افشای سند عربستان برای روز بعد از جنگ در غزه؛ نسخه شبیه‌سازی‌شده طرح نتانیاهو

در پی ابهاماتی که درباره روز بعد از جنگ در نوار غزه و سرنوشت حکومت در این باریکه وجود دارد، منابع عربی اخیراً سند عربستان سعودی برای روز بعد از جنگ در غزه را منتشر کردند که بر مبنای آن، حماس به حاشیه می‌رود و تشکیلات خودگردان فلسطین دوباره قدرتمند می‌شود، این چشم‌انداز با رویکرد بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم اشغالگر تلاقی دارد؛ با تفاوت در لفظ اما محتوای تقریباً یکسان.

طرح عربستان برای روز بعد از جنگ در غزه؛ به حاشیه راندن حماس تا قدرت گرفتن تشکیلات خودگردان

در این زمینه روزنامه لبنان امروز در گزارشی اعلام کرد: در پایان سپتامبر گذشته، وزارت امور خارجه عربستان سعودی سندی با عنوان «چشم‌انداز عربستان سعودی برای دستیابی به صلح و ثبات در نوار غزه و کرانه باختری» را میان هیئت‌های خود توزیع کرد.

این سند نشان‌دهنده چشم‌انداز ریاض برای روز بعد از جنگ در غزه است که با تقویت نقش جنبش فتح و اصلاح تشکیلات خودگردان فلسطین همراه است و در آن آمده است که «این روند به تقویت مشارکت و همکاری با برادران فلسطینی برای ساختن کشوری در مرزهای ۱۹۶۷ به‌پایتختی قدس شرقی کمک می‌کند».

بر اساس این سند که نسخه‌ای از آن به دست الاخبار رسیده است، «عربستان سعودی معتقد است که رسیدن به این هدف (ثبات در غزه و تشکیل کشور فلسطین) مستلزم به حاشیه راندن نقش حماس در حکومت است و دستیابی به صلح در نوار غزه، مستلزم اتحاد صفوف فلسطینیان تحت یک مشروعیت واحد است».

بنابراین عربستان سعودی خواستار کاهش نقش نظامی و اداری حماس شده است، این امر مبتنی بر چشم‌انداز محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در دوم سپتامبر ۲۰۲۵ است که تأکید می‌کند «رسیدگی به مسئله حماس باید گامی اساسی در جهت ایجاد محیطی امن باشد که به بازسازی و دستیابی به ثبات کمک کند».

این سند عربستان برای آینده غزه شامل چندین هدف راهبردی می‌شود که اولین مورد آن «خلع‌سلاح تدریجی مقاومت از طریق توافق‌های بین‌المللی و منطقه‌ای» و «وحدت بخشیدن به حکومت» با «حمایت از انتقال اداره غزه به تشکیلات خودگردان فلسطین، به‌گونه‌ای که وحدت ملی را افزایش دهد» است و در نهایت به «ترویج صلح» با پیوند دادن این تلاش‌ها به «راه‌حل دودولتی در عین پایبندی به قطعنامه‌های بین‌المللی برای تضمین حق فلسطینیان در داشتن کشور مستقل خود» خواهد رسید.

سازوکار اجرایی سند مذکور هم بر اساس «همکاری با تشکیلات خودگردان فلسطین برای تدوین یک طرح انتقالی است که اداره یکپارچه غزه را تضمین کند». در این سند همچنین آمده است که «بر هماهنگی تلاش‌های منطقه‌ای با برادرانمان در مصر و اردن برای پایه‌گذاری روند کاهش نفوذ نظامی حماس تأکید می‌شود».

این سند همچنین خواستار استقرار یک هیئت بین‌المللی موسوم به حافظ صلح در غزه تحت نظارت سازمان ملل «برای محافظت از غیرنظامیان و حمایت از ثبات» است.

سازوکار سند عربستان برای قدرت‌دادن به تشکیلات خودگردان

در مورد بند مربوط به اصلاح تشکیلات خودگردان فلسطین هم سند مذکور نشان می‌دهد که عربستان به‌دنبال توانمندسازی این تشکیلات است تا به «نماینده مشروعی تبدیل شود که قادر به رهبری مردم فلسطین به‌سمت دستیابی به اهدافشان باشد».

در این زمینه، در سند عربستان برای روز بعد از جنگ در غزه، به سخنرانی فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه این کشور در مجمع عمومی سازمان ملل در تاریخ ۲۶ سپتامبر ۲۰۲۵ اشاره شده است که در آن تأکید کرد؛ «اصلاح تشکیلات خودگردان، ستون اساسی برای دستیابی به وحدت ملی و تضمین یک دولت مؤثر و شفاف است».

