت پرداخت می‌کند که آن سهم باتری است، تقریباً ۱۰ هزار و ۵۰۰ دلار وزارت نفت از محل سوخت صرفه جویی شده، اینجا کمک می‌کند که خیلی زود هم خودش بهره مند می‌شود از آن، در مورد خودروهای مردم، خودروهایی که داده می‌شود فعلاً چیزی که دارد انجام می‌شود تعرفه است که تقریباً ما داریم تعرفه را به کمترین مقدار ممکن می بریم که با تعرفه بتواند مساعدت خیلی بزرگی برای مردم صورت بگیرد، اگر خودروسازی این خودرو را بسازد که اصلاً تعرفه ندارد اما برای وارداتش فعلاً در این مقطع ما داریم تعرفه را می بریم به سمت حداقل.
اکنون چه تعداد محصول دانش بنیان ما داریم وارد می‌کنیم، شما به عنوان سکاندار صنعت کشور؟
در این فرآیند مستمر است چون محصول دانش بنیان ممکن است الان یک چیزی باشد، فردا یک چیزی نباشد، یا یک چیزی فردا ایجاد می‌شود که اکنون نیست. می‌توانم بگویم که سهم واردات هنوز قابل توجه است و من فکر می‌کنم شرکت‌های دانش بنیان فرصت خیلی خوبی دارند برای این که جایگزین این محصولات وارداتی شوند. بله، این شاخص خوبی است برای این که ببینیم ما در کجای این ماجرا هستیم، هر چقدر که واردات ما به سمت واردات مواد اولیه و مواد خام برود و صادرات مان به سمت محصولات توسعه یافته برود، این شاخص نشان می‌دهد که ما توسعه یافته ایم. متأسفانه در این مرحله، در بهترین وضعیت بالانس هستیم، ولی باید برویم به سمت بهبود، این همایش که اکنون دارد پیگیری می‌شود هدفش همین است، هدفش رسیدن به این نقاط است.
معمولاً رؤسای سابق، وقتی می‌خواستند یک هدیه به میزبانان خودشان بدهند یک صنایع دستی، فرش از این حوزه‌ها تقدیم می‌کردند که کار خوبی بود، اکنون رئیس جمهوری در دولت سیزدهم وقتی می‌رود تولیدات دانش بنیان را می‌برد مثلاً یک دستگاهی که می‌تواند جراحی کند از راه دور یا موضوعات دانش بنیان در حوزه نانو و دیگران، برای این که این تقویت شود شما آیا اقدام و تدبیر خاصی برای حمایت از شرکت‌های دانش بنیان دارید یا نه؟
این ابتکار خیلی خوبی است چون من خودم این کار را انجام می‌دادم، من یادم می‌آید وقتی که برای اولین بار که نیروگاهی را در عراق برنده شدیم برای هدیه به مقام ارشد عراقی ما یک شبیه ساز آموزش نیروگاه را به آنها هدیه کردیم که طراحی و ساخت ایرانی بود و خیلی استقبال کرد. چند وقت پیش که رفته بودم برای بازدید از آنجا پیش از این که در این صندلی بنشینم دیدم که دارند از آن وسیله استفاده می‌کنند، بعد پرسیدم چطور است؟ گفتند عالی، یا مثلاً اکنون صادرات دانش بنیان زیاد داریم، ما هم اکنون به همین کشور عراق اگر بروید ببینید فهرست بلندی از کالاها دارد به آنجا صادر می‌شود که اینها همه عمدتاً دانش بنیان هستند اما اگر بگویید که آیا ما واقعاً همه محصولات دانش بنیان مان را به نحو احسن حمایت کردیم، اکنون دیگر محصولات خارجی وارد نمی‌کنیم، باید بگویم خیر، متأسفانه ولی این سیاست در وزارت صمت قاطعانه دنبال می‌شود برای این که از محصولات دانش بنیان حمایت شود.
من این قول و وعده را به شرکت‌های دانش بنیان دادم، کالای ایرانی که با کیفیت مناسب همان طور که مقام معظم رهبری فرمودند قابلیت عرضه در بازار بین المللی را داشته باشد، مورد حمایت ما است یعنی به نحو کامل و جامع مورد حمایت وزارت صمت است و قطعاً با اعمال تعرفه‌های قابل قبول جلوگیری می‌کنیم از واردات آنها و برای صادرات آنها سعی می‌کنیم تسهیلات فراهم کنیم که بتوانند در عرصه جهانی عرضه شوند. این نکته شما که فرمودید که مثلاً به عنوان هدایا البته من فکر می‌کنم که کالای مثلاً سنتی ما اینها حتماً باید مورد حمایت باشد ولی می‌خواهم بگویم به عنوان شاخصی از توسعه یافتگی کشور می‌تواند محصولات دانش بنیان باشد.
