روند نزولی باروری در کشور طی ۵ سال اخیر

به گزارش گروه اجتماعی عصر قانون، دومین جلسه کمیته بخشی آمارهای جمعیت در سال جاری با حضور معاون طرح‌های آماری و آمارهای ثبتی مرکز آمار ایران، علی اکبر محزون، مدیر کل دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری‌های مرکز آمار ایران و جمعی از مدیران و کارشناسان دستگاه‌های اجرایی از مرکز آمار، وزارت بهداشت، ثبت احوال، انجمن آمار و موسسه مطالعات جمعیتی و اساتید جمعیت شناسی به صورت حضوری روز یکشنبه سی‌ام مرداد ماه برگزار شد.

در ابتدای این جلسه میرفلاح نصیری معاون طرح‌های آماری و آمارهای ثبتی مرکز آمار ایران ضمن تقدیر و تشکر از حاضران در جلسه به اهمیت و ضرورت بحث محاسبه باروری در کشور و قانون جوانی جمعیت و تکالیف مرکز آمار ایران اشاره کرد.

در ادامه جلسه دکتر فتحی رئیس گروه جمعیت و سرشماری مرکز آمار ایران با اشاره به فرایند انجام محاسبه میزان باروری کل کشور در سطح استان از سال ١٣٩۶ تا ١۴٠٠ گزارشی تفصیلی در این خصوص برای حاضران در جلسه ارائه کرد.

وی به اهمیت محاسبه میزان باروری کل کشور در سال‌های اخیر اشاره نموده و توضیح داد که تا قبل از سال ١٣٩۵ این شاخص با استفاده از روش غیر مستقیم و اغلب داده‌های سرشماری محاسبه می‌شد، اما از سال ١٣٩۵ به بعد با بهبود آمارهای ثبتی ولادت امکان محاسبه با روش مستقیم فراهم شده است. در سال گذشته نیز محاسبات انجام شده با روش مستقیم برای سال‌های ٩۶ تا ٩٩ پس از تصویب کمیته آمار بخشی جمعیت اطلاع رسانی شد. در حال حاضر این شاخص با روش مستقیم و برای سال ١۴٠٠ محاسبه شده است.

فتحی با اشاره به توصیه‌های سازمان ملل در خصوص جمع‌آوری داده‌های باروری و مرگ و میر، روش‌های تولید این داده‌ها را شامل شیوه ثبتی، طرح‌های آماری و روش ترکیبی ذکر کرده به گونه‌ای که هیچکدام نسبت به دیگری برتری ندارد و تلفیق داده‌ها از منابع مختلف کیفیت آمارهای ملی را ارتقا می‌بخشد. در ایران مقایسه داده‌های ولادت از دو منبع ثبتی داده یعنی سازمان ثبت احوال کشور و وزارت بهداشت حکایت از بهبود پوشش هر دو منبع داده و به حداقل رسیدن تفاوت بین آنهاست که این موضوع به عنوان یک گام رو به جلو و مثبت در کشور تلقی می‌شود.

نتایج محاسبات، کاهش میزان باروری کل ایران از سال ١٣٩۵ تا ١۴٠٠ را تایید می‌کند. اطلاعات ثبت احوال نشان داد میزان باروری کل زنان مقیم ایران (اعم از جمعیت ایرانی و غیرایرانی) در سال‌های ١٣٩۶ و ١٣٩٧ و ١٣٩٨ و ١٣٩٩ و ١۴٠٠ به ترتیب برابر ٢, ٠٩ و ١.٩۵ و ١.٧۴ و ١.۶۵و ١.۶۵ فرزند است. میزان باروری کل زنان ایرانی در سال‌های ١٣٩۶ و ١٣٩٧ و ١٣٩٨ و ١٣٩٩ و ١۴٠٠ به ترتیب برابر ٢.٠٧ و ١.٩٧ و ١.٧٧ و ١.٧١ و ١.٧۴ فرزند است. میزان باروری کل ایران در سال ١۴٠٠ اندکی افزایش یافته است که این افزایش تحت تاثیر افزایش باروری اتباع غیرایرانی بوده است. میزان باروری زنان ایرانی در سال‌های ١٣٩٩ و ١۴٠٠ مشابه هستند. در سال‌های اخیر الگوی فرزنداوری در سنین میانی متمرکز شده است. الگوی سنی باروری نشان دهنده کاهش میزان باروری در همه سنین از جمله گروه‌های سنی ٢٠-٢۴ و ٢۵-٢٩ و ٣٠-٣۴ ساله است. این تغییر بیانگر کاهش باروری به ویژه در میان گروه سنی جوان است که به نوبه سهم بسزایی در کاهش میزان باروری کل در ایران داشته‌اند. تمام استان‌های کشور کاهش میزان باروری کل را در اخیر ۵ سال تجربه کرده‌اند.

بنابراین می‌توان گفت کاهش میزان باروری کل در اقصی نقاط ایران پدیده‌ای فراگیر بوده است. البته در تعدادی از استان‌ها باروری در سال ١۴٠٠ در مقایسه با سال ١٣٩٩ افزایش یافته است. در سال ١۴٠٠ استان‌هایی که پذیرای مهاجران خارجی بوده‌اند باروری آن‌ها در مقایسه با سال ١٣٩٩ اندکی افزایش یافته‌اند. استان‌های یزد، البرز، سیستان و بلوچستان، تهران و اصفهان نمونه‌های بارز هستند. ٢٧ استان باروری کمتر از سطح جانشینی را در سال ١۴٠٠ تجربه کرده‌اند که ٢٠ استان باروری کمتر از سطح جانشینی بین ٢, ٠٩ تا ١.۵١ فرزند، ٢ استان باروری پایین (بین ١.٣١ تا ١.۵ فرزند) و پنج استان باروری بسیار پایین (کمتر از ١.٣ فرزند) داشتند. تنها چهار استان باروری بالاتر از سطح جانشینی را در سال ١۴٠٠ تجربه کرده‌اند، بنابراین می‌توان گفت دلایل مختلف اجتماعی و اقتصادی متعددی در تغییرات میزان باروری کل ایران دخیل هستند. خانم فتحی در انتهای این گزارش پیشنهاد داد، برای درک و تحلیل این وضعیت مطالعات متعدد جامعه‌شناسی و جمعیت شناختی توسط پژوهشگران و صاحبنظران انجام پذیرد.