تحلیل آماری نقش زنان در آموزش عالی/رشد ۵۶ درصدی در ۵۰ سال

به گزارش گروه اجتماعی عصر قانون: در گذر نیم قرن اخیر، آموزش عالی ایران شاهد تحولی بنیادین بوده است؛ تحولی که بدون نقش‌آفرینی زنان، هرگز به این ابعاد و گستردگی دست نمی‌یافت. از روزگاری که حضور زنان در دانشگاه‌ها محدود و کمرنگ بود، تا به امروز که آنان در بسیاری از رشته‌ها گوی سبقت را از مردان ربوده‌اند، مسیری پر فراز و نشیب طی شده است.

این مسیر، نه تنها نشان‌دهنده پیشرفت زنان در عرصه علم و دانش است، بلکه بازتابی از تغییر نگرش جامعه نسبت به نقش آنان در توسعه ملی نیز به شمار می‌رود. سرمایه‌گذاری بر آموزش زنان، امروز به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل توسعه پایدار و عدالت آموزشی در ایران شناخته می‌شود؛ عاملی که توانسته است قفل بسیاری از درهای پیشرفت را بگشاید و زمینه را برای مشارکت فعال‌تر زنان در عرصه‌های مختلف فراهم آورد. در این میان، بررسی چگونگی این تحول و دستاوردهای آن، می‌تواند تصویری روشن از آینده آموزش عالی ایران و نقش زنان در آن ترسیم کند.

 حضور چشمگیر زنان در آموزش عالی ایران/ گزارشی جامع از ۵۰ سال پیشرفت و تحول

بی شک حضور و مشارکت چشمگیر زنان در آموزش عالی می تواند برای هر کشوری یک فرصت تلقی شده و معیاری برای سنجش عدالت آموزشی و عاملی برای رشد و پیشرفت جامعه به حساب می آید که می تواند به توسعه متوازن و عدالت محور منجر شود.

در یک دستاورد قابل توجه در حوزه آموزش و توسعه اجتماعی، گزارشی جدید نشان می‌دهد که حضور و مشارکت زنان در آموزش عالی ایران طی ۵۰ سال گذشته، شاهد یک جهش چشمگیر بوده است.

این گزارش، که سومین قسمت از مجموعه “گزارشات تبیین پیشرفت های کشور در زمینه بسط عدالت در حوزه آموزش عالی در گام اول انقلاب اسلامی ایران” است، به تحلیل عمیق و مستندِ روند پیشرفت حضور زنان در آموزش عالی ایران از سال ۱۳۵۰ تا ۱۴۰۰ (۱۹۷۱ تا ۲۰۲۱ میلادی) می‌پردازد.

سعیدی: رشد ۵۶ برابری دانشجویان زن در ۵۰ سال، نشان از توجه ویژه به آموزش زنان دارد

احمد سعیدی مدیرگروه پژوهش‌های آماری موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی در این خصوص به خبرنگار تسنیم گفت: آموزش عالی، به عنوان موتور محرکه پیشرفت و توسعه جوامع، همواره نقش اساسی در شکل‌دهی آینده یک ملت ایفا می‌کند. حضور فعال و معنادار زنان در این عرصه، نه تنها نشان‌دهنده فرصت‌های برابر و عدالت آموزشی است، بلکه به عنوان یک عامل کلیدی در رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع نیز محسوب می‌شود. جمعیت دانشجویان زن از ۱۹۰۲۷ نفر در سال تحصیلی ۵۰-۱۳۴۹، به ۱.۵۱۰.۴۲۶ نفر در سال ۱۴۰۰-۱۳۹۹ افزایش یافته است. این به معنای رشدی بیش از ۵۶ برابر در طول ۵۰ سال است. به عبارت دیگر، هر سال به طور متوسط بیش از ۲۹,۸۰۰ دانشجوی زن به جمعیت دانشجویی کشور اضافه شده است.

وی ادامه داد: متوسط رشد کل جمعیت دانشجویی در همین بازه زمانی ۵۰ ساله حدود ۵۰ برابر بوده است. این نشان می‌دهد که شتاب رشد زنان در آموزش عالی، حتی از متوسط شتاب کل جمعیت دانشجویی کشور بالاتر بوده است. این نشان دهنده توجه ویژه به آموزش زنان در سیاست‌های آموزشی کشور است.