اکنون شما بسته خاصی برای حمایت از این شرکت‌های دانش بنیان طبعاً در وزارت صنعت دارید؟
ما در وزارت صنعت، معدن و تجارت یک شاخص‌هایی را داشتیم، اولویت تأمین ارز برای واردات مواد اولیه است، حالا اگر شرکتی بخواهد ارز بگیرد ما به شرکت‌هایی ارز را اختصاص می‌دهیم که برای مواد اولیه می‌خواهند وارد کنند. اولویت تخصیص ارز این است که بهره وری بیشتری بر صادرات داشته باشند، یعنی مواد اولیه آمده و شده کالا و این کالا صادر شده، هر کس که صادر کننده کالا است آن در اولویت تخصیص است. عیناً در تأمین منابع ریالی هم همین طور یعنی اینها را کردیم به صورت امتیاز و داریم اعلام می‌کنیم به شرکت‌ها که بدانند. هم اکنون، ما تقریباً در بسیاری از کالاها سقف را برای تخصیص ارز تقریباً برداشتیم خوشبختانه با همکاری بانک مرکزی، وضعیت مناسبی است و همین که گفتم اولویت دهی به شرکت‌هایی که نیازمند ارز برای تولید هستند تا برای این که بخواهند مثلاً کالایی را بیاورند و مصرف کنند البته آنها هم باید متناسباً بر اساس سیاست‌ها و معیارهایی به ارزشان برسند ولی اولویت با این شرکت‌ها است و مشوق‌هایی گذاشتیم، درست است این بسته تشویقی را می‌شود بیشتر درباره اش اطلاع رسانی کرد تا بدانند، ولی فکر کنم خود شرکت‌ها می‌دانند.
این فن بازارهایی که تشکیل می‌شود که با استفاده از شرکت‌های دانش بنیان شکل گرفته، چه مقدار شما اینها را مؤثر در سرعت گرفتن توسعه کشور بر مبنای دانش بنیان می‌بینید؟
سوالتان خیلی سوال بزرگی است، یعنی سوالی است که شاید می‌شود روی آن مدتی صحبت کرد، به من اجازه بدهید از یک زاویه دیگری به موضوع نگاه کنم، محرک تولید بازار است، ما اگر چنانچه بازار نداشته باشیم اصلاً تولید نمی‌توانیم بکنیم، چه دانش بنیان باشد، چه دانش بنیان نباشد. بنابر این اولین کاری که ما دنبال می‌کنیم این است که زمینه‌های مصرف فراهم کنیم، گاهی برای ایجاد زمینه مصرف ممانعت می‌کنیم، از واردات یعنی یک کالایی که دارد از یک طریق دیگر تأمین می‌شود، سعی می‌کنیم تأمین آن را کم کنیم تا بتوانیم از طریق تولیدات داخلی آن را جایگزین کنیم، ولی شاید بهتر از آن این باشد که بتوانیم فضا را برای صادرات کالاهایمان در خارج از کشور فراهم کنیم یعنی برای شرکت‌هایمان شرایطی را ایجاد کنیم که بتوانند در عرصه بین المللی حضور پیدا کنند، آنجا بازار خیلی بزرگ‌تر است، بنابراین بازارسازی چه در داخل و چه در خارج از کشور از جمله ضروریات هر توسعه‌ای است و اگر چنانچه ما در این بخش دچار رکود شویم بدون تردید اولین صدمه اش را تولید کنندگان خواهند دید.
