چرخش ناگهانی مواضع «اردوغان» در قبال «اوجالان»

این روزها در اغلب رسانه‌ها و محافل سیاسی ترکیه، یک بار دیگر درباره‌ صلح و مذاکره صحبت می‌شود. گفته می‌شود هدف نهایی از این مذاکره، خلع سلاح گروه تروریستی «پ.ک.ک» (PKK) و پایان دادن به درگیری طولانی مدتی است که از سال ۱۹۸۴ میلادی آغاز شده و هنوز هم ادامه دارد. اما تحلیلگران سیاسی با دیده‌ تردید به این موضوع می‌نگرند و معتقدند که زمان بندی این تصمیم جدید اردوغان، ارتباط تنگاتنگی با تحولات سیاسی سوریه دارد. در چند دهه‌ گذشته، پ.ک.ک و دولت ترکیه بارها قدم در مسیر مذاکره و آتش بس گذاشته‌اند اما گفتگوها به نتیجه‌ روشنی نرسیده است.

روزنامه‌ سوزجو به عنوان پرتیراژترین روزنامه‌ ترکیه اعلام کرده که اوجالان توسط دو نماینده‌ی کُرد، پیامی برای اردوغان فرستاده و اعلام کرده که لازم است دولت در گام نخست ۴ هزار و ۵۰۰ نفر از زندانیان عضو یا هوادار پ.ک.ک را آزاد کند. اما احمد هاکان سردبیر روزنامه حریت چاپ آنکارا، این موضوع را تکذیب کرده و چنین چیزی را یک شایعه‌ بی‌اساس قلمداد کرده است. در همین حال، عبدالقادر سلوی از تحلیلگران مشهور نزدیک به اردوغان نیز اعلام کرده که مسئولان و فرماندهان سیاسی و نظامی پ.ک.ک در کوهستان قندیل، تمایلی به تبعیت از خواسته‌های اوجالان ندارند و خلع سلاح را موضوع خطرناکی می‌دانند که باید پیش شرط‌های آن از قبل به جا آورده شود.

چرخش ناگهانی اردوغان در مورد اسد و اوجالان

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر «حزب عدالت و توسعه» (AKP)، سیاستمداری است که چرخش‌های سیاسی او، غالبا سریع و ناگهانی است. تا همین دو ماه پیش، اردوغان بارها بر این موضوع پافشاری می‌کرد که می‌خواهد در استانبول یا آنکارا پذیرای بشار اسد شود و روابط ترکیه و سوریه به مسیر عادی بازگردد. او همچنین در پاسخ به سوالات خبرنگاران در مورد احتمال آغاز مجدد مذاکرات صلح با پ.ک.ک نیز گفته بود که حملات ارتش ترکیه به این گروه تروریستی با قدرت تمام ادامه پیدا می‌کند و دولت هدفی جز امحای کامل این گروه ندارد. اما اردوغان پس از مدتی، به پیشنهاد شریک سیاسی‌اش یعنی دولت باغچلی رهبر راست افراطی «حزب حرکت ملی گرا» (MHP) اجازه داد که رسانه‌ها، درباره‌ شرایط احتمالی آزادی اوجالان، اظهار نظر کنند.

اردوغان چند ماه پیش در گفتگو با شبکه‌ تلویزیونی (A HABER) اعلام کرد که در ترکیه چیزی به نام «معضل کُرد» وجود ندارد و هر آن چه که هست؛ «معضل تروریسم» است که باید با قوه‌ قهریه حل شود. اردوغان همچنین بر قیاس کلمه‌ «کردستان» از واژه‌ ابداعی جدیدی استفاده کرده و درباره‌ ساختار سیاسی کردها در شمال سوریه گفته بود: «اجازه نمی‌دهیم در جوار مرز ما، یک ترورستان شکل بگیرد». اما حالا با یک گردش ۱۸۰ درجه‌ای، اعلام شده که در روزهای یازدهم و دوازدهم ژانویه، در جمع مردم دو شهر کردنشین دیاربکر و شانلی اورفا سخنرانی خواهد کرد و برنامه‌های حزب و دولت خود برای پرداختن به مطالبات کردها را با مردم در میان خواهد نهاد.