سعیدی با یادآوری این نکته که در دهه ۸۰ (۱۳۸۸-۱۳۸۱)، سهم زنان در آموزش عالی ایران به بیش از ۵۰ درصد رسید، تصریح کرد: در این دوره، زنان در عرصه آموزش عالی، گوی سبقت را از مردان ربودند، که این امر نشان دهنده تغییرات اساسی در نگرش‌ها و فرصت‌های ارائه شده به زنان است. این گزارش تاکید می‌کند که این پیشرفت‌ها نشان دهنده توجه و اهمیت آموزش زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران است و عقب ماندگی های قبل از انقلاب اسلامی به طور موثری جبران شده است. افزایش دسترسی به آموزش عالی برای زنان، به‌ویژه در مناطق روستایی و کمتر توسعه یافته، از جمله اولویت‌های اصلی در سیاست‌های آموزشی بوده است.

این گزارش نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در آموزش زنان، نه تنها یک امر انسانی و اخلاقی است، بلکه یک استراتژی هوشمندانه برای توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور است. زنانی که از تحصیلات عالی برخوردار هستند، مشارکت بیشتری در نیروی کار دارند، درآمد بالاتری کسب می‌کنند، و احتمال بیشتری دارد که فرزندان خود را نیز به تحصیل تشویق کنند. علاوه بر این، حضور زنان در آموزش عالی، به بهبود کیفیت تحقیقات علمی، نوآوری و توسعه فناوری نیز کمک می‌کند. با توجه به تنوع دیدگاه‌ها و تجربیات زنان، حضور آنان در محیط‌های علمی و تحقیقاتی می‌تواند منجر به خلق ایده‌های جدید و راه حل‌های نوآورانه برای چالش‌های پیش روی جامعه شود.

گزارش حاضر نشان می‌دهد که آموزش زنان در ایران، به یک دستاورد بزرگ و نمادی از پیشرفت و تحول در جامعه تبدیل شده است. با این حال، چالش‌هایی نیز همچنان وجود دارد. به عنوان مثال، لازم است تلاش‌های بیشتری برای رفع موانع پیش روی زنان در برخی رشته‌های تحصیلی و مشاغل صورت گیرد. همچنین، باید اطمینان حاصل شود که زنان در تمامی سطوح تصمیم‌گیری در حوزه آموزش عالی حضور فعال و موثری داشته باشند. این گزارش به عنوان یک منبع مهم برای سیاست‌گذاران، محققان، فعالان حوزه زنان و عموم مردم، می‌تواند به درک بهتر از وضعیت آموزش زنان در ایران و ارائه راهکارهایی برای بهبود و توسعه آن کمک کند.

در آخر…

تحولات پنجاه سال اخیر در حضور و نقش‌آفرینی زنان در دانشگاه‌های ایران، داستانی الهام‌بخش از پیشرفت، مقاومت و تغییر است. از افزایش چشمگیر تعداد دانشجویان زن تا ورود موفقیت‌آمیز آنان به رشته‌های مختلف و تاثیرگذاری در عرصه‌های گوناگون، همه نشان از این دارد که سرمایه‌گذاری بر آموزش زنان، ثمربخش و راهگشا بوده است. با این حال، این مسیر هنوز به پایان نرسیده است.

در این مسیر مسائلی مثل، ادامه سرمایه‌گذاری در آموزش زنان به‌ویژه در مناطق محروم و دورافتاده، توسعه برنامه‌های حمایتی برای تشویق زنان به تحصیل در رشته‌های STEM (علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات)، رفع تبعیض‌های جنسیتی در محیط‌های آموزشی و کاری، ارتقاء جایگاه زنان در سطوح تصمیم‌گیری در حوزه آموزش عالی و توسعه تحقیقات در زمینه آموزش زنان و ارائه راهکارهای مبتنی بر شواهد برای بهبود وضعیت آنان؛ می تواند برای اثرگذاری نقش زنان در آموزش عالی کشور حائز اهمیت و مورد توجه مسئولین باشد.

چالش‌هایی نظیر تبعیض‌های جنسیتی در برخی رشته‌ها و فرصت‌های شغلی، موانع فرهنگی و اجتماعی و ضرورت حمایت‌های بیشتر از زنان پژوهشگر و استاد، همچنان پیش روی ما قرار دارند. برای رسیدن به یک جامعه عادلانه و توسعه‌یافته، لازم است که این چالش‌ها را شناسایی کرده و برای رفع آن‌ها گام برداریم. در نهایت، می‌توان گفت که آینده آموزش عالی ایران، بیش از پیش به نقش و حضور زنان گره خورده است. زنان ایرانی، با استعداد، انگیزه و پشتکار خود، می‌توانند نقشی کلیدی در توسعه علمی، فرهنگی و اقتصادی کشور ایفا کنند. حمایت از آنان، نه تنها یک وظیفه اخلاقی، بلکه یک ضرورت ملی است.