شما هم در حوزه تدریس و دانشگاه استاد صنعتی هستید و هم در حوزه سالیان دراز هم در مپنا همین کار را می‌کردید، الان سکان کل صنعت، معدن و تجارت کشور را در اختیار شما قرار دادند و با این کاری که دارید انجام می‌دهید، شاید آینده بگویند که فرض کنید که دوره چهارم صنعتی از این دوره شروع شد، من بحثم این است، برای این که تولید کالاهای دانش بنیان تجاری سازی شود، چه تدبیری شده است؟
من یک جور دیگری می‌خواهم به این مسئله بپردازم، ما مادامی که در واقع متناسب با توان خودمان یک کالایی را تولید می‌کنیم و می‌سازیم باید انتظار نداشته باشیم که جامعه به روشنی از آن استقبال کند، بلکه زمانی که در واقع ما می‌رویم برای حل مسئله‌ای که در جامعه وجود دارد، ظرفیت‌هایمان را مطرح می‌کنیم می‌توانیم چشم انداز بهتری را انتظار داشته باشیم، اساساً داریم تلاش می‌کنیم که بین شرکت‌های دانش بنیان و شرکت‌های بزرگ که منابع دستشان است همکاری ایجاد شود، این همکاری بر مدار یک مسائلی است که اینها مطرح می‌کنند، اکنون ما با چالشی که مواجه هستیم مثلاً در ایران برای تولید فولاد از متان استفاده می‌کنیم، از روش احیا مستقیم در حالی که در بیشتر کشورهای دنیا از کوره بلند استفاده می‌کنند، چرا؟ چون آنجا زغال سنگ دارند، اینجا ما گاز طبیعی داریم، لذا وقتی شما گاز طبیعی استفاده می‌کنید راندمان و بهره وری بهتری دارید اما یادتان باشد که این گاز طبیعی نامحدود نیست ممکن است که مثلاً به مشکلاتی مثل زمستان‌ها بخورید که محدودیت تأمین گاز داریم. اکنون در دنیا اتفاقاً کشورهایی که از روش احیا مستقیم استفاده کردند این شانس را دارند که بروند به سمت استفاده از فولاد سبز. فولاد سبز چیست؟ فولادی است که با انرژی خورشیدی و انرژی تجدیدپذیر می‌رود هیدروژن درست می‌کند، حالا هیدروژن را می‌آورد در ترکیب با متان استفاده می‌کند برای احیا فولاد یا مستقیم استفاده می‌کند، این فولادی که تولید می‌شود دیگر آلودگی محیط زیست ندارد و این شانس را خوشبختانه ما داریم.
اکنون از جمله پروژه‌هایی که ما تعریف کردیم برای شرکت‌های دانش بنیان این است که بیایند در زمینه فولاد سبز خودشان را تجهیز کنند ما هم حمایت می‌کنیم، قرارداد می‌بندیم، برویم در این زمینه کار کنیم تا این که نه برویم یک محصولی را کار کنیم که بعداً برگردیم یکی پیدا شود آن را بخرد. البته این بحث کامل می‌شود وقتی بگوییم ما برای خلق آینده چه کار می‌کنیم، چون ممکن است یک محقق بیاید یک ایده‌ای را مطرح کند شما هنوز با آن ایده مواجه نشدید ولی می‌تواند آینده دیگری را برای شما بسازد، آن هم مورد حمایت است به طور جداگانه، بنابر این پس خلق آینده یا حل مسئله این دو تا موضوعاتی هستند که در پیوند دادن شرکت‌های دانش بنیان کوچک و ضعیف که کم بنیه هم هستند به لحاظ مالی با شرکت‌های بزرگ که اتفاقاً بنیه مالی شأن خیلی قوی است اما ممکن است نیازمند همین ظرفیت‌های انسانی باشند که در شرکت‌های دانش بنیان وجود دارد، پس به نظر من برای این که آن مسئله شما جواب داده شود ما باید برویم به سمت این که ما پول می‌دهیم که کالا تولید کند، بعداً از تو می خرند از تو نه، یا می‌رویم یک بازاری برای آن درست کنیم، خیر، بازارسازی از این طریق انجام می‌شود. من دارم تمام بازارهای فناوری، و نیاز فناوری شرکت‌های بزرگ را در اختیار شرکت‌های دانش بنیان و دانشگاه‌ها قرار می‌دهم که بیایید از این ظرفیت‌ها استفاده کنید، بیایید ظرفیت‌های علمی خودتان را در این سمت هدایت کنید، یعنی ما در حقیقت دانش بنیان‌ها را در مقابل مسائلی قرار بدهیم که واقعی هستند و اتفاقاً برای حل شأن پول کسی حاضر است بدهد، بازار است، پرداخت می‌کنیم که بیا این مسئله من را حل کن و پولش را بگیرد. این چیزی است که دارد دنبال می‌شود و یا اینکه اگر ایده‌ای دارد که به درد آینده می‌خورد، من این ایده را می‌خرم یا این ایده را حاضرم سرمایه گذاری کنم که تبدیل شود به یک کالایی که باید هم در ایران و هم در خارج بشود فروخت.
