آیا آتش‌سوزی سریالی جنگل‌های هیرکانی طبیعی است!/ چه کسانی آتش به جان جنگل‌ها می‌اندازند؟

به گزارش گروه اجتماعی عصر قانون: از گرگان، کارشناسان و مسئولان معتقدند بیش از ۹۵ درصد آتش سوزی‌هایی که در عرصه‌های جنگلی رخ می‌دهد منشا انسانی دارد. اما اینکه آتش‌هایی که به جان نحیف جنگل‌ها می‌افتد تا چه حد عمدی یا سهوی است، موضوعی است که خیلی‌ها از پاسخ به آن طفره می‌روند. شاید بخشی از آن به خاطر اینست که « دزد ندیده پادشاه‌ست» و تا زمانی که عامل آتش زدن جنگل‌ها را شناسایی نکنند نمی‌شود درباره آن به یقین سخن گفت.

بهار و تابستان داغ در کنار پاییز کم بارش و در برخی مناطق بی بارش سبب شده تا فشار زیادی بر روی اکوسیستم جنگلی باشد. تجربه و آمارها نشان می‌دهد هرسال که پاییز با خشکی شروع می‌شود حتما آتش سوزی‌ها هم یکی پس از دیگری رخ می‌دهد.

امسال هم با توجه به شرایط اقلیمی و خشکی هوا و پاییزی بدون بارش موثر، وضعیت برای وقوع آتش سوزی در بستر جنگل‌ها و مراتع فراهم است. گاهی حتی یک ته سیگار که در طبیعت انداخته می‌شود می‌تواند بلای جان جنگل‌ها شود.

اما آیا همه آتش سوزی‌ها ناشی از ته سیگارها و سهل انگاری مردم و گردشگران  است؟ سوالی که خیلی‌ها پاسخش را می‌دانند اما از حرف زدن درباره آن اجتناب می‌ورزند.

عرصه‌های منابع طبیعی در کشور مساحتی افزون بر ۱۳۲ میلیون هکتار دارد که دارای شرایط اقلیمی و توپوگرافی متنوعی است. حفاظت از این عرصه‌ها با توجه به گستردگی آنها، کمبود نیروها و تجهیزات و همچنین سوء استفاده متخلفان با چالش‌های جدی مواجه است.

در این میان آمارهای رسمی نیز نشان می‌دهند سالانه ۴۹ هزار هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی کشور در آتش می‌سوزد. در هشت ماهه امسال نیز افزون بر دو هزار و ۳۱۰ فقره حریق در سطح جنگل‌ها و مراتع کشور رخ داده که موجب آسیب به ۴۵ هزار و ۸۰۹ هکتار از اراضی ملی، مرتعی و جنگلی شده است. آماری که از رشد ۱۲ درصدی در تعداد وقوع آتش‌سوزی‌ها حکایت دارد.

براساس آمارهایی که فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی کشور اعلام کرده است استان فارس با ۱۲ هزار و ۸۴۱ هکتار وسعت حریق در رتبه اول قرار دارد، پس از آن استان‌های کردستان با ۴ هزار و ۸۷۵ هکتار، کرمانشاه با ۴ هزار و ۷۳۷ هکتار، کهگیلویه و بویراحمد با ۴ هزار و ۲۴۱ هکتار، آذربایجان غربی با ۳ هزار و ۲۱۶ هکتار و آذربایجان شرقی با دو هزار و ۹۰۵ هکتار در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

از نظر تعداد حریق نیز استان فارس با ۲۹۵ فقره در هشت ماه رتبه اول را در وقوع آتش‌سوزی‌ها دارد و استان‌های کردستان با ۲۶۳ فقره، آذربایجان غربی با ۱۷۰ فقره، گلستان با ۱۵۸ فقره و آذربایجان شرقی با ۱۴۷ فقره به‌ترتیب بیشترین تعداد آتش‌سوزی‌ها را داشتند.

این آمارها نشان می‌دهد جنگل‌های کشور شرایط مطلوبی ندارند و در شرایط کنونی آماده یک جرقه است تا فاجعه‌ای مانند الیت و حتی بدتر از آن رقم بخورد.

با وجود اینکه سازمان منابع طبیعی کشور ورود به عرصه‌های جنگلی را تا زمان بارش موثر در حوزه‌های هیرکانی، ارسباران و زاگرس ممنوع کرده است اما مشاهدات میدانی خبرنگار ما نشان می‌دهد نه تنها بخشی از مردم از این ممنوعیت تمکین نمی‌کنند بلکه زبانه کشیدن شعله‌های آتشی که در جنگل برپا کرده‌اند از کنار جاده‌ها نیز دیده می‌شود.

اما صحنه عجیبی که در برخی از مناطق جنگلی دیده می‌شود وجود لاستیک‌های خودرو به تعداد قابل توجه و در فواصل متفاوت در حاشیه و حتی عرصه‌های جنگلی است، مسئله‌ای که شبهه عمدی بودن بخشی از آتش سوزی‌ها را به ذهن متبادر می‌کند. هرچند مسئولان محافظه‌کارانه، از پاسخ به آن عبور می‌کنند.

نکته قابل تأمل در آتش سوزی‌های اخیر هم در منطقه حفاظت شده الیت که تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد، هم در جنگل‌های هیرکانی استان گلستان می‌توان به آن اشاره کرد، وقوع حریق در مناطق سخت‌گذر و صخره‌ای است. در الیت آتش در ۲۱ کیلومتری از جاده رخ داده بود و شرایط توپوگرافی و سخت‌گذر بودن آن کار را برای مهار و اطفای حریق دشوار ساخته بود.

در جنگل‌های استان گلستان عمده این حریق‌ها در مناطقی مشابه رخ داده، یعنی در مناطق سخت گذر که حداقل سه تا چهار ساعت پیاده روی را می‌طلبد. ضمن اینکه اغلب این محل‌ها صخره‌ای و با شیب زیاد هستند. دور از ذهن است که مردم یا گردشگران که برای تفریح به این مناطق می‌روند در چنین نقاطی آتش روشن کرده باشند و بدون اطمینان از خاموش کردن آن، محل را ترک کرده باشند!

موضوعی که واقعیت دارد و قابل کتمان هم نیست این است که برخی متخلفان از قاچاقچیان چوب و تولیدکنندگان ذغال گرفته تا کسانی که به هر دلیلی مرتکب تخلف شده و منابع طبیعی گزارش تخلفات‌شان را به دستگاه قضایی داده‌ است، بعضاً با تخریب منابع طبیعی و شاید با آتش زدن جنگل‌ها عقده‌گشایی می‌کنند.

با این تفاصیل و با توجه به تغییرات اقلیمی سریع و گسترده و اهمیت حفظ جنگل‌ها به عنوان ریه‌های این کشور خشک و بی آب، می‌طلبد که قوای سه گانه هرکدام به نحوی به کمک بیایند تا این میراث چند میلیون ساله از دستبرد و تخریب انسان‌نماها و حوادث طبیعی از جمله آتش سوزی‌ها در امان بمانند.