در این سند آمده است که «اصلاحات تشکیلات خودگردان از طریق یکپارچگی و اتحاد با حمایت از اصلاحات نهادی با هدف مبارزه با فساد، بهبود عملکرد اداری و تضمین نمایندگی عادلانه برای همه گروه‌های فلسطینی، علاوه بر توانمندسازی اقتصادی با ارائه پشتیبانی و چشم‌اندازهایی برای افزایش توانایی تشکیلات خودگردان در ارائه خدمات اساسی به مردم فلسطین، متحد کردن صفوف فلسطینیان با تشویق گفتگوی ملی برای ادغام همه گروه‌ها زیر چتر تشکیلات خودگردان و در نتیجه تقویت مبارزه ملی، صورت می‌گیرد».

برای اجرای این مفاد، ریاض خواستار ارائه «کمک‌های مالی و برنامه‌ریزی برای حمایت از اصلاحات تشکیلات خودگردان، با همکاری شرکای بین‌المللی»، «برگزاری کنفرانس‌های داخلی و منطقه‌ای برای حمایت از گفتگوی داخلی فلسطین با مشارکت برادران عرب» و «هماهنگی با سازمان ملل متحد و کشورهای اهداکننده برای ایجاد صندوقی برای حمایت از توسعه پایدار در سرزمین‌های فلسطین» شده است.

وزارت خارجه عربستان در این سند تأکید کرد: «ما از برادران خود در تشکیلات خودگردان فلسطین می‌خواهیم در اجرای این چشم‌انداز مشارکت کنند؛ چرا که به حاشیه راندن نقش حماس در مرحله فعلی و اصلاح تشکیلات خودگردان فلسطین گامی اساسی در جهت ایجاد نهادهای قوی فلسطینی است که قادر به تحقق آرمان‌های فلسطینیان برای یک کشور مستقل فلسطینی باشند».

نسخه شبیه‌سازی‌شده از طرح نتانیاهو برای آینده غزه

اما نکته قابل توجه در مورد بندهای این سند، شباهت آنها با چیزی است که در طرح نتانیاهو برای روز بعد از جنگ که در فوریه ۲۰۲۴ به کابینه رژیم صهیونیستی ارائه داد، آمده است.

در هر دوی این طرح‌ها، به «روز بعد از حماس» به‌عنوان لحظه‌ای برای تغییر شکل نظام سیاسی فلسطین پرداخته شده است؛ با این تفاوت که طرح نتانیاهو بر حذف کامل حماس از قدرت و از بین بردن هرگونه ساختار نظامی یا غیرنظامی آن متمرکز بود؛ در حالی که عربستان سعودی خواستار به حاشیه راندن تدریجی نقش این جنبش با «کاهش نقش نظامی و اداری آن» تحت شعار «متحد کردن صفوف فلسطینیان» است.

همچنین در طرح نتانیاهو آمده بود که اداره نوار غزه باید به مقامات محلی با تجربه که ارتباطی با حماس ندارند سپرده شود؛ در حالی که عربستان سعودی خواستار اصلاح و توانمندسازی تشکیلات خودگردان فلسطین است.

در مورد خلع‌سلاح مقاومت هم هر دوی طرح‌های مذکور، بر خلع‌سلاح گروه‌های فلسطینی تأکید کرده‌اند؛ به‌طوری که نتانیاهو خواستار حذف کامل قابلیت نظامی مقاومت فلسطین بود و در سند عربستان، بر خلع‌سلاح تدریجی مقاومت از طریق توافق‌های بین‌المللی و منطقه‌ای تأکید شده است.

اما یک نکته قابل توجه در این سند عربستان، عدم‌اشاره به آژانس امداد و کار سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی (آنروا) بود؛ به‌طوری که ریاض بدون ذکر نام این آژانس حیاتی که مؤثرترین نقش را در کمک به فلسطینی‌ها به‌ویژه مردم غزه ایفا می‌کند، تأکید کرد که حمایت از غزه باید از طریق کانال‌های بین‌المللی تحت نظارت سازمان ملل ارائه شود.

این مسئله با دیدگاه نتانیاهو که بر انحلال آژانس آنروا و جایگزینی آن با کمک‌های بین‌المللی اصرار دارد، همسو است. دیدگاه‌های نتانیاهو و عربستان سعودی همچنین در درخواست برای تقویت نقش اعراب در غزه با هم تلاقی دارند.

نتانیاهو در طرح خود از «کمک به کشورهای عربی باتجربه در مبارزه با افراط‌گرایی» در غزه صحبت می‌کند، در حالی که عربستان سعودی به نقش مصر و اردن به‌عنوان بخشی از «روند کاهش نفوذ نظامی حماس» تکیه می‌کند.

بررسی سند عربستان و طرح نتانیاهو نشان می‌دهد که آنها تنها در دو نکته با هم تفاوت دارند: اول، عربستان سعودی خواستار تشکیل یک کشور فلسطینی در مرزهای ۱۹۶۷ با پایتختی قدس شرقی است، در حالی که نتانیاهو این موضوع را رد می‌کند. دوم، عربستان سعودی روی اعطای نقشی به تشکیلات خودگردان فلسطین در غزه شرط‌بندی می‌کند، موضعی که اسرائیل به‌شدت آن را رد می‌کند.