دو سال پیش ما تحریم بودیم، در بازار خارجی نه عضویت شانگهای را داشتیم، نه عضویت بریکس را داشتیم، نه با کشورهای همسایه روابط تجاری داشتیم و نه حتی کشورهای دورتر، اما آقای دکتر علی‌آبادی زمانی وزیر می‌شوند که یک بازار گسترده‌ای به این صورت ایجاد شده، بسیاری از آن موضوعات تحریمی تا حدود زیادی حداقل برای یک بازار ۴۰۰ - ۵۰۰ میلیون نفری برطرف شده و ما می‌توانیم این کار را بکنیم. بحث این است که در این وضعیت آیا ما همان سیاستی را دنبال می‌کنیم که دو سال بلکه بیشتر مثلاً دو سال، سه سال، چهار سال، پنج سال پیش دنبال می‌کردیم یا نه ما برای این دوران تحولی یک فکر جدیدی را طراحی کردیم؟
امام علی (ع) می‌فرمایند «الفرصة تمّر مرّ السحاب» فرصت‌ها می‌آیند مثل ابر می‌روند ولی به نظرم تعبیر جالب‌تر آن این است که باز هم می‌آیند، فرصت‌های تازه می‌آیند. بشر اساساً مرتباً با فرصت‌های تازه و چالش‌های تازه مواجه می‌شود اصلاً امتحان ما برای همین است، ما اینجا هستیم تا زمانی که زنده هستیم باید با مسائل دست و پنجه نرم کنیم، یکسری مسئله تازه به وجود می‌آید، یکسری مسئله‌های قبلی به نحوی حل می‌شود، ما در برنامه ریزی که در وزارت صمت کردیم یک برنامه ریزی راهبردی است، برنامه ریزی راهبردی یعنی برنامه ریزی پویا یعنی ما مرتباً دنیا و محیط مان را رصد می‌کنیم، از فرصت‌ها استفاده می‌کنیم و با چالش‌ها مقابله می‌کنیم از طریق همین نهادهای دانش بنیان، یعنی چالش‌ها را مسئله می‌بینیم و برای مسائل می‌رویم راه حل پیدا می‌کنیم، مسائل دنیا دارد عوض می‌شود، امروز ترتیبات سیاسی دنیا عوض شده، بریکس یک تحول بزرگ جهانی است، جمعیت برزیل، هند، روسیه، چین، آفریقای جنوبی، جمهوری اسلامی ایران، امارات عربی متحده و عربستان سعودی ظرفیت‌های انسانی و ظرفیت‌های مالی و ظرفیت‌های بازاری شأن ببینید چه وسعتی دارد، یا مثلاً فرض بفرمائید شانگهای یا فرصت‌های دیگری که ممکن است بعداً به وجود بیاید، اینها برای ما فرصت هستند منتها اگر از این فرصت‌ها استفاده کنیم قدر نعمت‌های خدا را دانستیم اگر نکنیم ما کاهلی کردیم و باید پاسخگو باشیم. ما در وزارت صمت ۸ برنامه راهبردی را تدارک دیدیم که در این ۸ برنامه راهبردی ۳۲ برنامه است و به عنوان پیشران ۲۰ تا پروژه بزرگ تعریف کردیم که مثلاً یکی از این پروژه‌ها برقی کردن حمل و نقل پرسرعت است. ما اکنون در کشور حمل و نقل ریلی داریم اما حداکثر سرعت مان ۱۲۰ کیلومتر، ۱۶۰ کیلومتر است در حالی که می‌توانیم برویم به سمت حمل و نقل با سرعت‌های بالاتر در حالی که کشور پهنه وسیعی دارد، گرچه جغرافیایی ما طوری نیست که مثل آمریکایی‌ها یا اروپایی‌ها یا چینی‌ها این توسعه را بدهیم، باید توسعه متناسب با وضعیت خودمان باشد. این یک پروژه است، اکنون در وزارت صمت برنامه ریزی شده و داریم، در این زمینه‌ها کار می‌کنیم، یا در زمینه مشکل هوایی کشور اکنون تعداد زیادی هواپیما داریم که باید مسئله شأن را حل کنیم این تبدیل شده به یک مگاپروژه در داخل صمت و داریم روی آن کار می‌کنیم با استفاده از ظرفیت دانش بنیان. امیدوار هستیم که در پایان دوره بتوانیم یک خبر خوب برای مردم داشته باشیم. در زمینه حمل و نقل دریایی، با توجه به سیاست‌هایی که مقام معظم رهبری در خصوص اقتصاد دریا فرمودند، برنامه بسیار وسیعی داریم که من بعداً آماده هستم در برنامه دیگری، برای شرح آن، چون واقعاً یک برنامه مفصل است موضوع اقتصاد دریا. ما همواره باید در انتظار فرصت‌ها و چالش‌ها، با هم باشیم و اگر فقط برای فرصت‌ها خودمان را آماده کنیم ممکن است چالش‌ها درنوردند. ما آماده هستیم که با فرصت‌های تازه و فرصت‌هایی که خودمان خلق می‌کنیم نه فرصت‌هایی که برای ما خلق می‌شود، بعضی فرصت‌ها خلق می‌شود، بعضی فرصت‌ها را ما می‌توانیم به وجود بیاوریم با روش‌های دانش مدار.