پس از تحولات اخیر سوریه نیز، اردوغان فورا از تشکیلات تروریستی هیئت التحریر الشام و جولانی حمایت کرد و دو نماینده‌ پارلمان، برای دیدار با عبدالله اوجالان به زندان ایمرالی اعزام شدند. اعضای هیئت دو نفره‌ای که در زندان ایمرالی با اوجالان دیدار کرده‌اند، پروین بولدان و سرّی ثریا اُندر از نمایندگان «حزب دموکراسی و برابری» (DEMPARTI) هستند. آنها قبلا هم در سال ۲۰۱۳ میلادی، در مراسم نوروز شهر دیاربکر، پیام اوجالان برای خاتمه دادن به فعالیت مسلحانه را برای مردم و رسانه‌ها قرائت کرده بودند، اما دیری نپایید که جنگ و درگیری باز هم ادامه پیدا کرد. لذا تضمینی وجود ندارد که این بار هم نتیجه‌ روشنی حاصل شود.

دو نماینده‌ی مزبور، پس از دیدار با اوجالان، پیام‌های او را به دولت و مقامات امنیتی منتقل کردند و در عین حال، همزمان با آغاز سال جدید میلادی، به دیدار رهبران دیگر احزاب سیاسی ترکیه رفتند تا حمایت آنها را نیز جلب کنند.

دولت باغچلی که به عنوان یک سیاستمدار ملی گرای راست افراطی شناخته می‌شود، در دیدار با هیئت نمایندگان کُرد در پارلمان، از ضرورت «صلح و برادری ترک و کُرد» صحبت کرد. این در حالی است که او در جریان مذاکرات صلح در سال ۲۰۲۳ میلادی، اردوغان را به همدستی با تروریست‌ها برای تجزیه‌ ترکیه متهم کرده بود. نکته‌ جالب توجه اینجاست که احمد ترک سیاستمدار مشهور کُرد ترکیه نیز عضو هیئتی است که با سران احزاب ترکیه دیدار می‌کند. روزنامه‌ قرار چاپ آنکارا در گزارشی اعلام کرده است: «تناقض‌های زیادی در مورد نگرش دولت اردوغان وجود دارد. احمد ترک شهردار شهر کردنشین ماردین بود و یک ماه پیش، او را به اتهام حمایت از تروریسم عزل کردند و حالا او را سفیر صلح و برادری می‌دانند. مشخص نیست دولت برای انجام این اقدامات چه توجیهی دارد.»

البته این تنها نمونه برای رفتارهای تناقض آمیز دولت اردوغان در مورد کردها نیست چرا که در روزها و هفته‌های اخیر، نیروی هوایی ترکیه و سرویس اطلاعاتی میت، بارها با استفاده از حملات پهپادی و شلیک از راه دور، به چندین نقطه از مراکز تجمع شبه نظامیان کُرد در شمال سوریه حمله کرده‌اند و مدت‌هاست شهر کردنشین عفرین در غرب رود فرات نیز در اشغال نیروهای ترکیه است.

نمایندگان کُرد، در ادامه گفتگوهای خود با سران احزاب سیاسی کُرد، قرار است با سران همه احزاب دیدار کنند اما درویش مساوات اوغلو رهبر حزب ملی گرای «خوب» (IYI PARTI) اعلام کرده که درهای حزب او به روی این افراد بسته است و حاضر نیست با دشمنان ترکیه دیدار کند.

حالا نگاه مفسران سیاسی ترکیه به این موضوع دوخته شده که تیم سیاسی و امنیتی نهاد ریاست جمهوری ترکیه، در آستانه‌ به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا، چه برنامه‌ای برای سوریه دارد چرا که آمریکا تاکنون به شکل علنی از شبه نظامیان کُرد وابسته به پ.ک.ک در شمال سوریه حمایت کرده و ارتش ترکیه نیز به خاطر حضور اشغالگران آمریکایی، نتوانسته به مناطق شرق فرات به شکل زمینی حمله کند. به عبارتی روشن، اهداف و انگیزه‌های سیاسی اردوغان در مورد مذاکره با کردها و استفاده از نقش عبدالله اوجالان، ارتباط روشنی با اقدامات آتی ترامپ دارد.

لذا می‌توان به این سناریوی احتمالی اندیشید که اگر ترامپ، فرمان خروج کامل نیروهای نظامی آمریکایی از شمال سوریه را صادر کند، در این صورت تیم اردوغان نیز دلیلی برای ادامه‌ مذاکره با کردها نمی‌بیند. اما در صورتی که اخبار نقل و انتقال ادوات نظامی و لجستیک به شهر کوبانی برای احداث یک پایگاه نظامی جدید آمریکایی صحت داشته باشد، ترکیه تلاش خواهد کرد تا از طریق مذاکرات و گفتگوهای طولانی، کردها را در شمال سوریه مهار کند.