ما در دهه ۷۰ شهرک‌های صنعتی را راه انداختیم که کارهای بزرگی هم انجام شد، اکنون سهم شرکت‌های دانش بنیان در این شهرک‌های صنعتی وضعیتش چه طور است؟
یکی از پروژه‌های پیشران ما توسعه همین شهرک هاست، ما باید صنعتی شویم. ما کشور پرآبی نیستیم، ما اگر آب داریم، کم داریم، ما باید بهینه استفاده کنیم که این اولویت اول است. یکی از پروژه‌های ما این است که از دریا استفاده کنیم آب را برای فلات مرکزی تأمین کنیم حالا چه به صورت آب شور بیاوریم و دریاچه‌های قدیمی را احیا کنیم و چه این که آب شیرین شده بیاوریم و بتوانیم صنایع را شارژ کنیم یا بخشی از نیازهای شرب مردم را تأمین کنیم، این یک پروژه اساسی است. ولی باید صنعتی شویم بدون شک، ما اکنون در استان سمنان ۳۵ درصد، ۳۳ درصد تولید ناخالص داخلی این استان صنعتی است اما سهم صنعت از آب کمتر از ۳ درصد است. هنوز در آن استان هندوانه و خربزه هم می‌کاریم که بسیار آب بر هستند. من فکر می‌کنم که در عین حال که می‌رویم به سمت بهبود بهره وری در استفاده از منابع از جمله منابع کمیاب مان مثل آب، باید برویم به سمت صنعتی کردن کشور که می‌تواند بهره وری را در نیروی انسانی و در منابع به شدت بالا ببرد، بعد برویم جلوگیری کنیم از خام فروشی و از منابع خدادادی خودمان و منابع دیگری که از سرتاسر دنیا برای صنایع مان تأمین می‌کنیم بیاییم و صنایعی را پایه ریزی کنیم که برای کشور می‌توانند ارزش افزوده بالایی درست کنند. اما بله، بعضی شرکت‌های صنعتی مثلاً من می‌دانم حدود ۹ هزار شرکت صنعتی، متأسفانه در این ادوار چند سال گذشته راکد شدند یا خیلی کم بهره شدند، یکی از کارهای ما تمرکز روی این شرکت هاست، آنهایی که دیگر به خاطر تغییر فناوری باید تعویض راهبرد بدهند، آنها را جداگانه ببینیم، آنهایی که نه به لحاظ فناوری ضعیف نشدند، نیاز به کمک دارند باید یک وام سرمایه در گردش به آنها بدهند، باید تجهیزات شأن نوسازی شود، آنها را حمایت کنیم و برخی از این شرکت‌ها که نه اساساً به دلایل غیر از اینها، ناکارآمدی مدیریت فعال نیستند آنها را هم طوری کمک کنیم که احیا شوند، این جزو سیاست‌های ما است. به طور کلی شهرک ساختن در کنار تمام ظرفیت‌های انسانی از جمله سیاست‌های وزارت صمت است، همین جا اعلام می‌کنم اگر چنانچه جایی فرصت وجود دارد ما حمایت می‌کنیم که کماکان شهرک سازی را توسعه بدهیم چون هم ایجاد اشتغال می‌کند، هم جلوگیری می‌کند از خروج منابع انسانی و منابع مالی کشور.